عمل کیسه صفرا یک جراحی رایج برای درمان مشکلات مربوط به این اندام کوچک اما مهم است. کیسه صفرا وظیفه ذخیره و ترشح صفرا را بر عهده دارد. اما در بعضی موارد، عوامل مختلف مانند تشکیل سنگ‌های صفراوی یا التهاب شدید باعث اختلال عملکرد آن می‌شوند. در چنین شرایطی ممکن است پزشکان عمل کیسه صفرا یا کوله‌سیستکتومی (Cholecystectomy) را برای برداشتن این اندام توصیه کنند.
در این مقاله از مجله درمانکده در مورد دلایل کوله‌سیستکتومی صحبت می‌کنیم و به این سوال که بعد از عمل کیسه صفرا چه باید کرد پاسخ میدهیم. اگر شما یا یکی از اطرافیان‌تان به این جراحی نیاز دارید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
فهرست محتوا
عمل کیسه صفرا برای چیست؟
قبل از اینکه در مورد کوله‌سیستکتومی صحبت کنیم، بهتر است به این سوال که کیسه صفرا کجاست و چه کاری انجام می‌دهد، پاسخ دهیم. این اندام در قسمت راست و بالای شکم (زیر کبد) قرار دارد و بخشی از دستگاه گوارش محسوب میشود. چون نقش اصلی آن ذخیره و ترشح صفرا است. صفرا یک مایع گوارشی است که توسط کبد تولید میشود و به هضم و تجزیه چربی‌های موجود در غذا کمک می‌کند.
کوله‌سیستکتومی عملی است که برای برداشتن کیسه صفرا انجام میشود. این جراحی یک روش درمانی رایج برای بسیاری از بیماری‌های مربوط به این اندام است. چون عوارض ناشی از برداشتن کیسه صفرا معمولا کمتر از مشکلاتی است که این بیماری‌ها ایجاد می‌کنند. کوله‌سیستکتومی زمانی توصیه میشود که بیماری:
- کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد.
- برای سلامتی شما خطرات جدی ایجاد کند.
- برای مدت طولانی ادامه پیدا کند یا با گذشت زمان بدتر شود.
متاسفانه بیشتر بیماری‌هایی که کیسه صفرا را درگیر می‌کنند، چنین شرایطی دارند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- سنگ‌های صفراوی
- پولیپ کیسه صفرا
- التهاب یا کوله‌سیستیت مزمن
- سرطان کیسه صفرا
سنگ‌های صفراوی شایع‌ترین دلیل کوله‌سیستکتومی هستند. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است هیچ مشکلی نداشته باشند. اما اگر سنگ در مجاری صفراوی گیر کند، باعث درد میشود و به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
التهاب، عفونت، پولیپ و سرطان هم از سایر دلایل کوله‌سیستکتومی هستند. اگر می‌خواهید در مورد این بیماری‌ها اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله «عفونت کیسه صفرا چه علائمی دارد» را بخوانید.
انواع کوله‌سیستکتومی
اگر علائم پر شدن کیسه صفرا با سنگ شامل درد، حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنید، ممکن است پزشک کوله‌سیستکتومی را به شما پیشنهاد دهد. در حال حاضر، انواع روش عمل کیسه صفرا وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:
- جراحی باز
- لاپاراسکوپی
- کوله‌سیستکتومی رباتیک
بیشتر پزشکان عمل کیسه صفرا از طریق لاپاراسکوپی را ترجیح می‌دهند. لاپاراسکوپی روش جدید عمل کیسه صفرا است، درد و خونریزی کمتری ایجاد می‌کند و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد. کوله‌سیستکتومی رباتیک یک نوع جراحی لاپاراسکوپی محسوب میشود که بعضی از بیمارستان‌ها ارائه می‌دهند. در این روش، جراح ابزارهای رباتیک را از طریق یک کنسول کنترل می‌کند.
