قرص کلومیفن و کاربرد آن: از کمک به مشکل ناباروری زنان تا تقویت اسپرم

اگر قصد بارداری دارید اما تاکنون موفق نشده‌اید و برای این منظور به دکتر متخصص زنان و زایمان مراجعه کرده‌ باشید، حتما اسم قرص کلومیفن سیترات (Clomiphene Citrate) را شنیده‌اید. این قرص، عموما برای مشکل ناباروری در زنانی تجویز می‌شود که تخمدان‌هایشان قادر به آزاد کردن تخمک نیستند. داروی کلومیفن برای اثرگذاری مطلوب باید در دوز و مقدار مناسبی مصرف شود؛ از همین‌رو توصیه می‌کنند این قرص را دقیقا بر اساس دستورالعمل پزشک متخصص مورد استفاده قرار دهید. 

در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را با سایر کاربردها، عوارض و روش استفاده از قرص کلومیفن بیشتر آشنا کنیم.

قرص کلومیفن چیست؟

کلومیفن سیترات (Clomiphene Citrate) با نام تجاری کلومید (Clomid) یا سروفن (Serophene) یکی از داروهای خوراکی است که برای تحریک تخمک‌گذاری در زنان استفاده می‌شود. متخصص زنان و زایمان این قرص را برای زنانی تجویز می‌کند که تخمک‌گذاری منظمی ندارند یا به علت مشکل در تخمک‌گذاری نمی‌توانند باردار شوند. 

کلومیفن در دسته داروهای تعدیل‌کننده انتخابی گیرنده استروژن (SERMs) جای دارد و به دلیل تاثیر گذاشتن بر گیرنده‌های استروژن در مغز باعث درمان ناباروری می‌شود. در واقع می‌توان گفت، ترکیبات قرص کلومیفن با تحریک غدد هیپوفیز در مغز، تولید هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک‌گذاری را افزایش می‌دهند.

کاربرد قرص کلومیفن (Clomiphene)

کلومیفن به عنوان یک داروی موفق در درمان ناباروری زنان شناخته می‌شود. معمولا متخصص زنان و زایمان از این قرص به تنهایی یا همراه با داروهای دیگر برای درمان ناباروری زنان استفاده می‌کند. به طور کلی می‌توان کاربرد قرص Clomiphene را شامل موارد زیر دانست:

۱- قرص کلومیفن برای ناباروری زنان

اصلی‌ترین کاربرد این قرص برای زنانی است که در تخمک‌گذاری مشکل دارند و به دنبال بارداری هستند. کلومیفن با تحریک غده هیپوفیز در مغز و افزایش هورمون‌های ضروری برای تخمک‌گذاری، کمک می‌کند تا تخمک‌های بیشتری آزاد شوند.

۲- قرص کلومیفن برای تنبلی تخمدان

این قرص می‌تواند به اختلالات تخمک‌گذاری در زنانی که به تنبلی تخمدان و تخمدان پلی‌کیستیگ مبتلا هستند، کمک کند. در واقع، کلومیفن هورمون‌های محرک فولیکولی را تحریک می‌کند و باعث رشد فولیکول‌ها و آزادسازی تخمک می‌شود. 

۳- قرص کلومیفن برای تقویت اسپرم

قرص کلومیفن برای مردان هم تجویز می‌شود. این قرص بر کیفیت و تعداد اسپرم مردان تاثیر مثبتی می‌گذارد. معمولا پزشک هنگام درمان ناباروری مردان، اگر متوجه شود تعداد کم اسپرم ناشی از برهم خوردن تعادل هورمون‌ها است، داروی کلومیفن تجویز می‌کند. 

بیشتر بدانید: قویترین داروی تقویت اسپرم

این دارو با تحریک غده هیپوفیز در مغز، کمک می‌کند تا هورمون‌های محرک تستوسترون (LH و FSH) بیشتر تولید شوند. افزایش این هورمون‌ها می‌تواند تولید تستوسترون را در بیضه‌ها افزایش دهد که نتیجه آن بهبود کیفیت و تعداد اسپرم‌ها است.

