کلیه‌ها خون را تصفیه و آب اضافی و مواد زائد را از بدن خارج می‌کنند. هنگامی که عملکرد کلیه کاهش پیدا می‌کند، به نارسایی کلیه مبتلا می‌شوید که اگر درمان نشود می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد. تا انتهای این مقاله از مجله سلامت درمانکده با ما همراه باشید تا درباره این بیماری و انواع آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
فهرست محتوا
انواع نارسایی کلیه
نارسایی کلیه به وضعیتی گفته میشود که یک یا هر ۲ کلیه قادر به عملکرد درست نیستند. این عارضه آخرین مرحله بیماری کلیوی است و بدون درمان قطعا مرگبار خواهد بود. نارسایی کلیه انواع مختلفی که به آن‌ها در جدول زیر اشاره شده است:
| نوع بیماری | ویژگی‌ها |
| حاد | به طور ناگهانی و معمولا در عرض چند ساعت یا چند روز ظاهر می شود. در بیشتر موارد، عملکرد کلیه با درمان به حالت طبیعی برمی‌گردد. |
| مزمن | در یک دوره زمانی طولانی ایجاد میشود. به عبارت دیگر، آسیب‌دیدگی کلیه‌ها به تدریج رخ می‌دهد. |
علائم نارسایی کلیه
بسته به اینکه به نارسایی حاد کلیه مبتلا باشید یا نارسایی مزمن و میزان پیشرفت بیماری ممکن است علائم بسیار متفاوتی را تجربه کنید. اگرچه علائم می‌توانند در هر مرحله از بیماری رخ دهند، اما معمولا در مراحل پایانی ظاهر می‌شوند. علائم اولیه نارسایی کلیه عبارت‌اند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی و ضعف
- مشکلات خواب
- تغییر حجم ادرار
- گرفتگی عضلات
- تورم پاها
- خارش دائمی
- درد قفسه سینه (اگر مایعات اطراف قلب تجمع پیدا کنند)
- تنگی نفس (اگر مایعات اطراف ریه‌ها جمع شوند)
- بالا بودن فشار خون که کنترل آن دشوار است
- احساس طعم فلز در دهان
- سرگیجه
- تغییر رنگ پوست
علائم بیماری کلیوی اغلب غیر اختصاصی هستند، به این معنی که ممکن است در اثر بیماری‌های دیگر هم ایجاد شوند.
بیشتر بدانید: علائم عفونت ادراری در زنان
عوارض نارسایی کلیه
مشکلات کلیوی می‌توانند تقریبا تمام نواحی بدن را تحت تاثیر قرار دهند. عوارض بالقوه شامل موارد زیر است:
- احتباس مایعات که به تورم دست‌ها و پاها، فشار خون بالا یا تجمع مایعات در ریه‌ها منجر میشود
- افزایش ناگهانی سطح پتاسیم در خون (هیپرکالمی) که می‌تواند عملکرد قلب را مختل کند و ممکن است تهدیدکننده حیات باشد
- بیماری قلبی-عروقی
- ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی آن‌ها
- کم‌خونی
- کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ یا کاهش قدرت باروری
- آسیب به سیستم عصبی مرکزی که می‌تواند باعث مشکل در تمرکز، تغییر شخصیت یا تشنج شود
- کاهش پاسخ ایمنی که شما را در مقابل عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند
- پریکاردیت (التهاب غشاء کیسه مانندی که سطح قلب را می‌پوشاند)
- عوارض مرتبط با بارداری که خطراتی را برای مادر و جنین در حال رشد ایجاد می‌کند
- آسیب‌دیدگی جبران‌ناپذیر کلیه‌ها که در نهایت باعث میشود برای بقا به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشید
بیشتر بدانید: علائم سنگ کلیه
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده علائم بیماری کلیوی، بهتر است در اسرع وقت با فوق تخصص کلیه (نفرولوژی) مشورت کنید. اگر به یک بیماری زمینه‌ای مبتلا باشید که احتمال بروز مشکلات کلیوی را افزایش می‌دهد، پزشک در هر بار ویزیت فشار خون و عملکرد کلیه شما را با آزمایش ادرار و آزمایش خون کنترل خواهد کرد.
