زایمان سزارین؛ کاربرد، عوارض و مراقبت‌های بعد از جراحی

سزارین (C-section) روشی برای به دنیا آوردن نوزاد است که از طریق ایجاد برش در شکم و رحم انجام می‌شود. سزارین به طور کلی ایمن تلقی می‌شود؛ اما مانند هر جراحی دیگری با خطرات و عوارض خاصی همراه است که آگاهی از آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تصمیمات بهتری در مورد نحوه زایمان خود بگیرید. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، توصیه می‌کنیم این مقاله از مجله سلامت درمانکده را تا انتها بخوانید.

انواع روش‌های زایمان

انواع زایمان به ۲ دسته کلی تقسیم می‌شود:

۱. زایمان طبیعی

این نوع زایمان روش معمول برای به دنیا آوردن نوزاد است که بدون جراحی و از طریق واژن انجام می‌شود. زایمان طبیعی انواع مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به زایمان خودبه‌خودی (بدون استفاده از دارو یا ابزارهای کمکی)، زایمان در آب، زایمان با تزریق دارو و… اشاره کرد.

انقباضات رحمی اصلی‌ترین نشانه شروع زایمان طبیعی هستند. این انقباضات ممکن است در ابتدا خفیف باشند و به تدریج شدیدتر شوند. از سایر نشانه‌های زایمان می‌توان به نشت مایع آمنیوتیک، کمردرد و لکه‌بینی اشاره کرد. ذکر این نکته ضروری است که علائم شروع درد زایمان طبیعی پسر و دختر متفاوت نیست و به وضعیت فیزیولوژیکی بدن مادر بستگی دارد.

۲. زایمان سزارین

سزارین یک نوع جراحی است و زمانی توصیه می‌شود که زایمان طبیعی امکان‌پذیر نباشد یا برای سلامت مادر و جنین خطر داشته باشد. این نوع زایمان ممکن است به صورت برنامه‌ریزی‌شده یا اورژانسی انجام شود.

تفاوت سزارین با زایمان طبیعی

فرق زایمان طبیعی و سزارین به موارد زیر مربوط می‌شود:

• نوزاد در زایمان طبیعی از طریق واژن به دنیا می‌آید. اما اگر فیلم زایمان سزارین از اول تا اخر را ببینید، متوجه می‌شوید که در این روش نوزاد از طریق برش‌های ایجادشده در شکم و رحم از بدن مادر خارج می‌شود.
• مادر در حین زایمان طبیعی درد زیادی را تحمل می‌کند. اما C-section بدون درد است.
• زایمان طبیعی ممکن است چند ساعت طول بکشد. اما C-section تقریبا در عرض ۴۵ دقیقه به پایان می‌رسد.
• دردی که مادر بعد از زایمان طبیعی تجربه‌ می‌کند بسیار کمتر از درد ناشی از جراحی C-section است.
• دوره نقاهت زایمان طبیعی کوتاه‌تر است.

چرا جراحی سزارین انجام می‌شود؟

متخصص زنان ممکن است در موارد زیر این نوع زایمان را توصیه کند:

• زایمان به طور طبیعی پیش نمی‌رود. عدم پیشرفت زایمان یکی از شایع‌ترین دلایل C-section است.
• احتمال دیسترس جنینی وجود دارد. نگرانی در مورد تغییر ضربان قلب نوزاد ممکن است C-section را به گزینه ایمن‌تری تبدیل کند.
• جنین در وضعیت نامناسب قرار دارد. C-section برای نوزادانی که ابتدا پاها یا باسن آن‌ها وارد واژن می‌شود و نوزادانی که ابتدا پهلوها یا شانه‌هایشان خارج می‌شود، گزینه بهتری است.
• شما چندقلو باردار هستید. C-section ممکن است برای زنانی که جنین دوقلو یا چندقلو دارند، لازم باشد.
• مشکلی در جفت وجود دارد. اگر جفت دهانه رحم را بپوشاند (جفت سرراهی)، جراحی برای زایمان توصیه می‌شود.
• با مشکل پرولاپس یا افتادگی بند ناف مواجه شده‌اید. اگر بند ناف زودتر از جنین وارد واژن شود، ممکن است به C-section نیاز باشد.
• نگرانی‌های پزشکی وجود دارد. اگر در معاینات بارداری مشخص شود مادر به مشکلات خاصی مثل بیماری قلبی یا مغزی مبتلا است، ممکن است C-section ضروری باشد.
• انسداد وجود دارد. فیبروم بزرگ که کانال زایمان را مسدود کرده است، شکستگی لگن یا نوزادی که سرش به دلیل وضعیتی مانند هیدروسفالی شدید به‌ طور غیر عادی بزرگ است، از دلایل C-section هستند.
• قبلا C-section یا جراحی دیگری روی رحم انجام داده‌اند. در بسیاری از موارد امکان زایمان طبیعی بعد از C-section وجود دارد. با این حال، گاهی‌اوقات ممکن است پزشک تکرار سزارین را توصیه کند.