کوله‌سیستکتومی باز یک روش سنتی است که در آن یک برش بزرگ در شکم ایجاد میشود تا جراح به اندام‌های داخلی دسترسی پیدا کند. این روش هنوز یک جراحی ایمن و نسبتا ساده است و در بعضی شرایط توصیه میشود.
به طور کلی، بهترین روش عمل کیسه صفرا باید توسط پزشک مشخص شود. برای مثال، در موارد زیر ممکن است کوله‌سیستکتومی باز بهترین عمل کیسه صفرا باشد:
- بیمارستان مورد نظر تجهیزات لاپاراسکوپی ندارد.
- عمل به صورت اورژانسی انجام میشود و زمان اهمیت زیادی دارد.
- به دلیل ابتلای بیمار به مشکلات قلبی-ریوی نمی‌توان از گاز در جراحی لاپاراسکوپی استفاده کرد.
- بیمار در گذشته جراحی‌هایی در ناحیه شکم انجام داده است که باعث ایجاد اسکارهای وسیع شده‌اند و دید جراح را محدود می‌کنند.
- جراح مشکوک است که بیماری به چند اندام مختلف آسیب رسانده باشد.
- در حین لاپاراسکوپی، عوارض غیر منتظره مانند خونریزی کنترل‌نشده رخ داده است.
عمل کیسه صفرا چگونه است؟
نحوه انجام کوله‌سیستکتومی به نوع آن بستگی دارد. در روش لاپاراسکوپی، جراح:
- یک برش ۲ تا سه سانتی‌متری در نزدیکی ناف و ۲ تا سه برش کوچک‌تر (حدود یک سانتی‌متر) در قسمت راست بالای شکم ایجاد می‌کند.
- یک لوله کوچک در یکی از برش‌های کوچک قرار می‌دهد و شکم را با پمپاژ گاز دی‌اکسیدکربن منبسط می‌کند تا دیواره‌های آن از اندام‌ها جدا شوند.
- لاپاراسکوپ (دوربین کوچک مجهز به نور) را وارد برش بزرگ‌تر می‌کند تا تصاویر را روی مانیتور نمایش دهد.
- ابزارهای جراحی را به کمک مانیتور وارد شکم کرده و کیسه صفرا را خارج می‌کند.
- گاز را از شکم تخلیه می‌کند و برش‌ها را با بخیه می‌بندد.
در کوله‌سیستکتومی باز، جراح:
- یک برش به طول چهار تا ۶ اینچ (۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر) در زیر دنده سمت راست ایجاد می‌کند.
- کیسه صفرا را به کمک ابزارهای جراحی برمی‌دارد.
- یک درن جراحی در محل زخم قرار می‌دهد تا مایعات اضافی را تخلیه کند.
- محل برش را بخیه می‌زند.
عمل کیسه صفرا چقدر طول میکشد؟
عمل کیسه صفرا در کودکان و بزرگسالان به روش لاپاراسکوپی معمولا ۶۰ تا ۹۰ دقیقه و با روش باز حدود یک تا ۲ ساعت زمان می‌برد. با این حال، مدت زمان جراحی ممکن است به دلیل انجام درمان‌های مختلف طولانی‌تر شود. به عنوان مثال، ممکن است لازم باشد پزشک مجاری صفراوی را هم بررسی و درمان کند.
مدت زمان بستری بعد از عمل کوله‌سیستکتومی
اگر می‌خواهید بدانید که برای عمل کیسه صفرا چند روز بستری دارد یا مدت استراحت بعد از عمل کیسه صفرا چقدر است، باید بگوییم که در صورت انجام لاپاراسکوپی احتمالا همان روز مرخص می‌شوید. اما اگر جراحی باز انجام داده باشید، باید چند روز در بیمارستان بمانید. مدت زمان بستری در بیمارستان به شرایط شما و تشخیص پزشک بستگی دارد.
به طور کلی، بهبودی بعد از لاپاراسکوپی تقریبا ۲ هفته و بعد از جراحی باز ۶ تا هشت هفته طول میکشد. بیشتر افراد می‌توانند پس از یک تا ۲ هفته به محل کار خود برگردند. اما اگر شغل شما شامل فعالیت فیزیکی سنگین باشد، ممکن است پزشک توصیه دیگری داشته باشد.
