عوارض سی تی اسکن با تزریق

سی تی اسکن یکی از انواع روش های تشخیص تصویربرداری است. سی تی اسکن روش تشخیصی بسیار مفیدی است که در تشخیص برخی بیماری ها مهم ترین راهکار تلقی می‌شود، اما بخاطر احتمال عوارض بعد از سی تی اسکن  توصیه متخصصان به پزشکان این است که صرفا در موارد ضروری از این روش استفاده کنند. سوالی که برای تمام بیماران مطرح است این است که آیا عوارض بعد از سی تی اسکن (عوارض سی تی اسکن با تزریق) مضراتی هم برای بیمار دارد یا خیر و شامل چه مواردی است.

سی تی اسکن چگونه کار می‌کند ؟

سی تی اسکن (CT) ترکیبی از یک سری تصاویر اشعه ایکس (X) است که با استفاده از پردازش رایانه ای تصاویر و یا برش های مختلفی از استخوان ها، رگ های خونی و بافت های نرم درون بدن از زاویه های مختلف تهیه می‌کند. عکس های سی تی اسکن اطلاعات مفصل تر و دقیق تری نسبت به اشعه ایکس به پزشک می دهد.

البته روش های دیگری هم برای تصویربرداری از بافت ها و قسمت های مختلف بدن وجود دارد که عبارت است از :

1. رادیولوژی
2. MRI
3. سونوگرافی

عکس های سی تی اسکن کاربردهای زیادی دارد اما این روش بخصوص برای آزمایش و بررسی کسانی که تصادف کرده اند یا  دچار تروما شده اند خیلی بیشتر استفاده می شود. سی تی اسکن برای تشخیص بیماری ها و صدمات بکار می‌رود و یکی دیگر از کاربردهای آن برای جراحی یا پرتودرمانی است.
برای درک بهتر ساختار و نحوه کار سی تی اسکن می‌توانید این فیلم را مشاهده کنید.

آیا عکس سی تی اسکن لازم می‌شود ؟

لیست زیر شامل مواردی می شود که معمولا پزشک می بایست از عکس های  سی تی اسکن استفاده کند :

• تشخیص اختلالات استخوانی و ماهیچه ای مثل تومورهای استخوانی یا شکستگی
• مشخص کردن محل تومور، عفونت و یا لخته های خونی
• راهنمایی و کمک به فرآیندهایی مثل جراحی، بیوپسی و پرتودرمانی
• شناسایی و نظارت بر بیماری ها و شرایطی مثل سرطان، بیماری قلبی، ندول های ریوی و توده کبد
• نظارت بر اثر بخشی درمان های خاصی مثل درمان سرطان
• تشخیص صدمات و خونریزی های داخلی

 خطرات و عوارض بعد از سی تی اسکن چیست؟

قرار گرفتن در معرض تابش:

برای انجام سی تی اسکن ( Computed Tomography scan ) شما بطور مختصر و خیلی کم در معرض تابش های یونیزه شده قرار می گیرید. مقدار این تابش بزرگتر از مقدار تابشی است که شما از اشعه ایکس دریافت می کنید چرا که در تصویربرداری سی تی اسکن اطلاعات مفصل تر و دقیق تری باید جمع آوری بشود.

هرچند تا کنون اثرات و آسیب های بلند مدتی از سی تی اسکن نشان داده نشده اما باز هم احتما خطر ابتلا به سرطان با انجام سی تی اسکن خیلی کم است.

بخاطر داشته باشید که سی تی اسکن مزایای خیلی زیادی دارد و به همین خاطر هم می توان از این احتمالات کوچیک چشم پوشی کرد. از طرف دیگر پزشکان معمولا تا جاییکه ممکن باشه از مقدار تابش اندکی برای تعیین و تشخیص اطلاعات پزشکی مورد نیاز خود استفاده می کنند. علاوه بر این دستگاه های جدیدتر و سریع تر، از تکنیک هایی استفاده می‌کنند که به تابش کمتری نیاز باشد. حتما قبل از انجام سی تی اسکن با پزشک خود راجع به مزایا و خطراتش صحبت کنید.

آسیب به جنین:

اگر باردار هستید حتما به پزشک خود اطلاع بدهید. هرچند بعید است که تابش حاصل از سی تی اسکن به جنین آسیب برساند اما ممکن است با روش های بررسی و آزمایش دیگری چون سونوگرافی و MRI  هم پزشک بتواند اطلاعاتی که مورد نیازش است را بدست آورد و در نتیجه این احتمال هم خیلی کمتر می شود.

واکنش به ماده حاجب در سی تی اسکن:

ماده حاجب به ماده‌ای گفته می شود که برای بیشتر کردن کنتراست تصویر استفاده می شود. ماده حاجبی که در سی تی اسکن استفاده می شود معمولا از ترکیبات ید دار محلول در آب به شکل خوراکی (گاستروگافین) و یا تزریقی است (اروگرافین و امینپاک).

ماده حاجب معمولا قبل از سی تی اسکن از طریق رگ بازو تزریق می شود. حساسیت به این ماده معمولا خیلی نادر است اما بدن بعضی از افراد به این ماده واکنش نشان می دهد.  بیشتر واکنش ها ملایم  هستند و به شکل خارش یا قرمز شدن خود را بروز می دهند. در موارد خیلی نادر، این واکنش ها می تواند خیلی جدی تر باشد و حتی منجر به مرگ فرد بشود. اگر به ماده خاصی حساسیت دارید حتما قبل از انجام سی تی اسکن به پزشک خود اطلاع بدهید.

ماده حاجب ممکن است به روش‌های زیر مورد استفاده قرار بگیرد:

• از طریق دهان: این نوشیدنی اغلب مزه خوبی ندارد. در سی تی اسکن از ناحیه شکم و لگن استفاده از مواد حاجب در دستگاه گوارش به منظور جداکردن روده ها از کیست، آبسه یا نئوپلاسم ضروری و مورد نیاز است. محلول های سولفات باریم به خاطر تولید آرتیفکت کاربرد چندانی ندارند. موادکنتراست یونی وغیریونی محلول درآب را می شود رقیق کرد و بصورت خوراکی تجویز نمود.
• از طریق تزریق: ممکن است ماده حاجب از طریق  وریدهای بازوی شما به بدن تزریق بشود تا به رگ های کیسه صفرا، مجاری ادراری، کبد یا خون کمک کند در تصاویر نهایی برجسته تر دیده بشوند. ممکن است در طول تزریق احساس گرما کنید و یا اینکه یک طعم فلز مانند در دهان خود احساس کنید.
• با استفاده از تنقیه: ممکن است ماده حاجب در مقعد شما قرار بگیرد تا تجسم و نمایش بهتری از روده ها به دست بیاید. این فرآیند ممکن است باعث ایجاد نفخ هم بشود. در این شرایط ممکن است احساس خوب و راحتی نداشته باشید.

سی تی اسکن با تزریق:

در این روش با تزریق داروی مخصوص از بدن بیمار تصویر برداری می‌شود.

آمادگی‌های لازم قبل از سی تی اسکن با تزریق:

1. همراه داشتن جواب آزمایش‌های مربوطه مانند سونوگرافی، تصاویربرداری های قبلی و آزمایش کلیه، دستورات پزشک
2. بیمار باید 4 الی 6 ساعت قبل از انجام تست ناشتا باشد
3. چنانچه دارای حساسیت دارویی و غذایی است و تنگی نقس دارد باید داروی ضد حساسیت تجویز شود
4. در موارد حساسیت شدید از 13 ساعت قبل از سی تی اسکن بیمار باید قرص پردنیزولون مصرف کند.
5. لباس بیمار باید عاری از هرگونه فلز باشد.
6. فشار خون باید قبل از انجام تست کنترل شود.

روش انجام سی تی اسکن با تزریق:

1. پرستار مراحل تست و تزریق، همچنین علایمی مانند گرم شدن بدن، تلخی دهان، احساس ادرار و سوزن سوزن شدگی بدن که بیمار ممکن است در حین تزریق آن ها را تجربه می کند را توضیح می دهد.

2. از بیمار جهت تزریق وریدی رگ‌گیری می‌شود.

3. داروی حاجب توسط پرستار آماده تزریق می‌شود.

4. بیمار بر روی تخت سی تی اسکن می‌خوابد.

5. تکنسین یک سی تی اسکن معمولی بدون تزریق ماده حاجب از عضو مورد نظر انجام می‌دهد تا اگر مورد خاصی وجود دارد بررسی شود و همچنین نحوه انجام سی تی اسکن را بدین وسیله تعیین کند.

6. پرستار به محل بیمار و دستگاه مراجعه کرده و دارو را تزریق می‌نماید. پس از اتمام تزریق همچنان بیمار از بیرون تحت نظر است.

7. دستگاه تصویر برداری با دستور پرتوکار شروع به انجام سی تی اسکن می‌کند.

8. پس از اتمام تصویربرداری پرستار بیمار را برای خروج آماده می‌کند.

مواردی که قبل از تزریق باید اطلاع داده شود:

• سابقه حساسیت به آمپول پنی‌سیلین
• جواب آزمایش‌های کلیه بالاتر از حد طبیعی باشد.
• سابقه حساسیت فصلی یا غذایی
• سابقه بیماری دیابت و پیوند کلیه
• مصرف قرص متفورمین برای دیابت
• بیماری مولتیپل میلوم و فئو کروموسیتوم
• احتمال بارداری

واکنش‌های احتمالی به تزریق داروی سی تی اسکن:

1. افزایش یا کاهش فشار خون
2. حمله ناگهانی صرع
3. تهوع و استفراغ
4. گرم شدن بدن
5. کاهش ضربان قلب
6. شوک

قبل از انجام سی تی اسکن چه کارهایی باید انجام داد؟

با توجه به اینکه عکس برداری می بایست از کدام قسمت بدن انجام بشود شما باید همه یا بخشی از لباس های خود را درآورید و لباس هایی که به شما داده می شود را بپوشید.

توجه داشته باشید برای انجام سی تی اسکن نبایستی اشیای فلزی مثل کمربند، جواهرات، دندان مصنوعی و عینک همراه شما باشد چرا که ممکن است جواب عکسبرداری را تغییر بدهد.

ماده حاجب در سی تی اسکن یا عوامل رادیوکنتراست:

ممکن است یک رنگ خاص به اسم ماده حاجب برای کمک به پر رنگ کردن بخش های خاصی از بدن  نیاز باشد. مواد حاجب معمولا حرکت اشعه ایکس را متوقف می کنند و در تصویر به رنگ سفید نشان داده می شوند. از این روش می شود برای تاکید روی رگ های خونی، روده و ساختارهای دیگر استفاده کرد.

قبل از سی تی اسکن خوردن و آشامیدن چند ساعت ممنوع است.

تراکم در بدن و سی تی اسکن

در بدن ما ۴ نوع تراکم طبیعی وجود دارد. میزان اختلاف بین آن ها باعث دیده شدن اطراف بیشتری از اندام‌ها می‌شود. این چهار تراکم به ترتیب شدت عبارتند از:

• تراکم استخوانی: تراکم این بافت زیاد است و در مقابل بافت های دیگر بدن تضاد کافی برای تصویرسازی کامل ایجاد می‌کند.
• تراکم نسج نرمییا آبی: تمام بافت های نرم، به جز بافت چربی و مایعات بدن تراکم متوسط دارند. اغلب قسمت های داخلی بدن از بافت نرم تشکیل شده اند. تفکیک تصویر آن ها ازهم غیر ممکن است مگر اینکه داخل آن ها هوا یا گاز و یا بافت چربی باشد مثل معده و روده‌ها یا خارج آن ها هوا یا بافت چربی باشذ مثل کبد، کلیه‌ها و قلب.
• تراکم نسج چربی: این بافت روشن‌تر از بقیه بافت های نرم است و در بین بافت های نرم دیگر خط های روشن ایجاد می‌کند. به وسیله این خط های روشن حدود بعضی از قسمت ها را در عکس ساده می‌بینیم مثل دیده شدن حدود کلیه در رادیوگرام ساده شکم به خاطر روشنائی چربی پشت صفاقی.
• تراکم گازی: گاز معده، روده‌ها، حلق، حنجره و ریه‌ها اشعه زیادی از خود عبور می دهند و فیلم را سیاه و روشنائی رادیولوژیک را می سازند.

با توجه به تراکم های موجود در بدن ما بعضی بافت ها دارای تفاوت جذب اشعه کمی هستند به همین خاطر از مواد کنتراست زا برای جداکردن تصاویر آن ها استفاده می‌شود.

آماده کردن کودک برای سی تی اسکن:

اگر نوزاد یا کودک نو پای شما باید سی تی اسکن شود، ممکن است پزشک برای آرام  و ثابت نگه داشتن او آرام بخش تجویز کند. حرکت باعث ایجاد تصاویر تار می شود و نتایج بدست آمده دقیق نیستند. در مورد نحوه آماده سازی کودک خود از پزشک سوال کنید.

چه انتظاراتی باید داشته باشید؟؟

شما می توانید این اسکن را در بیمارستان یا به صورت سرپایی انجام بدهید. معمولا سی تی اسکن بدون درد است و با دستگاه های جدید تنها چند دقیقه طول می کشد. عموما کل مراحل ۳۰ دقیقه است.