علت نارسایی کلیه چیست؟
بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌ها می‌توانند روی عملکرد کلیه‌ها تاثیر بگذارند. از علل شایع نارسایی حاد کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش جریان خون کلیه‌ها
- التهاب
- افزایش ناگهانی فشار خون
- انسداد که گاهی‌اوقات به دلیل سنگ کلیه رخ می‌دهد
دلایل ابتلا به بیماری مزمن کلیه شامل موارد زیر است:
- دیابت نوع ۱ یا نوع ۲
- فشار خون بالا
- گلومرولونفریت (التهاب گلومرول‌ها)
- نفریت بینابینی (التهاب توبول‌های کلیه و ساختارهای اطراف آن)
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- انسداد طولانی‌مدت دستگاه ادراری (به دلیل بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و بعضی از سرطان‌ها)
- رفلاکس (شرایطی که باعث برگشت ادرار به سمت کلیه‌ها میشود)
- عفونت کلیه که به آن پیلونفریت می‌گویند
عواملی که خطر ابتلا به نارسایی کلیه را افزایش می‌دهند
هر شخصی ممکن است به مشکلات کلیوی مبتلا شود؛ اما بعضی عوامل احتمال بروز آن‌ها را افزایش می‌دهند، از جمله:
- بیماری قلبی-عروقی
- سیگار کشیدن
- چاقی
- سابقه خانوادگی مشکلات کلیوی
- ساختار غیر طبیعی کلیه
- بالا رفتن سن
بیشتر بدانید: علائم عفونت بدن مردان
راه‌های تشخیص نارسایی کلیه
پزشک به عنوان اولین قدم برای تشخیص بیماری، درباره تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی، داروهایی که مصرف می‌کنید و علائمی که دارید با شما صحبت می‌کند. در مرحله بعد، معاینه بدنی انجام می‌دهد و احتمالا یک یا چند مورد از تست‌های زیر را توصیه می‌کند:
- آزمایش خون (افزایش کراتینین و اوره از علائم نارسایی کلیه در آزمایش خون است)
- آزمایش ادرار
- تست‌های تصویربرداری (مانند سونوگرافی برای ارزیابی ساختار و اندازه کلیه‌ها)
- نمونه‌برداری از بافت کلیه (این تست که اغلب با بی‌حسی موضعی انجام میشود به تعیین علت مشکلات کلیوی کمک می‌کند)
بیشتر بدانید: کار کلیه چیست؟
درمان نارسایی کلیه
درمان مشکلات کلیوی اغلب شامل اقداماتی است که برای كنترل علائم و نشانه‌ها، پیشگیری از عوارض و کاهش سرعت پیشرفت بیماری انجام می‌شوند.
۱. درمان علت بیماری
پزشک برای کند کردن یا کنترل علت بیماری کلیه تلاش می‌کند. بسته به علت، گزینه‌های درمانی متفاوت خواهند بود. ذکر این نکته ضروری است که آسیب کلیه می‌تواند همچنان بدتر شود؛ حتی اگر علت زمینه‌ای آن (مثل فشار خون بالا) کنترل شود.
بیشتر بدانید: دیالیز چیست؟
۲. درمان عوارض بیماری
برای درمان عوارض معمولا از داروهای زیر استفاده میشود:
داروهای کاهش‌دهنده فشار خون
در افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است فشار خون بالا برود. در این شرایط، پزشک از قرص برای درمان نارسایی کلیه و کنترل فشار خون استفاده می‌کند. داروهای پرفشاری خون در ابتدا ممکن است عملکرد کلیه را کاهش و سطح الکترولیت‌ها را تغییر دهند. بنابراین شما به آزمایش خون منظم برای نظارت بر وضعیت خود نیاز دارید. به غیر از این داروها احتمالا پزشک مصرف دیورتیک و پیروی از رژیم غذایی کم‌نمک را هم به شما توصیه می‌کند.
داروهای کاهش‌دهنده کلسترول خون
پزشک ممکن است مصرف داروهای استاتین را برای کاهش کلسترول خون پیشنهاد کند. سطح کلسترول خون در بیشتر افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه بالا می‌رود که این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
بیشتر بدانید: آیا سنگ کلیه باعث لاغری میشود؟
دارو برای درمان کم‌خونی
از سایر داروهای تجویزشده برای بیماران کلیوی می‌توان به مکمل‌های هورمون اریتروپویتین و آهن اشاره کرد. این مکمل‌ها به تولید گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند و خستگی و ضعف مرتبط با کم‌خونی را تسکین می‌دهند.
دارو برای کاهش تورم
بدن افراد مبتلا به مشکلات کلیوی ممکن است مایعات را نگه دارد و آن‌ها را دفع نکند که این موضوع به پرفشاری خون و تورم اندام‌ها منجر میشود. داروهایی به نام دیورتیک می‌توانند به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک کنند.
دارو برای محافظت از سلامت استخوان‌ها
کمل‌های کلسیم و ویتامین D به جلوگیری از ضعیف شدن استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی کمک می‌کنند. همچنین ممکن است برای کاهش میزان فسفات خون و محافظت از عروق خونی در برابر رسوبات کلسیم (کلسیفیکاسیون) از داروهایی به نام باندشونده به فسفات استفاده کنید.
بیشتر بدانید: برای عفونت کلیه چه بخوریم؟
پیروی از رژیم کم‌پروتئین
در هنگام هضم پروتئین موجود در مواد غذایی، محصولاتی در بدن ایجاد میشود که کلیه‌ها باید آن‌ها را از خون خارج کنند. در صورت ابتلا به نارسایی کلیه، پزشک به شما توصیه می‌کند که پروتئین کمتری مصرف کنید تا مقدار مواد زائد در خون به حداقل برسد و فشار واردشده روی کلیه‌ها کاهش یابد. برای دریافت یک رژیم غذایی مناسب می‌توانید از متخصص تغذیه کمک بگیرید.