آیا عمل کیسه صفرا خطرناک است؟
کوله‌سیستکتومی به کرات در سراسر جهان انجام میشود و معمولا دوره بهبودی راحتی دارد. با این حال، مانند هر جراحی دیگری ممکن است با خطرات خاصی مثل عفونت، لخته شدن خون و آسیب‌دیدگی اندام‌های مجاور همراه باشد یا به واکنش به داروی بیهوشی منجر شود.
علاوه بر این، بعضی از افراد بعد از جراحی با عوارض کوتاه‌مدت یا بلندمدت مواجه می‌شوند. این عوارض عبارت‌اند از: اسهال، یبوست، نفخ، حالت تهوع، رفلاکس اسید، درد شکم و یرقان. از دلایل عوارض طولانی‌مدت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ابتلا به بیماری‌های گوارشی که در گذشته تشخیص داده نشده‌اند
- باقی ماندن سنگ در مجاری صفراوی یا تشکیل سنگ‌های جدید
- اختلالات عملکردی مجاری صفراوی
- عوارض جراحی مانند نشت صفرا یا پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
بعد از عمل کیسه صفرا چه اتفاقی می افتد؟
کوله‌سیستکتومی باعث تغییر ساختار مجرای صفراوی میشود و بر عملکرد سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارد. کیسه صفرا معمولا صفرا را تا زمان غذا خوردن ذخیره می‌کند. این اندام هنگام مصرف یک وعده غذایی سنگین منقبض میشود و صفرا را برای هضم بهتر آزاد می‌کند. اما پس از کوله‌سیستکتومی، صفرا بدون اینکه ابتدا در کیسه صفرا ذخیره شود مستقیما از کبد وارد روده کوچک میشود.
بیشتر افراد پس از کوله‌سیستکتومی یک دوره تطبیق موقت را در سیستم گوارشی خود تجربه می‌کنند. در ماه اول ممکن است هضم چربی‌ها و غذاهای سنگین کمی دشوار باشد. اما این وضعیت معمولا به مرور زمان بهبود می‌یابد. اکثر افراد پس از بهبودی می‌توانند به رژیم غذایی عادی و سالم برگردند. با این حال، تعداد کمی از آنها ممکن است به دلایل نامشخص دچار مشکلات گوارشی طولانی‌مدت شوند.
بعد از عمل کیسه صفرا چه غذایی بخوریم؟
رژیم غذایی خاصی برای کوله‌سیستکتومی وجود ندارد. با این حال، رعایت نکات زیر احتمال بروز مشکلات گوارشی را کاهش می‌دهد:
- بلافاصله پس از جراحی باید از رژیم مایعات صاف پیروی کنید. بعد از آن به تدریج می‌توانید غذاهای جامد را به برنامه خود بیفزایید. از غذاهای مقوی بعد از عمل جراحی کیسه صفرا می‌توان به میوه، سبزی، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و لبنیات کم‌چرب اشاره کرد.
- از مصرف غذاهای پرچرب یا سرخ‌شده بپرهیزید.
- برای اینکه از تولید گاز در دستگاه گوارش جلوگیری کنید، فیبر دریافتی خود را به آرامی و طی چند هفته افزایش دهید.
- حجم وعده‌های غذایی خود را کاهش و تعداد وعده‌ها را افزایش دهید.
اگر پزشک جراحی را برای درمان سنگ‌های صفراوی ضروری نمی‌داند، با مطالعه مقاله «برای دفع سنگ کیسه صفرا چه بخوریم» می‌توانید در مورد راه‌های درمان این بیماری اطلاعات خوبی کسب کنید.
