زخم پای دیابتی معمولا به‌دلیل گردش خون ضعیف و قند خون بالا در افراد مبتلا به بیماری دیابت ایجاد میشود. علاوه بر پاها، این زخم‌ها می‌توانند روی سایر اندام‌های بدن نیز به وجود بیایند. این زخم‌ها با روش‌هایی مانند رژیم غذایی، ورزش و درمان با انسولین کنترل نمی‌شوند؛ بنابراین مراقبت صحیح از پاها و انجام روش‌های پیشگیری می‌توانند به بروز این علائم کمک کنند.
در ادامه این مقاله از مجله درمانکده به بررسی بهترین روش‌های پیشگیری و درمان زخمهای پای دیابتی خواهیم پرداخت. همچنین می‌توانید عکس زخم پای دیابتی را نیز مشاهده کنید.
فهرست محتوا
دیابت چیست؟
دیابت (Diabetes) وضعیتی است که در آن قند خون (گلوکز) بیش از حد بالا باشد و زمانی ایجاد میشود که پانکراس نمی‌تواند انسولین کافی برای بدن تولید کند. علاوه بر این، ممکن است پانکراس بهطور کلی انسولین تولید نکند یا بدن فرد به‌درستی به اثرات انسولین پاسخ ندهد.
این بیماری مزمن می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. علائم دیابت عبارت‌اند از:
- تشنگی و خشکی دهان
- تکرر ادرار
- خستگی
- تاری دید
- کاهش وزن بی‌دلیل
- بی حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن دست یا پا
- بهبود آهسته زخم‌ها
- عفونتهای مکرر پوست یا واژن
بیشتر بدانید: دیابت خاموش چیست؟ با علائم و روش پیشگیری از آن آشنا شوید
زخم پای دیابتی چگونه است؟
زخمهای پا یکی از عوارض شایع دیابت هستند که به‌دلیل ترک خوردن بافت پوست و نمایان شدن لایه‌های زیرین آن ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها بیشتر در زیر انگشتان بزرگ و کف پاها ایجاد می‌شوند و می‌توانند تا استخوان‌های پاها نیز گسترش یابند.
تمام افراد مبتلا به دیابت ممکن است به زخمهای پا دچار شوند؛ اما مراقبت درست از پاها می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به این علائم کمک کند.
کوچک‌ترین تغییرات در مورد پای خود را به پزشک اطلاع دهید تا مطمئن شوید که مشکل جدی نیست، زیرا زخمهای عفونی در صورت نادیده گرفته شدن می‌توانند منجر به قطع عضو شوند.
بیشتر بدانید: قطع عضو بیماران دیابتی؛ چگونه دیابت بر پا تاثیر می گذارد؟
تشخیص علائم و معرفی انواع زخم پای دیابتی
یکی از اولین نشانه‌های زخم پا، ترشحاتی است که ممکن است جوراب‌ها را لکه‌دار کند یا در کفش فرد مبتلا نشت کند. ورم غیرعادی، تحریک‌شدن پا، قرمزی و بوهای نامطبوع از یک یا هر ۲ پا نیز از علائم اولیه شایع این بیماری هستند.
قابل‌مشاهده‌ترین علامت زخم پا، بافتی سیاه‌رنگ است که به آن اسکار نیز گفته میشود و در اطراف زخم به وجود می‌آید. این اسکار به دلیل عدم جریان خون سالم در ناحیه اطراف زخم ایجاد میشود.
علاوه بر این، قانقاریای (سیاه‌مردگی) جزئی یا کامل که به‌دلیل مرگ بافت‌ها به وجود می‌آید نیز در اطراف زخم ظاهر میشود. در این حالت افراد علائمی مانند ترشحات بدبو، درد و بی‌حسی اندام را نیز تجربه می‌کنند.
علائم زخمهای پا همیشه واضح نیستند. گاهی اوقات، تا زمانی که زخم عفونی نشده باشد، فرد هیچ علائمی را تجربه نمی‌کند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر رنگ پوست یا احساس درد در اطراف ناحیه‌ای که پینه‌بسته، به متخصص غدد مراجعه کنید. انواع زخمهای پای دیابتی بر اساس سیستم طبقه‌بندی زخمهای واگنر (Wagner Ulcer Classification System) عبارت‌اند از:
- زخمهای نوع صفر: هیچ ضایعه بازی وجود ندارد و ممکن است ضایعه‌ای بهبود یافته باشد.
- زخمهای شماره یک: زخم سطحی که به لایه‌های عمیق‌تر نفوذ نکرده است.
- زخم شماره ۲: زخم عمیق‌تر که به تاندون، استخوان یا کپسول مفصلی رسیده است.
- زخمهای نوع سه: بافت‌های عمیق‌تر با آبسه، استئومیلیت یا تاندونیت درگیر شده‌اند.
- زخم نوع چهار: قانقاریا در بخشی از جلوی پا یا پاشنه ایجاد شده است.
- زخمهای نوع پنج: تمام پا با قانقاریا درگیر میشود.
علاوه بر این، علت بوی بد زخم پای دیابتی این است که بافت توسط میکروارگانیسم‌های ساپروژنیک (Saprogenic Microorganisms) آلوده و متورم میشود.
روش‌های پیشگیری از زخم پای دیابتی
بر اساس یک مقاله مروری در سال ۲۰۱۷، تایید شد که بیش از نیمی از زخمهای پای دیابتی عفونی می‌شوند. علاوه بر این، تقریبا ۲۰ درصد از عفونتهای متوسط تا شدید پا در افراد مبتلا به دیابت منجر به قطع عضو میشود؛ بنابراین مراقبت پیشگیرانه از این عارضه بسیار مهم است.
برای جلوگیری از زخم پای دیابتی توصیه می‌کنیم اقدامات زیر را انجام دهید:
- مدیریت قند خون
- شست‌وشوی روزانه پاها
- کوتاه نگه‌داشتن ناخن‌های پا
- خشک و مرطوب نگه داشتن پاها
- عوض کردن جوراب‌ها بهطور مرتب
- مراجعه به متخصص پوست برای برداشتن میخچه و پینه‌های پا
- پوشیدن کفش‌های مخصوص افراد مبتلا به دیابت
- ضد عفونی کردن پوست اطراف زخم
- انجام درمان‌های آنزیمی
زخم پای دیابتی چگونه درمان میشود؟
روش‌های مختلفی برای درمان زخم دیابتی وجود دارد. بهترین روش درمان زخم پای دیابتی عبارت است از:
۱. دارو برای زخم پای دیابتی
اگر عفونت حتی پس از درمان‌های پیشگیرانه پیشرفت کند، پزشک از آنتی‌بیوتیک (Antibiotics)، ضد پلاکت (Antiplatelets) یا داروهای ضد انعقاد (Anticlotting Medications) برای درمان زخم پا استفاده می‌کند. دقت داشته باشید که طول درمان با این نوع داروها ۷ الی ۱۴ روز است. اگر پس از این مدت، زخم‌ها بهبود پیدا نکردند، باید برای تزریق داروهای قوی‌تر به پزشک مراجعه کنید.
۲. جراحی زخم پای دیابتی
در شرایط حاد، پزشک ممکن است برای بهبود زخم پا جراحی را به افراد توصیه کند. جراح می‌تواند با تراشیدن استخوان یا از بین بردن ناهنجاری‌های پا مانند انگشت چکشی به کاهش فشار اطراف زخم شما کمک کند. همچنین اگر هیچ گزینه درمانی دیگری برای شما اثربخش نبوده است، جراحی می‌تواند از بدتر شدن زخم یا قطع عضو جلوگیری کند.
بیشتر بدانید: نوروپاتی دیابتی چیست؟ آیا این بیماری خطرناک است؟
۳. درمان زخم پای دیابتی در کودکان
علاوه بر مصرف دارو، تغییر سبک زندگی می‌تواند به درمان زخمهای پای دیابتی در کودکان کمک کند. برای بهبود سریع زخمهای دیابتی در کودکان می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف غذاهای مغذی و سالم
- فعالیت بدنی منظم
- تنظیم سطح قند خون با مصرف دارو و آزمایش گلوکز
- کاهش قند مصرفی
- استفاده از کفش‌های مناسب
- بررسی پاهای کودک بهطور روزانه
- رعایت بهداشت فردی
- چکاپ سالانه پاها توسط پزشک متخصص
۴. درمان زخم پای دیابتی با طب سنتی
روش‌های درمان زخمهای دیابتی بهطور سنتی، عبارت‌اند از:
الف) درمان زخم پای دیابتی با عسل
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف عسل می‌تواند زمان بهبودی زخمهای ناشی از دیابت را کاهش دهد. علاوه بر این، عسل می‌تواند درد تعویض پانسمان را کمتر کرده و به ضد عفونی شدن زخم‌ها کمک کند.
ب) درمان زخم پای دیابتی با زالو
لارو‌درمانی به‌عنوان درمان قطعی زخم پای دیابتی در طب سنتی شناخته میشود. با این حال، تحقیقات درباره اثربخشی این روش درمانی همچنان ادامه دارد. شاید این سوال برای شما نیز مطرح شود که لارو چیست و چگونه می‌تواند به درمان زخمهای دیابتی کمک کند. لارو به کرم‌های نوزاد حشرات گفته میشود. این موجودات برای رشد بیشتر و بالغ شدن تمایل زیادی به مصرف غذا به‌ویژه خون و زخمهای عفونی بدن دارند.
در روش زالو‌درمانی از لارو نوعی کرم آبزی برای از بین بردن عفونت و بافت مرده ناشی از زخم دیابت استفاده می‌کنند.
روش‌های مراقبت
مراقبت از زخم‌ها در مراحل اولیه زخم پای دیابتی می‌تواند از بروز علائم شدیدتر مانند قانقاریا جلوگیری کند. برای مراقبت از زخم‌ها می‌توانید از روش‌های درمانی زیر استفاده کنید:
۱. بهترین پماد برای زخم پای دیابتی
کلوتریمازول (Clotrimazole) یکی از موثرترین پمادها برای پیشگیری و درمان عفونت در زخمهای پای دیابتی است. این دارو به گروه دارویی ایمیدازول تعلق دارد و نوعی پماد ضد قارچ است. سایر پمادهای مفید برای این عارضه عبارت‌اند از:
- باسیتراسین (Bacitracin)
- نئومایسین (Neomycin)
- پلی میکسین ب (Polymyxin B)
۲. پانسمان زخمهای پای دیابتی
پانسمان‌های حاوی آلژینات کلسیم (Calcium Alginates)، بهترین پانسمان برای زخم پای دیابتی هستند. این پانسمان‌ها رشد باکتری‌ها را مهار می‌کنند. خشک نگه داشتن زخم‌ها و تعویض مکرر پانسمان به بهبود زخمهای دیابتی کمک می‌کند.
پانسمان زخم نقره‌ای (Silver Wound Dressing) نیز یکی از پانسمان‌های مفید برای زخمهای دیابتی است. این پانسمان ضد میکروب برای مدیریت زخمهایی که دیر التیام می‌یابند، استفاده میشود. نقره موجود در پانسمان به از بین بردن باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها کمک می‌کند و به روند بهبود زخم سرعت می‌بخشد.
علاوه بر این، پزشک ممکن است برای بهبود زخمهای شخص، پانسمان هیدروژل (Hydrogel Dressing) را برای او تجویز کند. این پانسمان با مرطوب نگه داشتن زخم و ایجاد سد در برابر عفونت به بهبودی زخم‌ها کمک می‌کند. همچنین، اگر فرد بیمار پوست حساسی داشته باشد، پزشک برای جلوگیری از ایجاد واکنش‌های آلرژیک ممکن است باند غیر چسبنده (Non-Adhesive Bandage) برای او تجویز کند.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی روش های درمان و پیشگیری از زخم پای دیابتی پرداختیم. همان‌طور که اشاره شد، این نوع زخم در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به قطع عضو شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنیم بهطور مرتب با یک متخصص غدد در ارتباط باشید.
شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص غدد آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص غدد از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
این زخم‌ها معمولا در زیر شست و سینه پا شایع ایجاد می‌شوند.
کلوتریمازول بهترین و موثرترین پماد برای درمان زخمهای پای دیابتی است.
مصرف دارو، افزایش فعالیت بدنی، تغییر رژیم غذایی، شست‌وشوی مرتب پا و استفاده از کفش مناسب می‌تواند به بهبود این عارضه کمک کند.
این نوع زخم‌ها مشابه سایر زخمهایی هستند که در اثر برش، سوختگی یا سایش روی بدن ایجاد می‌شوند.
تنظیم سطح قند خون، مصرف غذاهای غنی از پروتئین، خوردن کربوهیدرات‌های سرشار از فیبر و مصرف لبنیات کم‌چرب، میوه و سبزیجات برای بهبود زخمهای ناشی از دیابت مفید است.
منابع: clevelandclinic | healthline | clarkpodiatry
