کورتون چیست؟ موارد مصرف و عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها

کورتون‌ها یا کورتیکواستروئیدها دسته‌ای از داروهای سنتتیک هستند که تقریبا در تمام تخصص‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مورد اینکه کورتون با بدن چه میکند باید بگوییم که این دارو با کاهش تولید بعضی از مواد شیمیایی در بدن می‌تواند سطح التهاب را کم کند. همچنین در دوزهای بالا باعث سرکوب فعالیت سیستم ایمنی می‌شود.

از آنجا که کورتیکواستروئیدها تورم و تحریک را کاهش می‌دهند، پزشکان اغلب از آن‌ها برای درمان بیماری‌هایی مانند آسم، کهیر یا لوپوس استفاده می‌کنند. کورتیکواستروئیدها می‌توانند علائم بیماری را به میزان قابل‌توجهی تسکین دهند؛ اما ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد کنند. این عوارض به‌خصوص زمانی ایجاد می‌شوند که دارو برای مدت طولانی مصرف شود.

در این مقاله از مجله درمانکده در مورد انواع کورتیکواستروئیدها و نحوه مصرف آن‌ها صحبت می‌کنیم. سپس به بررسی عوارض این داروها می‌پردازیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

انواع کورتون

کورتیکواستروئیدها می‌توانند سیستمیک یا موضعی باشند. کورتون موضعی بخش خاصی از بدن را هدف قرار می‌دهد و شامل موارد زیر است:

• کرم‌ و پماد پوستی
• قطره چشم
• قطره گوش
• داروی استنشاقی

کورتیکواستروئیدهای سیستمیک وارد جریان خون می‌شوند تا به قسمت‌های بیشتری از بدن کمک کنند. آن‌ها عبارت‌اند از:

• داروهای خوراکی
• داروهایی که به داخل عضله تزریق می‌شوند
• داروهای که به داخل ورید تزریق می‌شوند

نوع موضعی کورتون برای پوست و مشکلات آن از جمله کهیر استفاده می‌شود. همچنین به درمان آسم، آلرژی، مشکلات چشم و گوش کمک می‌کند. کورتیکواستروئیدهای سیستمیک (کورتون تزریقی و خوراکی) بیماری‌هایی مانند لوپوس و ام‌اس (MS) را درمان می‌کنند.

کدام داروها کورتون دارند؟

از رایج‌ترین کورتیکواستروئیدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پردنیزون
• پردنیزولون
• کورتیزون
• هیدروکورتیزون
• تریامسینولون
• دگزامتازون
• مومتازون

دوز مصرف کورتیکواستروئیدها و مدت زمان استفاده از آن‌ها به نوع بیماری و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد.

کاربرد کورتون

کورتیکواستروئیدها برای درمان بسیاری از بیماری‌ها، از آلرژی فصلی گرفته تا التهاب جدی اندام‌ها، استفاده می‌شوند. رایج‌ترین‌ بیماری‌ها عبارت‌اند از:

• آسم
• تب یونجه
• کهیر
• بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
• نقرس
• لوپوس
• بیماری التهابی روده (IBD)
• ام‌اس
• بیماری آدیسون
• آرتریت روماتوئید (روماتیسم)

کورتیکواستروئیدها در درمان مشکلات پوستی مثل اگزما کاربرد دارند. وقتی از بهترین کورتون برای اگزما صحبت به میان می‌آید می‌توان به پردنیزون اشاره کرد. از کورتون برای جوش هم استفاده می‌شود. اگر به آکنه کیستیک مبتلا باشید، پزشک کورتیکواستروئید رقیق‌شده را مستقیم به داخل کیست تزریق می‌کند تا التهاب، تورم و درد را کاهش دهد.

تزریق کورتون به زانو یا تزریق کورتون به کمر هم متداول است. تزریق مستقیم کورتیکواستروئیدها به این نواحی می‌تواند به سرعت درد ناشی از مشکلات مفصلی و بیماری‌های ستون فقرات را کاهش دهد.