بعضی از زنان برای زایمان اولین فرزند خود درخواست C-section می‌کنند. چون می‌خواهند از درد زایمان دوری کنند یا زمان دقیق به دنیا آمدن نوزادشان را بدانند. با این حال، به گفته کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا، این روش ممکن است برای زنانی که قصد دارند چند فرزند داشته باشند، مناسب نباشد. هر چقدر تعداد زایمان‌های C-section بیشتر باشد، خطر بروز مشکلات در بارداری‌های آینده بالاتر می‌رود.

خطرات عمل سزارین

این نوع زایمان مانند سایر جراحی‌ها ممکن است با خطراتی همراه باشد. خطرات C-section برای نوزادان شامل موارد زیر است:

• مشکلات تنفسی: نوزادانی که با جراحی برنامه‌ریزی‌شده به دنیا می‌آیند، بیشتر از دیگران دچار مشکل تنفسی می‌شوند و تا چند روز پس از تولد بیش از حد سریع نفس می‌کشند (تاکی‌پنه گذرا).
• آسیب جراحی: در موارد نادر ممکن است در حین جراحی به طور تصادفی بریدگی‌هایی روی پوست نوزاد ایجاد شود.

خطرات برای مادر عبارت‌اند از:

• عفونت: پس از سزارین احتمال ابتلا به عفونت پوشش داخلی رحم (اندومتریت) یا دستگاه ادراری وجود دارد. این مشکل ممکن است در محل برش هم ایجاد شود.
• از دست دادن خون: C-section ممکن است باعث خونریزی شدید در حین و بعد از زایمان شود.
• واکنش به بیهوشی: احتمال واکنش به هر نوع ماده بیهوشی یا بی‌حس‌کننده وجود دارد.
• لخته شدن خون: جراحی ممکن است خطر ایجاد لخته خون در ورید به‌ویژه در پاها یا لگن (ترومبوز ورید عمقی) را افزایش دهد. اگر لخته خون به ریه‌ها برود و جریان خون را مسدود کند (آمبولی ریه)، می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
• آسیب جراحی: به ندرت ممکن است در حین جراحی به مثانه یا روده آسیب برسد.
• افزایش خطرات بارداری‌های آینده: C-section خطر بروز عوارض در بارداری بعدی و سایر جراحی‌ها را افزایش می‌دهد.

اقدامات قبل از زایمان سزارین

اگر C-section برنامه‌ریزی‌شده داشته باشید و در عین حال به یک مشکل پزشکی مبتلا باشید که خطر عوارض بیهوشی را افزایش می‌دهد، پزشک از شما می‌خواهد با متخصص بیهوشی صحبت کنید. علاوه بر این، برایتان آزمایش خون می‌نویسد تا از گروه خونی و سطح هموگلوبین مطلع شود. در صورت نیاز به تزریق خون در روز زایمان سزارین، نتیجه این آزمایش می‌تواند کمک‌کننده باشد.

حتی در مواقعی که قرار است زایمان طبیعی انجام دهید، باید برای موارد غیر منتظره آماده باشید. بنابراین توصیه می‌شود با پزشک خود درباره این موضوع و احتمال C-section صحبت کنید.

اگر قصد ندارید فرزندان بیشتری داشته باشید، از پزشک بپرسید که پس از زایمان از چه روش‌های دائمی یا غیر دائمی می‌توانید برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید. بعضی از روش‌های دائمی را می‌توان در زمان C-section انجام داد.

عمل سزارین چگونه است؟

این جراحی به روش‌های مختلف انجام می‌شود. اما اغلب شامل مراحل زیر است:

• حذف موهای ناحیه شرمگاهی: موهای ناحیه شرمگاهی را از ۲۴ ساعت قبل از جراحی اصلاح نکنید. چون این کار می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد. اگر نیاز به برداشتن موها باشد، پرسنل جراحی قبل از عمل این کار را انجام می‌دهند.
• تمیز کردن محل جراحی و تعبیه لوله‌: شکم شما تمیز می‌شود و یک لوله نازک (کاتتر) در مثانه‌تان قرار می‌گیرد تا ادرار را جمع‌آوری کند. یک خط وریدی هم در سیاهرگ دست یا بازو قرار داده می‌شود تا مایعات و داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها را برای جلوگیری از عفونت فراهم کند.
• بیهوشی: در بیشتر موارد، C-section با بی‌حسی منطقه‌ای که فقط قسمت پایین بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، انجام می‌شود. با این حال، گاهی‌اوقات ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز باشد.
• برش شکم: پزشک معمولا یک برش افقی در دیواره شکم و در نزدیکی خط موی شرمگاهی ایجاد می‌کند. در بعضی موارد ممکن است برش عمودی (از زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی) باشد.
• برش رحم: پزشک یک برش افقی در قسمت پایین رحم ایجاد می‌کند. بسته به موقعیت جنین در رحم و وجود عوارضی مانند جفت سرراهی یا زایمان زودرس ممکن است از انواع دیگری از برش‌ها استفاده شود.
• خروج نوزاد: نوزاد از طریق برش‌ها به دنیا می‌آید. پزشک دهان و بینی نوزاد را از مایعات پاک می‌کند و بند ناف را می‌برد. سپس جفت را از رحم خارج می‌کند و برش‌ها را بخیه می‌زند.

در ادامه برای درک بهتر این موضوع مراحل زایمان سزارین با تصویر آورده شده است:

مراقبت‌های بعد از عمل سزارین

جراحی C-section به ۲ تا سه روز بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد. وقتی اثرات داروی بیهوشی شروع به از بین رفتن کرد، می‌توانید مایعات بنوشید و راه بروید. این کار به جلوگیری از یبوست و ترومبوز ورید عمقی کمک می‌کند.

تیم پزشکی محل برش را از نظر وجود علائم عفونت زیر نظر می‌گیرد و کاتتر مثانه را در اسرع وقت برمی‌دارد. همچنین مناسب‌ترین دارو برای تسکین درد را به شما معرفی می‌کند.

شما می توانید شیردهی را به محض آماده بودن حتی در اتاق زایمان شروع کنید. از پرستار یا مشاور شیردهی بخواهید که نحوه انجام این کار را به شما یاد بدهد.

اقداماتی که باید در خانه انجام دهید

احساس ناراحتی و خستگی بعد از جراحی شایع است. برای مقابله با این مشکلات توصیه می‌شود:

• تا حد امکان استراحت کنید. هر چیزی که ممکن است شما یا کودک نیاز داشته باشید را در دسترس قرار دهید. در چند هفته اول، اجسام سنگین‌تر از ۲۵ پوند (۱۱/۳ کیلوگرم) را بلند نکنید.
• از مسکن‌های توصیه‌شده استفاده کنید. پزشکان برای تسکین درد استفاده از پد حرارتی و داروهای مسکن بی‌خطر برای زنان شیرده را توصیه می‌کنند. این‌ها شامل ایبوپروفن و استامینوفن هستند.
• برای شروع رابطه جنسی صبر کنید. برای جلوگیری از عفونت، رابطه جنسی را حداقل ۶ هفته به تعویق بیندازید.
• برای رانندگی کردن صبر کنید. اگر برای تسکین درد از داروهای مخدر استفاده می‌کنید، ممکن است یک تا ۲ هفته طول بکشد تا بتوانید راحت ترمز کنید و برای بررسی نقاط کور خودرو بچرخید.
• مراقب علائم عفونت باشید. این علائم عبارت‌اند از: قرمزی، تورم یا ترشح از محل برش، تب، خونریزی شدید و درد شدید.

اگر در مدت کوتاهی پس از جراحی دچار نوسانات خلقی، بی‌اشتهایی و خستگی مفرط شدید، ممکن است افسردگی پس از زایمان داشته باشید. در صورتی که این علائم از بین نرفتند، در مراقبت از کودک یا انجام کارهای روزانه اختلال ایجاد کردند یا باعث شدند به فکر آسیب رساندن به خود یا فرزندتان باشید، با پزشک تماس بگیرید.

کلام پایانی

در این مقاله سعی کردیم هر آنچه لازم است در مورد سزارین بدانید را با شما به اشتراک بگذاریم. اگر در این زمینه به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic, my.clevelandclinic