تامین اجتماعی و سی تی اسکن:

خدمات زیر در بخش سی تی اسکن ارائه می گردد:

1. انواع سی تی اسکن های ساده ( بدون کنتراست)
2. سی تی اسکن ٣ بعدی (٣D)
3. سی تی اسکن‌های با کنتراست

جهت اخذ نوبت از واحد سی تی اسکن به نکات ذیل توجه فرمائید:

• جهت اخذ نوبت بایستی با درخواست پزشک به صورت سیستمی (HIS) یا در دست داشتن نسخه (دستور پزشک) به واحدCT scan  به صورت مراجعه حضوری در شیفت های صبح هر هفته به غیر از روزهای تعطیل اقدام نمایید.
• انجام سی تی اسکن های ساده در صبح و عصر هر روز غیر از روزهای تعطیل و سی تی اسکن های با ماده حاجب خوراکی و تزریقی در شیفت صبح روزهای غیر تعطیل هفته، با داشتن نوبت قبلی انجام می گردد.
• ارائه دستور کتبی پزشک متخصص جهت انجام سی تی اسکن الزامی می باشد.
• در صورت باردار بودن همکاران بخش تصویربرداری را مطلع فرمائید.
• تجهیزات و داروهای مصرفی برای بیماران تامین اجتماعی رایگان می باشد و بخش آن ها را برای بیمار تهیه می‌کند.
• برای انجام سی تی اسکن ماده حاجب خوراکی یا تزریقی لطفاً برگه آمادگی های لازم را در هنگام تعیین وقت دریافت فرمایید.
• در مورد سی تی اسکن هایی با کنتراست وریدی (تزریق وریدی) لازم است که بیمار  قبل از انجام سی تی اسکن آزمایش اوره و کراتینین را انجام داده و به همراه داشته باشد.

بیشتر بدانید: رادیولوژی چیست؟

مواردی که انجام سی تی اسکن با تزریق ممنوع می‌باشد:

• در بانوان باردار انجام سی تی اسکن ممنوع است مگر در شرایط اورژانس
• آسم –تنگی نفس حساسیت مفرط به دارو-مولتیپل میلوما و در بیماران با کراتینین بالا

سی تی اسکن‌های که نیاز به آمادگی دارند شامل:

• کلیه سی تی اسکن های با کنتراست ( با تزریق وریدی دارو و خوراکی) و سی تی اسکن های شکم و لگن.
• سی تی اسکن های بدون کنتراست که نیاز به جوابدهی ندارندحدود یک ساعت پس از انجام سی تی اسکن تحویل بیمار می شود.
• سی تی اسکن های ساده و با کنتراست که نیاز به گزارش پزشک رادیولوژیست دارند پس از حداکثر ظرف دو روز کاری به بیمار تحویل داده می شوند. منبع سایت تامین اجتماعی

در طول سی تی اسکن چه مواردی مهم است؟

دستگاه های سی تی، شبیه یک نان شیرینی حلقوی است که به صورت سرپا ایستاده است. شما روی یک تخت تنگ و باریک دراز می کشید که دو طرف آن مثل تونل است. ممکن است از بندهای مختلف و بالش برای ثابت نگه داشتن شما استفاده بشوذ. در طول اسکن سر، معمولا تخت توسط یک وسیله ویژه ثابت نگه داشته  می شود.

وقتی که تخت شما را به داخل اسکنر هدایت می کند، آشکارگر و لوله اشعه ایکس دور شما می‌چرخند. هر چرخش باعث ایجاد برش های مختلفی از تصاویر می شود. یک متخصص در اتاق جداگانه قرار دارد و شما را می بیند. شما می توانید در طول فرآیند با این فرد ارتباط داشته باشیذ. او ممکن است  از شما بخواهد نفس خود را  در موقعیت های خاص نگه دارید تا تصویر های تار ایجاد نشود.

مراقبت‌ های بعد از سی تی اسکن:

بعد از آزمایش، شما می توانید به زندگی معمولی خود برگردید. اگر ماده حاجب را گرفته باشید ممکن است به دستورالعمل های خاصی نیاز داشته باشید. در برخی از موارد، ممکن است از شما بخواهند زمان کوتاهی را قبل رفتن از محل منتظر باشید تا احساس بهتری پیدا کنید. بعد از اسکن به شما گفته می شود مایعات زیادی بخورید تا در دفع ماده حاجب به کلیه های شما کمک کند.

نتایج سی تی اسکن:

تصویر های سی تی اسکن، به عنوان فایل های داده ای الکترونیکی نگهداری می شوند و معمولا توسط یک صفحه نمایش کامپیوتری مورد بررسی قرار می گیرند. یک رادیولوژیست برای بررسی تصویرهای سی تی اسکن نیاز است. بعد از بررسی، گزارش بدست آمده از سی تی اسکن به بهترین پزشک عمومی مربوطه ارسال می‌شود.