از کورتون بعد از عمل بینی هم استفاده می‌شود. کورتون بینی می‌تواند به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز شود. روش تزریق کورتون به بینی به این صورت است که پزشک دارو را به کمک سرنگ انسولین و به طور مستقیم به بینی تزریق می‌کند تا تورم آن را کاهش دهد.

از سایر کاربردهای کورتیکواستروئیدها می‌توان به پیوند عضو اشاره کرد. در افرادی که به تازگی پیوند عضو انجام داده‌اند، کورتیکواستروئیدها به سرکوب سیستم ایمنی کمک می‌کنند تا احتمال پس زدن عضو پیوندی توسط بدن به حداقل برسد.

بیشتر بخوانید: نحوه تزریق آمپول متیل پردنیزولون استات ۴۰

کورتیکواستروئیدها و بیماری‌های خود ایمنی

بیماری‌های خود ایمنی معمولا با کورتیکواستروئیدها درمان می‌شوند. این بیماری‌ها زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی به درستی کار نمی‌کند و به اندام‌ها، استخوان‌ها یا بافت‌های بدن حمله می‌کند. از شایع‌ترین بیماری‌های خود ایمنی می‌توان به ام‌اس و روماتیسم اشاره کرد.

کورتیکواستروئیدها التهاب ناشی از بیماری‌های خود ایمنی را تسکین می‌دهند و از آسیب بدن جلوگیری می‌کنند. آن‌ها همچنین بر نحوه عملکرد گلبول‌های سفید تاثیر می‌گذارند و فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند.

عوارض کورتون تراپی

کورتیکواستروئیدها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند که بعضی از آن‌ها با مشکلات جدی همراه هستند. برای مثال، انواع مختلف کورتیکواستروئیدها می‌توانند شما را در معرض خطر ابتلا به عفونت قارچی قرار دهند. تعدادی از آن‌ها هم ممکن است باعث افزایش قند خون شوند. در ادامه درباره عوارض این داروها اطلاعات بیشتری کسب می‌کنید.

بیشتر بدانید: هیدروکسی کلروکین سولفات چیست؟

۱. کورتیکواستروئیدهای خوراکی

رایج‌ترین عوارض این داروها شامل موارد زیر است:

• آتروفی پوست و عضله
• افزایش خطر ابتلا به عفونت
• فشار خون بالا
• تغییرات خلقی یا رفتاری
• پوکی استخوان
• گلوکوم (آب سیاه)
• دیابت

استفاده طولانی‌مدت به بروز مشکلات زیر منجر می‌شود:

• افزایش وزن
• تورم یا پف صورت (احتباس مایعات)
• افسردگی
• حالت تهوع و استفراغ
• شکستگی استخوان

۲. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی

از عوارض جانبی این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرفه
• مشکل در صحبت کردن (دیسفونی)
• برفک دهان

۳. کورتیکواستروئیدهای موضعی

عوارض رایج این داروها عبارت‌اند از:

• آکنه
• روزاسه
• آتروفی
• استرچ مارک
• درماتیت در اطراف دهان
• تاخیر در بهبود زخم (نادر)

بیشتر بخوانید: آمپول دگزامتازون برای چیست؟

۴. کورتیکواستروئیدهای تزریقی

استفاده از این داروها ممکن است با مشکلات زیر همراه باشد:

• درد و سوزش موقت
• تغییر رنگ پوست در محل تزریق
• قند خون بالا
• گرگرفتگی صورت
• بی‌خوابی
• عفونت

همه افراد با مصرف کورتیکواستروئیدها دچار عوارض جانبی نمی‌شوند. اگر این داروها با دوز بالا و در مدت زمان طولانی استفاده شوند، احتمال بروز عوارض جانبی بیشتر است.