۳. درمان نارسایی کلیه در مراحل پایانی
اگر کلیه‌ها نتوانند به تنهایی از پس دفع مواد زائد و مایعات اضافی برآیند و دچار نارسایی کامل یا تقریبا کامل شوند، به مرحله پایانی نارسایی کلیه (ESRD) مبتلا می‌شوید. در این مرحله، به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز دارید.
دیالیز
هنگامی که کلیه‌ها نمی‌توانند مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن دفع کنند، دیالیز به طور مصنوعی این کار را انجام می‌دهد. در همودیالیز، یک دستگاه مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می‌کند. در دیالیز صفاقی، یک لوله نازک که داخل شکم قرار می‌گیرد، حفره شکمی شما را با محلول دیالیز پر می‌کند تا مواد زائد و مایعات اضافی را جذب کند. پس از مدتی، محلول دیالیز از بدن تخلیه میشود و مواد زائد را با خود به خارج از بدن حمل می‌کند.
پیوند کلیه
پیوند کلیه یک نوع جراحی است که طی آن یک کلیه سالم از یک اهداکننده در بدن شما قرار می‌گیرد. کلیه پیوندی می‌تواند از اهداکننده متوفی یا زنده گرفته شود. از پیوند کلیه می‌توان به عنوان درمان قطعی نارسایی کلیه نام برد، اما شما باید تا پایان عمر از دارو استفاده کنید تا از پس زدن عضو جدید توسط بدن جلوگیری شود.
البته با پیشرفت‌های پزشکی به زودی روش‌های دیگری به عنوان درمان جدید نارسایی کلیه معرفی خواهند شد. به عنوان مثال، محققان در حال تحقیق روی کلیه مصنوعی هستند که داخل بدن قرار می‌گیرد، به عروق خونی و مثانه متصل میشود و به صورت ۲۴ ساعته فعالیت می‌کند.
پیشگیری از نارسایی کلیه
برای کاهش خطر ابتلا به مشکلات کلیوی باید:
- در هنگام مصرف داروهای بدون نسخه به دقت دستورالعمل شرکت سازنده را بخوانید. این موضوع به‌خصوص در مورد داروهای ضد درد مثل آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن اهمیت زیادی دارد. چون زیاده‌روی در مصرف آن‌ها می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند.
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید. اگر وزن مناسبی دارید، با پیروی از رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به حفظ آن کمک کنید. چنانچه نیاز به کاهش وزن دارید، در مورد بهترین راه‌کارهای لاغری با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید. اغلب برای کاهش وزن توصیه میشود کالری دریافتی خود را کاهش و میزان فعالیت بدنی‌تان را افزایش دهید.
- سیگار نکشید و الکل ننوشید. استعمال سیگار و نوشیدن الکل می‌تواند به کلیه‌های شما آسیب برساند یا آسیب کلیه را بدتر کند. اگر سیگاری هستید یا از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید، در مورد روش‌های ترک آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
- با کمک پزشک، بیماری‌های خود را مدیریت کنید. اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید که احتمال بروز مشکلات کلیوی را افزایش می‌دهد، با پزشک برای کنترل آن همکاری کنید.
بیشتر بدانید: میوه های مفید برای دفع سنگ کلیه
کلام پایانی
نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی خون را تصفیه و مواد زائد را از بدن خارج کنند. این بیماری می‌تواند به طور ناگهانی رخ دهد یا در طول زمان به تدریج ایجاد شود.شما برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مشکلات کلیوی باید به بهترین متخصص نفرولوژی مراجعه کنید. شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر نفرولوژی آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر نفرولوژی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
نارسایی کلیه به این معنی است که یک یا هر ۲ کلیه شما نمی‌توانند به خوبی به وظایف خود عمل کنند. گاهی‌اوقات این بیماری حاد و موقتی است، اما در بعضی موارد مزمن است و به مرور بدتر میشود.
اگر می‌خواهید بدانید که ایا کم کاری کلیه قابل درمان است یا خیر، باید بگوییم که درمان این بیماری به نوع و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. از گزینه‌های درمانی می‌توان به مصرف بعضی از داروها، دیالیز، پیوند کلیه و پیروی از رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌پروتئین اشاره کرد.
رژیم غذایی این بیماران به عملکرد کلیه‌ها و وضعیت سلامتی آن‌ها بستگی دارد. با این حال، اغلب توصیه میشود از مصرف غذاهای شور (مثل غذاهای کنسروی و فست فود) بپرهیزند و میزان دریافت پتاسیم و پروتئین را کاهش دهند. پتاسیم در موز، پرتقال، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و اسفناج و پروتئین در گوشت، تخم‌مرغ، محصولات لبنی و حبوبات به وفور یافت میشود.
منابع: medicalnewstoday, mayoclinic
