پانکراتیت چیست؟ نگران نباشید این بیماری قابل درمان است!

پانکراس (لوزالمعده) یک غده بزرگ است که در نزدیکی معده و کبد قرار دارد. این غده با ترشح آنزیم‌های گوارشی به داخل روده کوچک به هضم غذا کمک می‌کند. همچنین مسئول ترشح انسولین و گلوکاگون در جریان خون است. این هورمون‌ها در تنظیم قند خون نقش دارند. به التهاب پانکراس «پانکراتیت» (Pancreatitis) می‌گویند. این بیماری می‌تواند به صورت ناگهانی یا به تدریج ایجاد شود. اگر می‌خواهید بدانید که بیماری پانکراتیت چیست و چگونه درمان می‌شود،‌ تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده با ما همراه باشید.

انواع پانکراتیت

۲ نوع التهاب پانکراس وجود دارد:

• حاد: یک نوع التهاب ناگهانی است که مدت کوتاهی طول می‌کشد و می‌تواند از ناراحتی خفیف تا یک بیماری شدید و تهدیدکننده زندگی متغیر باشد. اکثر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد پس از دریافت درمان مناسب به طور کامل بهبود می‌یابند.
• مزمن: یک بیماری طولانی و پیش‌رونده است که از بین نمی‌رود و با گذشت زمان بدتر می‌شود.

Widget not in any sidebars

علائم پانکراتیت

التهاب حاد و مزمن لوزالمعده هر ۲ علائم مختلفی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱. علائم التهاب حاد لوزالمعده

التهاب حاد لوزالمعده با علائم زیر مشخص می‌شود:

• درد ناگهانی و شدید در بالای شکم که به پشت سرایت می‌کند
• حالت تهوع و استفراغ
• تب و تعریق
• نبض سریع
• حساس بودن شکم به لمس

۲. علائم التهاب مزمن لوزالمعده

شایع‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• درد شدید بالای شکم
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال
• دفع مدفوع چرب و بدبو
• کاهش وزن ناخواسته
• نفخ

با پیشرفت بیماری، درد پانکراتیت شدیدتر می‌شود. به‌علاوه، اگر لوزالمعده قادر به تولید انسولین نباشد، بیمار به دیابت نوع ۱ مبتلا می‌شود که با علائم زیر همراه است:

• تشنگی
• تکرر ادرار
• گرسنگی شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• خستگی
• تاری دید

بیشتر بدانید: پولیپ معده چیست؟

عوارض التهاب لوزالمعده

التهاب لوزالمعده می‌تواند عوارض شدید ایجاد کند، از جمله:

• دیابت (در صورتی که سلول‌های تولیدکننده انسولین آسیب ببینند)
• عفونت لوزالمعده
• نارسایی کلیه
• سوء تغذیه (اگر بدن به دلیل کمبود آنزیم‌های گوارشی نتواند مواد مغذی موجود در غذاها را جذب کند)
• سرطان لوزالمعده
• نکروز پانکراس (از آنجا که لوزالمعده خون کافی دریافت نمی‌کند، ممکن است بافت‌های آن از بین بروند)
• مشکلات تنفسی (تغییرات شیمیایی بدن می‌توانند روی ریه‌ها تاثیر بگذارند)
• کیست‌های کاذب (از تجمع مایعات روی لوزالمعده ایجاد می‌شوند)
• استرس، اضطراب و افسردگی (درد ناشی از بیماری ممکن است روی سلامت روان تاثیر داشته باشد)

زمان مراجعه به پزشک

در صورت بروز درد ناگهانی و شدید شکم، حالت تهوع و استفراغ حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر از درد مزمن و طولانی‌مدت شکم رنج می‌برید، لازم است با پزشک صحبت کنید.

اگر در گذشته سنگ کیسه صفرا داشتید یا زیاد الکل مصرف می‌کردید، به پزشک اطلاع دهید. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند که تست‌های تشخیصی مناسب‌تری را برای شما تجویز کند.

علت پانکراتیت

پانکراتیت حاد و مزمن به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند. با این حال، در ۱۵ درصد موارد ابتلا به پانکراتیت حاد و ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد ابتلا به پانکراتیت مزمن، علت بروز بیماری ناشناخته است.

مهم‌ترین دلایل ابتلا به پانکراتیت حاد عبارت‌اند از:

• بیماری‌های خود ایمنی
• نوشیدن زیاد الکل
• عفونت‌
• سنگ صفرا
• مصرف بعضی از داروها
• اختلالات متابولیک
• عمل جراحی
• تروما یا ضربه

عوامل زیر ممکن است به پانکراتیت مزمن منجر شوند:

• فیبروز سیستیک
• سابقه خانوادگی اختلالات لوزالمعده
• سنگ کیسه صفرا
• تری گلیسیرید بالا
• استفاده طولانی‌مدت از الکل
• مصرف بعضی از داروها

افراد مبتلا به التهاب مزمن لوزالمعده معمولا مردان ۳۰ تا ۴۰ ساله هستند.

راه‌های تشخیص پانکراتیت

هیچ آزمایشی نمی‌تواند به تنهایی التهاب لوزالمعده را تشخیص دهد. پزشک با توجه به علائم و سبک زندگی فرد به این بیماری مشکوک می‌شود و از آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح قند خون و آنزیم‌های گوارشی (آمیلاز و لیپاز) استفاده می‌کند. در پانکراتیت احتمال دارد سطح قند خون بالا برود. از سوی دیگر، در افراد مبتلا به التهاب حاد لوزالمعده مقدار آمیلاز و لیپاز افزایش می‌یابد.