چند نکته مهم برای کاهش عوارض کورتون‌ها

راه‌های مختلفی برای کاهش یا رفع عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها وجود دارد. برای مثال، توصیه می‌شود:

• قبل از تجویز کورتیکواستروئیدها، فهرست تمام داروها، مکمل‌های غذایی و محصولات گیاهی مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.
• به پزشک معالج خود بگویید که سابقه ابتلا به چه بیماری‌هایی را دارید. این موضوع به خصوص در مورد ایدز، بیماری سل، دیابت، مشکلات گوارشی، گلوکوم، فشار خون بالا، بیماری قلبی، کبدی یا کلیوی و اختلال تیروئید مهم است.
• همیشه داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• از پزشک بپرسید که بهترین زمان مصرف کورتون چه موقع است. چون بعضی از کورتیکواستروئیدها را نباید همراه با غذا مصرف کرد.
• هرگز بدون مشورت با پزشک استفاده از دارو را قطع نکنید. چون این کار ممکن است به مشکلاتی مثل بدن‌درد، خستگی و سبکی سر منجر شود.
• در حین مصرف کورتیکواستروئیدها به طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
• درمان طولانی‌مدت با کورتیکواستروئید خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. بنابراین لازم است لبنیات کم‌چرب را در رژیم غذایی خود بگنجانید. همچنین از پزشک بپرسید که آیا باید مکمل کلسیم و ویتامین D مصرف کنید یا خیر.
• برای حفظ سلامت بافت‌های عضلانی خود از غذاهای پرپروتئین از جمله حبوبات، تخم‌مرغ و ماهی استفاده کنید. مصرف غذاهای پرپتاسیم مثل موز، اسفناج و سیب‌زمینی را هم افزایش دهید.
• کورتیکواستروئیدها می‌توانند قند خون را بالا ببرند. در حین مصرف این داروها از خوردن تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین مثل آبنبات، بستنی، نوشابه و… بپرهیزید.
• مصرف غذاهای شور را محدود کنید. چون باعث افزایش فشار خون و احتباس مایعات می‌شوند. همچنین استفاده از غذاهای سرخ‌شده را به حداقل برسانید. چرا که سطح چربی خون را بالا می‌برند.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا استفاده از سیگار بپرهیزید. چون ممکن است با کورتیکواستروئیدها تداخل داشته باشند.

بیشتر بخوانید: آمپول بتامتازون برای چیست؟

افراد آسیب‌پذیر

بعضی از افراد نسبت به عوارض کورتون‌ها حساس‌تر هستند. به عنوان مثال:

• سالمندان بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان و پرفشاری خون قرار دارند.
• احتمال بروز پوکی استخوان در زنان در مقایسه با مردان بیشتر است.
• کودکان ممکن است دچار کاهش رشد شوند. همچنین از آنجا که کورتیکواستروئیدها سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند، احتمال دارد علائم شدید سرخک یا آبله مرغان را تجربه کنند.
• کورتون در بارداری و شیردهی باید بااحتیاط مصرف شود. چون می‌تواند به جنین یا نوزاد شیرخوار منتقل شود. البته اکثر داروهای استنشاقی و تزریقی ایمن در نظر گرفته می‌شوند.

کلام پایانی

کورتیکواستروئیدها داروهای ضد التهابی قدرتمندی هستند که بسیاری از بیماری‌ها از جمله آسم، لوپوس، ام‌اس و روماتیسم را درمان می‌کنند. با این حال می‌توانند به عوارض جانبی مختلف مثل افزایش وزن، پرفشاری خون، بالا رفتن قند خون و… منجر شوند.

در مورد مزایا و معایب کورتیکواستروئیدها با پزشک خود صحبت کنید. این کار به شما کمک می‌کند که اثرات این داروها را روی بدن بهتر درک کنید و در مورد مصرف آن‌ها تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید.

اگر در مورد کورتیکواستروئیدها به راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده با دکتر عمومی مشورت کنید. در درمانکده امکان اخذ نوبت برای ویزیت حضوری یا مشاوره آنلاین با پزشک عمومی فراهم شده است.

سوالات متداول

منابع: healthline, mayoclinic