چند نکته در مورد کوله‌سیستکتومی
تا این بخش از مقاله در مورد دلایل عمل کیسه صفرا در زنان و مردان صحبت کردیم و نحوه انجام این جراحی را توضیح دادیم. اکنون تصمیم داریم چند نکته مهم در مورد کوله‌سیستکتومی را با شما به اشتراک بگذاریم. آگاهی از این نکات به شما کمک می‌کند که با جنبه‌های مختلف این جراحی بیشتر آشنا شوید:
- برای عمل کیسه صفرا باید ناشتا بود. چون در صورت پر بودن معده ممکن است محتویات آن وارد حلق و مجاری تنفسی شود.
- پزشکان معمولا سعی می‌کنند سنگ کیسه صفرا را در دوران سالمندی با دارو درمان کنند. اما در بعضی موارد ممکن است بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک، عمل کیسه صفرا در سن بالا انجام شود.
- بارداری احتمال تشکیل سنگ و بروز علائم کیسه صفرا در زنان را افزایش می‌دهد. در بعضی شرایط ممکن است عمل کیسه صفرا در بارداری انجام شود. تصمیم‌گیری در مورد انجام عمل کیسه صفرا در حاملگی به شرایط مادر و تشخیص پزشک بستگی دارد.
- عمل کیسه صفرا برای بیماران قلبی انجام میشود. اما این افراد قبل از جراحی به انجام آزمایش‌های خاص و مشاوره با متخصص قلب و دکتر بیهوشی نیاز دارند.
- عمل کیسه صفرا برای دیابتی ها ممکن است عوارض بیشتری داشته باشد. به همین دلیل، توصیه میشود این افراد قبل از جراحی در مورد راه‌های کنترل قند خون با پزشک مشورت کنند.
کلام پایانی
کوله‌سیستکتومی یک روش رایج و موثر برای درمان سنگ‌های صفراوی و التهاب مزمن است. این جراحی معمولا با روش لاپاراسکوپی انجام میشود که دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد. اما در بعضی موارد ممکن است جراحی باز ضروری باشد.
اگر قصد انجام این جراحی را دارید، بهتر است با متخصص گوارش یا جراح عمومی در مورد تمام جنبه‌های آن صحبت کنید. ممکن است سوالاتی مانند برای عمل کیسه صفرا سوند میزارن یا نه، دوره نقاهت چقدر طول میکشد یا بعد از عمل چه غذاهایی مجاز است، ذهن شما را درگیر کند. برای دریافت پاسخ دقیق حتما با پزشک مشورت کنید.
شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص گوارش آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص گوارش از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
در روش کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP)، پزشک یک لوله باریک مجهز به دوربین را از طریق دهان وارد دستگاه گوارش می‌کند و سنگ‌های صفراوی را از بین می‌برد.
روش لاپاراسکوپی دوره نقاهت کوتاه‌تر و عوارض کمتری دارد. با این حال، بسته به شرایط شما ممکن است پزشک جراحی باز را ایمن‌تر بداند.
این عمل همان جراحی لاپاراسکوپی است که با ایجاد چند برش کوچک روی شکم انجام میشود.
شما در حین جراحی هیچ دردی احساس نمی‌کنید. اما بعد از آن ممکن است به دلیل استفاده از گاز برای اتساع شکم (روش لاپاراسکوپی) یا بزرگ بودن برش (جراحی باز) کمی درد داشته باشید.
در پاسخ به این سوال که بعد از عمل کیسه صفرا چه بخوریم، باید بگوییم که بلافاصله بعد از جراحی فقط می‌توانید مایعات (مثل آب گوشت یا آب سبزیجات صاف‌شده) بخورید. اما بعد از آن اجازه دارید به تدریج میوه، سبزی، لبنیات کم‌چرب، پروتئین بدون چربی و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
شایع‌ترین دلایل مرگ عبارت‌اند از: عفونت شدید و آسیب‌دیدگی اندام‌های مجاور از جمله روده.
سنگ در گردن کیسه صفرا یا مجاری صفراوی گیر می‌کند و به التهاب، یرقان، عفونت و درد شدید منجر میشود. علاوه بر این، ممکن است مجرای پانکراس را مسدود کند و باعث التهاب آن شود.
منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic
