آسیب مغزی و دلایل، علائم و روش‌های درمانی آن

آسیب مغزی هنگامی اتفاق می افتد که مغز فرد به دلیل صدمات ناشی از ضربه به سر مانند سقوط، تصادف رانندگی یا صدمات دیگری مانند سکته مغزی آسیب دیده باشد.

پزشکان بیشتر از آسیب مغزی به عنوان صدمه مغزی یاد می کنند. زیرا این اصطلاح هر آنچه در مغز رخ می دهد را بهتر می‌تواند توصیف کند.

مغز به شکلی که یک زخم، خراش یا آسیب دیگر در بدن خود به خود خوب می شود، بهبود نمی یابد. بهبود و بازگشت به عملکرد عادی آن می تواند به علت به وجود آمدن آسیب و علائم فرد بستگی داشته باشد. در این مقاله به بررسی انواع، دلایل، علائم و روش‌های درمانی آسیب مغزی خواهیم پرداخت.

انواع صدماتی که منجر به آسیب مغزی می‌شوند

پزشکان معمولاً آسیب مغزی ناشی از صدمات را به دو دسته ضربه مغزی و آسیب های غیر ضربه‌ای تقسیم می کنند. آسیب‌های مغزی ضربه‌ای، به دلیل وارد شدن ضربه، لرزش یا آسیب چرخشی به سر که به مغز صدمه می زنند، رخ می دهد.

انواع ضربه مغزی

• آسیب بسته به سر
  زمانی اتفاق می افتد که نیروی خارجی مانند وارد شدن ضربه به سر دخیل باشد. این نیروی خارجی هر چند به درون جمجمه نفوذ نمی کند اما باعث صدمه و ورم مغزی می شود.
• صدمه مغزی همراه با غش
  این آسیب باعث اختلال در عملکرد مغز می شود که می تواند نتیجه مشابه با آسیب بسته یا نفوذ کننده در پی داشته باشد.
• ایجاد لخته خون در مغز
  یک کبودی یا خونریزی در مغز است که به دلیل ضربه به سر یا تکان خوردن سر ایجاد می شود.
• آسیب نفوذ کننده
  نوعی از آسیب مغزی است که در اثر گلوله، چاقو یا چیزهای تیز دیگر ایجاد می شود.
• سندروم تکان دادن کودک
  این سندروم که به آن ضربه مغزی آزاری نیز گفته می شود، به دلیل بیش از حد تکان دادن کودک کم سن اتفاق می افتد.

انواع آسیب مغزی اکتسابی

پزشکان آسیب مغزی غیر ضربه‌ای را آسیب مغزی اکتسابی نیز می نامند. نمونه هایی از آسیب های مغزی غیر ضربه ای عبارتند از:

• آسیب های هایپوکسی یا کمبود اکسیژن
  این آسیب به سلول‌های مغزی وارد می‌شود و معمولا به دلیل کمبود اکسیژن است.
• عفونت یا التهاب مغزی
  عفونت هایی مانند مننژیت می توانند باعث این نوع آسیب مغزی شوند.
• سکته مغزی
  سكته مغزی به دلیل عدم جریان یافتن خون به مغز در اثر لخته خون یا خونریزی مغز ایجاد می شود.
• تومور
  این آسیب مغزی می تواند شامل سرطان مغز و بیماری‌های مرتبط با سرطان باشد.

علل بروز آسیب مغزی

آسیب مغزی به دلایل مختلفی ممکن است بروز کند. در برخی از موارد نیز ممکن است چندین عامل به همراه هم منجر به آسیب مغزی شوند. در ادامه لیستی از دلایل بروز ضربات مغزی را با شما عزیزان مرور می‌کنیم:

• ضربات انفجاری
• ضربه به مغز مثلاً به دلیل مشت خوردن به سر
• سقوط
• برخورد گلوله
• تصادف با وسایل نقلیه موتوری
• لرزاندن نوزاد

همانگونه که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، در برخی موارد دلایل آسیب مغزی، غیر ضربه ای هستند. به عنوان مثال :

• خفگی
• غرق شدن
• مصرف بیش از حد دارو
• قرار گرفتن در معرض سموم یا آلاینده هایی مانند منواکسیدکربن یا سرب
• عفونت مانند آنسفالیت یا مننژیت
• تشنج

می‌توانند نمونه‌هایی از آسیب مغزی غیر ضربه‌ای باشند.

علائم آسیب مغزی

مغز اندام بسیار پیچیده ای است. هر بخش از مغز نیز عملکردهای مختلفی دارد. بنابراین در این میان منطقه آسیب دیده مغز است که علائم فرد را تعیین می‌کند. تورم مغزی که معمولا بر کل مغز تأثیر می گذارد نیز می تواند علائم مختلفی را ایجاد کند.

دلایل آسیب مغزی

برخی از علائم عمومی که پزشکان آن‌ها را در ارتباط با آسیب مغزی می دانند، عبارتند از:

• مشکل در تعادل
• تاری دید
• گیجی
• مشکل در واضح و شمرده صحبت کردن
• سردرد
• مشکلات حافظه
• تشنج

به علاوه آسیب مغزی می تواند باعث تغییر شخصیت و همچنین علائم جسمی شود. بعضی اوقات نیز ممکن است پزشک بتواند براساس ناحیه مغزی که آسیب دیده است علائم را پیش بینی کند.

صدمه به بخش‌های خاص مغز

در صورتی که آسیب مغزی به بخش‌های خاصی از مغز وارد شود، ممکن است عواقب سختی را در پی داشته باشد. این بخش‌های خاص عبارتند از :

• لوب فرونتال
  قسمت جلوی مغز (زیر پیشانی) که وظیفه صحبت کردن، شخصیت، احساسات و قضاوت را بر عهده دارد.
• لوب تمپورال
  قسمت‌های جانبی مغز (زیر گوش) که وظیفه مدیریت حافظه، درک کلمات شنیده شده و کنترل شنوایی را بر عهده دارند.
• لوب پاریتال
  قسمت میانی مغز که مسئولیت بسیاری از حواس پنجگانه، از جمله احساس لمس را بر عهده دارد.
• لوب اکسیپیتال
  قسمت پشتی مغز که مسئول بینایی و هماهنگی دیداری- فضایی است.

صدمات وارد شده به ساقه مغز می تواند فاجعه بار باشد. ساقه مغز در قسمت پایین پشت سر قرار دارد. وظیفه این بخش کنترل تنفس، ضربان قلب و چرخه خواب است. همچنین توجه داشته باشید که علائم آسیب مغزی ممکن است براساس آسیب دیدن سمت چپ یا راست مغز متفاوت باشند.

آسیب مغزی چگونه تشحیص داده می شود؟

هنگام تشخیص آسیب مغزی، پزشک ابتدا علائم فرد و اتفاقاتی که منجر به آسیب آنها شده را در نظر می گیرد. مثلاً ممکن است بپرسد که آیا فرد برای مدت زمانی هوشیاری خود را از دست داده است؟ البته شاید لازم باشد این سوال را همراه بیمار که حین آسیب مغزی همراه او بوده است، پاسخ دهد.

همچنین ممکن است تغییر ایجاد شده در رفتار فرد نسبت به رفتار معمول او و هنگامی که فرد در حال صحبت و پاسخ به دیگران است، برای تشخیص آسیب مغزی در نظر گرفته شوند. پزشکان همچنین انواع دیگری از آزمایش ها را برای تعیین میزان آسیب دیدگی انجام می دهند. نمونه هایی از این تست ها عبارتند از:

• مطالعات تصویربرداری
  سی تی اسکن یا سایر مطالعات تصویربرداری می تواند تومور، خونریزی یا سایر آسیب های مغز را نشان دهد.
• آزمایش خون
  انجام آزمایش خون برای تشخیص علائم عفونت و عدم تعادل الکترولیتی می تواند علل و عوارض صدمات ناشی از ضربه به مغز و صدمات غیر ضربه‌ای را نشان دهد.
• ارزیابی مغز
  پزشکان آزمایش‌هایی طراحی کرده اند که مناطق خاصی از مغز مانند حافظه، حل مسئله و تمرکز را هدف قرار می دهند.

علاوه بر موارد ذکر شده دلایل احتمالی زیادی برای آسیب مغزی وجود دارد. انجام سایر آزمایش‌های موجود نیز ممکن است بسته به علائم و نوع آسیب فرد نیاز به انجام داشته باشد.

درمان آسیب مغزی

درمان آسیب های مغزی بستگی به نوع آسیب و علائم فرد متفاوت هستند. زمانی که پزشکان میزان آسیب مغزی را تشخیص می‌دهند، درمان آن نیز می تواند با گذشت زمان تغییر کند.

طبق آمار موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، تخمین زده می شود که حدود 50 درصد از بیمارانی که دچار صدمات شدید به سر شده‌اند، نیاز به عمل جراحی داشته باشند. البته بدیهی است که زمانی که خونریزی شدیدی در مغز رخ دهد و یا تومور یا اشیاء خارجی در جمجمه یا خود مغز وجود داشته باشد، جراحی بهترین گزینه است.

جراح ممکن است از ابزارهای ویژه ای برای نظارت بر فشار داخل جمجمه فرد یا برای تخلیه خون یا مایع نخاعی مغزی استفاده کند. این کار می تواند به کاهش فشار در مغز کمک کرده و از ادامه آسیب نیز جلوگیری کند.

بیشتر بخوانید: تومور مغزی چیست و جه نشانه هایی دارد؟

اگر آسیب مغزی فرد شدید باشد یا این عارضه منجر به آسیب های دیگری به بدن نیز شده باشد، پزشک ممکن است لوله تنفسی در بینی بیمار قرار دهد. این لوله تا زمانی که مغز و بدن فرد بهبود یابد، می‌تواند از تنفس بیمار حمایت کند. پزشک همچنین ممکن است برای درمان عفونت، آنتی بیوتیک و یا برای درمان عدم تعادل الکترولیتی، دارو برای بیمار تجویز کند.

پزشکان ممکن است بعد از درمان حادترین مراحل آسیب دیدگی مغز، روش‌های درمانی زیر را توصیه کنند:

• کار درمانی
• فیزیوتراپی
• روان درمانی
• گفتار درمانی

آسیب دیدگی مغز می تواند به زمان زیادی برای بهبودی نیاز داشته باشد. بعضی از افراد ممکن است هرگز به طور کامل به عملکرد شناختی خود قبل از آسیب دیدگی برنگردند. اما با گذشت زمان و با انتخاب روش درمانی مناسب، پزشکان می توانند با خود شخص و عزیزانشان همکاری کنند تا انتظارات واقع بینانه ای از بهبودی فرد در آن‌ها ایجاد کنند.

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد آسیب های ورزشی می‌توانید از راهنمایی‌های دکتر و متخصصان مغز و اعصاب استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.

تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین دکترهای مغز و اعصاب تهران را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب پزشک مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان  مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.

منبع : Healthline