۴- قرص کلومیفن در بدنسازی

مصرف این دارو در بدنسازی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیست، با این حال ورزشکاران زیادی از کلومیفن بعد از چرخه‌های استروئیدی استفاده می‌کنند. مصرف استروئیدهای آنابولیک می‌تواند تولید طبیعی تستوسترون را در بدن ورزشکاران کاهش دهد. به همین دلیل برخی از بدنسازان در طول دوره درمان خود از کلومیفن برای افزایش تولید تستوسترون استفاده می‌کنند. 

کلومیفن با تحریک غده هیپوفیز در مغز، باعث افزایش تولید هورمون‌های FSH و LH می‌شود که نتیجه آن تولید بیشتر تستوسترون طبیعی در بدن است. با این حال، باید بدانید مصرف داروی کلومیفن در بدنسازی مورد تایید متخصصان نیست و می‌تواند بر سلامتی مردان تاثیر منفی بگذارد.

۵-  قرص کلومیفن بعد از سقط

مصرف قرص کلومیفن بعد از سقط جنین می‌تواند به بازگرداندن تخمک‌گذاری منظم و افزایش شانس بارداری کمک کند. با این حال، باید مصرف قرص کلومیفن قبل از بارداری مجدد حتما زیر نظر پزشک متخصص صورت گیرد تا ضمن کسب بهترین نتیجه از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

ارتباط قرص کلومیفن و پسرزایی یا دخترزایی

در حال حاضر شواهد علمی معتبری وجود ندارند که تاثیر داروی کلومیفن بر تعیین جنسیت نوزاد را ثابت کنند. برخی محققین معتقدند، مصرف این قرص ممکن است احتمال تشکیل جنین دختر را افزایش دهد، اما مطالعات علمی نشان می‌دهند، کلومیفن فقط به طور قابل توجهی می‌تواند احتمال دوقلوزایی و چند قلوزایی را بالا ببرد و تاثیری بر جنسیت نوزاد ندارد.

روش مصرف قرص کلومیفن (Clomiphene)

این دارو باید حتما طبق دستورالعمل پزشک متخصص مصرف شود. پزشک دوز دارو را بر اساس وضعیت جسمانی و نیاز خاص بیمار مشخص می‌کند. معمولا قرص کلومیفن با دوز ۵۰ میلی‌گرم در روز شروع می‌شود و طول دوره مصرف آن حدود پنج روز است. با این حال، ممکن است پزشک دوز دارو و مدت زمان مصرف آن را بر اساس وضعیت بیمار و نحوه پاسخ به درمان تغییر دهد. 

بیشتر بدانید: قرص دوفاستون چیست؟

دیگر نکات مهم حین مصرف قرص Clomiphene شامل موارد زیر هستند:

• دارو را تا اتمام دوره درمان به طور کامل مصرف کنید و از قطع خودسرانه آن بپرهیزید. 
• دوز دارو را بدون مشورت با پزشک کم یا زیاد نکنید.
• در طول دوره درمان با کلومیفن معمولا معاینه لگن و سونوگرافی انجام می‌شود تا تغییرات فولیکولی تخمدان بررسی شوند.
• برای کسب بهترین نتایج، دارو را در ساعات مشخصی از روز مصرف کنید.
• اگر مصرف یک نوبت از دارو را فراموش کردید حتما با پزشک معالج تماس بگیرید.
• برای جبران نوبت فراموش‌شده دارو، هرگز دوز آن را ۲ برابر نکنید. این کار نه تنها مفید نیست بلکه باعث بروز عوارض جبران‌ناپذیر می‌شود.

بهترین زمان مصرف قرص کلومیفن

به طور معمول، مصرف این قرص باید از روز پنجم قاعدگی شروع شود و به مدت پنج روز ادامه داشته باشد. با این حال، ممکن است برخی متخصصان شروع و دوره درمان را بر اساس وضعیت بیمار تغییر دهند. مثلا، گاهی‌اوقات قرص کلومیفن از روز سوم پریودی تا روز هفتم تجویز می‌شود. برای کسب بهترین نتیجه حتما دستورات پزشک معالج خود را دنبال کنید و اگر روش مصرف سایر افراد با شما متفاوت است به آن توجهی نداشته باشید.