علاوه بر آزمایش خون، پزشک برای تشخیص صحیح بیماری باید لوزالمعده را با دقت معاینه کند. این فرآیند به احتمال زیاد شامل موارد زیر است:

• آزمایش مدفوع
• سونوگرافی
• سی‌تی اسکن
• ام‌آرآی (MRI)
• اسکن کلانژیوپانکراتوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRCP)
• اسکن کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP)
• بیوپسی از بافت لوزالمعده

بیشتر بدانید: سوند معده یا لوله گذاری نازوگاستریک چیست؟

درمان پانکراتیت

درمان التهاب لوزالمعده به حاد یا مزمن بودن آن بستگی دارد.

۱. درمان پانکراتیت حاد

در صورت ابتلا به پانکراتیت حاد احتمالا در بیمارستان بستری می‌شوید. اگر بیماری شما شدید باشد، ممکن است به بخش مراقبت‌های ویژه برده شوید.

شما قادر به خوردن غذا و آشامیدن مایعات نیستید. بنابراین، مایعات از طریق ورید به شما داده می‌شوند. همچنین پزشک برایتان داروی مسکن و در صورت لزوم آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.

التهاب حاد لوزالمعده معمولا طی یک هفته شروع به بهبود می‌کند. اگر هنوز برای غذا خوردن مشکل داشته باشید، ممکن است غذا را در حین بهبودی از طریق لوله دریافت کنید.  

۲. درمان پانکراتیت مزمن

راه‌کارهای زیر معمولا برای درمان التهاب مزمن لوزالمعده توصیه می‌شوند:

تغییر سبک زندگی

افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن باید تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنند. این موارد عبارت‌اند از:

• قطع مصرف الکل: اجتناب از نوشیدن الکل از تشدید آسیب‌‌دیدگی لوزالمعده جلوگیری می‌کند. همچنین به میزان قابل‌توجهی در تسکین درد موثر کرد.
• اجتناب از مصرف دخانیات: سیگار کشیدن دلیل التهاب لوزالمعده نیست، اما می‌تواند پیشرفت بیماری را تسریع کند.

پیروی از رژیم غذایی سالم

رعایت رژیم غذایی سالم برای کاهش اثرات پانکراتیت حیاتی است. لوزالمعده در هضم غذا نقش دارد، اما التهاب می‌تواند این عملکرد را مختل کند. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به التهاب پانکراس در هضم بسیاری از غذاها با مشکل روبه‌رو می‌شوند. به همین دلیل، به آن‌ها توصیه می‌شود به جای سه وعده غذای بزرگ در روز، ۶ وعده غذای کم‌حجم بخورند و چربی رژیم غذایی خود را کاهش دهند. علاوه بر این، بسته به میزان آسیب، بیمار ممکن است مجبور باشد نسخه‌های مصنوعی بعضی از آنزیم‌ها را برای کمک به هضم غذاها مصرف کند.

برنامه غذایی توسط پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم می‌شود. این برنامه معمولا شامل غذاهای غنی از پروتئین و مواد مغذی است. از این غذاها می‌توان به غلات سبوس‌دار، سبزیجات، میوه‌ها، لبنیات کم‌چرب و منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ و ماهی اشاره کرد.

تزریق انسولین

در صورت گسترده بودن آسیب ممکن است لوزالمعده تولید انسولین را متوقف کند و بیمار به دیابت نوع ۱ مبتلا شود. در این شرایط، بیمار باید تا پایان عمر برای تنظیم سطح قند خون از انسولین تزریقی استفاده کند.

عمل جراحی

گاهی‌اوقات درد شدید و مزمن به داروهای مسکن پاسخ نمی‌دهد. همچنین ممکن است مجراهای موجود در لوزالمعده مسدود شده باشند و از طریق انباشته کردن آب در دستگاه گوارش به آن فشار وارد کنند. التهاب سر لوزالمعده هم می‌تواند در بروز درد شدید نقش داشته باشد.

اگر مجرای لوزالمعده مسدود شده باشد، پزشک سعی می‌کند آن را باز کند. در سایر موارد، ممکن است بخش‌های آسیب‌دیده لوزالمعده را با جراحی از بدن خارج کند.

بیشتر بدانید: برای التهاب معده چه بخوریم؟ درمان سریع و خانگی التهاب معده

پیشگیری از ابتلا به پانکراتیت

از آنجا که بسیاری از موارد ابتلا به پانکراتیت از سوء مصرف الکل ناشی می‌شوند، پیشگیری اغلب بر عدم مصرف الکل متمرکز است. علاوه بر این، توصیه می‌شود سیگار را ترک کنید، مصرف غذاهای پرچرب را کاهش دهید و به اندازه کافی آب بنوشید. کاهش مصرف غذاهای پرچرب به ویژه زمانی مهم است که سنگ کیسه صفرا علت التهاب لوزالمعده شما باشد.

کلام پایانی

توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده علائم پانکراتیت با دکتر گوارش مشورت کنید. پزشک می‌تواند در تعیین علت بیماری و ارائه درمان مناسب به شما کمک کند. اگر برای پیدا کردن متخصص باتجربه و گرفتن وقت ویزیت با مشکل روبه‌رو شدید، می‌توانید از درمانکده کمک بگیرید. در سایت درمانکده علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری، امکان مشاوره آنلاین با دکتر گوارش فراهم شده است.

سوالات متداول

منابع: webmd, healthdirect