منع مصرف کلومیفن سیترات (Clomiphene Citrate)

مصرف این دارو در صورت وجود شرایط و بیماری‌های زیر منع مصرف دارد:

• حساسیت به ترکیبات کلومیفن و داروهای مشابه
• مشکل تیروئید
• بارداری و شیردهی
• بیماری کبدی
• آندومتریوز
• افسردگی
• تومور غده هیپوفیز
• فیبروم رحمی
• خونریزی غیر طبیعی
• ترومبوفلبیت
• کیست‌های تخمدانی غیر مرتبط با تخمدان پلی‌کیستیک
• مشکل در غدد فوق کلیه
• اختلالات بینایی

بیشتر بدانید: قرص ویزارسین

موارد هشدار و احتیاط حین مصرف کلومیفن

اگر داروی کلومیفن سیترات مصرف می‌کنید، توجه داشته باشید که استفاده از این قرص بیش از سه دوره می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به تومور در تخمدان شود. بنابراین در مورد طول دوره مصرف کلومیفن سیترات حتما با پزشک معالج‌تان صحبت کنید. 

از طرفی، این دارو جزو داروهای تحریک‌کننده تخمک‌گذاری است که شانس چند قلوزایی را افزایش می‌دهد. همچنین، باید قبل از شروع درمان و مصرف دوره جدید حتما تست بارداری انجام دهید تا از حامله نبودن خود مطمئن شوید. 

به یاد داشته باشید، این قرص در برخی افراد تاری دید موقتی ایجاد می‌کند؛ از همین‌رو توصیه می‌شود کارهایی که به هشیاری و دقت بالایی نیاز دارند، مانند رانندگی را با احتیاط بیشتری انجام دهید.

عوارض جانبی داروی کلومیفن سیترات (Clomiphene Citrate) 

این قرص ممکن است در زنان، مخصوصا در اولین دوره درمان باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) شود. این سندرم معمولا به ندرت ایجاد می‌شود و علائم آن شامل موارد زیر است:

• درد و تورم شکم
• تورم پاها و دست‌ها
• اسهال
• تهوع و استفراغ
• افزایش وزن
• ضربان قلب سریع
• گرگرفتگی
• اضطراب
• تنگی نفس
• افسردگی
• تحریک‌پذیری
• احساس درد و ناراحتی در سینه‌ها

در بروز هر یک از علائم زیر سریعا مصرف دارو را قطع کنید و به پزشک معالج اطلاع دهید:

• مشکلات بینایی
• احساس درد و فشار در لگن
• حساسیت به نور
• احساس تابش نور در گوشه چشم
• خونریزی واژینال شدید
• بروز علائم آلرژیک مانند تورم صورت، دهان، لب‌ها و گلو

آیا قرص کلومیفن باعث تاخیر پریود میشود؟

این دارو به منظور تحریک تخمک‌گذاری و تنظیم سیکل قاعدگی در زنانی که دچار مشکل تخمک‌گذاری هستند، تجویز می‌شود. با این حال، ممکن است برخی زنان پس از مصرف کلومیفن سیترات تاخیر در پریود را به دلایل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، تخمک‌گذاری ناموفق یا بارداری تجربه کنند. 

در صورت به تاخیر افتادن پریود پس از مصرف این دارو حتما تست بارداری انجام دهید و اگر باردار نبودید با پزشک متخصص زنان مشورت کنید تا بررسی‌های لازم برای مشخص شدن علت تاخیر قاعدگی انجام شود.

تداخل دارویی کلومیفن (Clomiphene)

مصرف همزمان برخی داروها با قرص کلومیفن تداخل ایجاد می‌کند و نتیجه آن کاهش اثربخشی داروها یا افزایش عوارض جانبی است. داروهایی که نباید با کلومیفن مصرف شوند، عبارت‌اند از:

• سایر داروها درمان ناباروری
• داروهای ضد انعقاد خون
• مکمل‌ها و داروهای گیاهی اثرگذار بر سطح هورمون‌های بدن

راهنمای مراجعه به پزشک

قرص کلومیفن سیترات یکی از داروهای درمان نازایی است که برای تحریک تخمک‌گذاری در زنان تجویز می‌شود. از این قرص برای تقویت اسپرم در مردان و درمان اختلالات تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک هم استفاده می‌کنند. 

برای اطلاع از دوز و مقدار مصرف داروی کلومیفن باید حتما نزد پزشک متخصص زنان و زایمان نوبت بگیرید. برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص زنان آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص زنان به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: drugs | medlineplus