اسکن هسته‌ای استخوان چیست؟

اسکن استخوان یک آزمایش تصویربرداری هسته‌ای است که به تشخیص و پیگیری انواع مختلفی از بیماری های استخوان کمک می کند.

اگر شما درد اسکلتی غیر قابل توضیح، عفونت استخوانی یا صدمه به استخوانی داشته باشید که از طریق اشعه ایکس استاندارد قابل مشاهده نباشد، پزشک ممکن است اسکن استخوان را توصیه کند.

اسکن استخوان همچنین یک ابزار مهم برای تشخیص سرطانی است که از محل اصلی تومور همچون پروستات یا سینه به استخوان منتشر شده باشد(متاستاز).

چرا اسکن استخوان باید انجام شود؟

اگر شما درد استخوان غیر قابل توضیح و ناشناخته داشته باشید اسکن استخوان می تواند به تعیین علت کمک کند. این آزمایش به تغییرات موجود در متابولیسم استخوان بسیار حساس است. توانایی اسکن کل اسکلت ها، باعث شده است که اسکن استخوان یک ابزار قدرتمند برای تشخیص محدوده وسیعی از اختلالات استخوانی همچون موارد زیر باشد:

• شکستگی
• آرتروز
• بیماری پاژه استخوان
• سرطان منشا گرفته در استخوان
• سرطانی که از موقعیت های دیگر
  
  به استخوان رسیده است (متاستاز)
• عفونت مفاصل، تعویض مفاصل یا استخوان (استئومیلیت)
• دیسپلازی فیبری
• خونرسانی ضعیف به استخوان ها
  
  یا مرگ بافت های استخوانی(نکروز آواسکولار)

اسکن شماره A نقاط داغ ( قسمت های تیره) را در دو زانو نشان می دهد. این قسمت های تیره نشانه وجود آرتریت و یک شکستگی احتمالی در انگشت دوم پای راست است. اگر این موارد وجود نداشته باشد، این تصویر نشان دهنده متابولیسم طبیعی استخوان است.

اسکن شماره B  نشان دهنده نقاط مختلفی است. این  نتایج ممکن است نشان دهنده سرطانی باشد که به قسمت های مختلف گسترش پیدا کرده است.

دستور انجام اسکن استخوان را کدام پزشک می نویسد؟

اسکن استخوان یک روش تشخیصی ست و به همین خاطر پزشکان زیادی می توانند برای بررسی مشکل مورد نظر انجام سی تی اسکن را تجویز کنند. در ادامه عمده ترین تخصص هایی که انجام اسکن استخوان را تجویز میکنند را با هم مرور می کنیم:

1- متخصص ارتوپدی
اسکن استخوان می تواند اطلاعات دقیقی از استخوان ها و بافت نرم بدن در اختیار دکتر ارتوپد قرار دهد تا در تشخیص علت شکستگی، انحراف، آرتروز، بیماری ها و سرطان های استخوان از این تصاویر استفاده نماید.

2- فوق تخصص روماتولوژی
عمده استفاده انجام اسکن استخوان توسط فوق تخصص روماتولوژی، بررسی تومورهای احتمالی مربوط به بافت همبند می باشد.

3- متخصص مغز و اعصاب
بررسی تومورهای سرطانی، مشکلات مربوط به ستون فقرات، مشاهده لخته های خونی احتمالی در مغز و مواردی از این دست با انجام اسکن استخوان راحت تر امکان پذیر خواهد بود. بهترین دکتر متخصص مغز و اعصاب و جراح مغز و اعصاب هم می تواند در مواردی درخواست انجام اسکن استخوان را تجویز کنند.

خطرات حاصل از اسکن استخوان

یک اسکن استخوان خطر زیادتری نسبت به فرآیند اشعه ایکس معمولی برای فرد به همراه نخواهد داشت. ردیاب یا ماده نشان داری که در اسکن استخوان مورد استفاده قرار میگیرد تابش کمتری نسبت به سی تی اسکن تولید می کند.

چگونه خود را برای اسکن استخوان آماده کنیم؟

این اسکن معمولا به خاطر نگرانی هایی که در مورد قرار گرفتن کودک در معرض تابش وجود دارد، در مادران باردار و شیرده انجام نمی شود.
اگر باردار هستید یا فکر می کنید باردارید یا اینکه در حال شیر دادن به کودک خود هستید ، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.

بعد از تزریق به بیمار اجاره داده میشود تا حدود ۴-۳ ساعت محل را ترک کند و پس از آن برای تصویربرداری برگردد. این مدت لازم است تا ماده رادیواکتیو تزریق شده در تمام بدن منتشر شده و در بافت مورد نظر جمع شود.

به بیمار توصیه میشود تا در این چند ساعت ۶-۴ لیوان مایعات بنوشد تا زیادی ماده رادیواکتیو از طریق کلیه ها دفع شود. در موقع برگشت بیمار به مرکز تصویربرداری از وی خواسته میشود تا ادرار جمع شده در مثانه را بطور کامل تخلیه کند.

پس از آن بیمار باید تمام اشیاء فلزی مانند جواهرات را از بدن خود دور کرده و یک لباس مخصوص بیمارستانی را بپوشد.

بیمار با کمک پرستار به اطاق تصویربرداری رفته و بر روی تخت مخصوص دراز میکشد. پرستار به وی کمک میکند تا در وضعیت مناسب روی تخت دراز بکشد.

این وضعیت ممکن است در طول تصویربرداری با کمک پرستار تغییر کند. پس از آن پرستار اطاق را ترک میکند. تکنیسین تصویربرداری در اطاق کناری حضور داشته و مراحل اسکن را کنترل میکند. او در تمام مراحل بیمار را دیده و صدای او را میشنود.

برای انجام اسکن هسته ای، دوربین بزرگی در نزدیک بدن بیمار شروع به تصویربرداری از بیمار میکند و به آهستگی در جهات مختلف حرکت میکند.

بیشتر بدانید: رادیولوژی چیست و چگونه انجام می‌شود؟ + انواع آن

این تصویربرداری ممکن است حدود ۶۰-۳۰ دقیقه طول بکشد. در این مدت بیمار باید بیحرکت بر روی تخت دراز بکشد. در پایان، پرستار مجددا در اطاق حضور یافته و به بیمار کمک میکند تا از تخت پایین آمده و آنجا راترک کند.

پس از انجام اسکن نیاز نیست بیمار اقدام خاصی انجام دهد. ماده رادیواکتیو در عرض ۳-۲ روز بعد از انجام اسکن از بدن دفع میشود. به بیماران توصیه میشود در این چند روز مایعات زیاد بنوشند تا بقیه ماده رادیواکتیو زودتر از بدن دفع شود.

در این مدت بیمار باید سعی کند در تماس نزدیک با زنان باردار و بچه های کوچک نباشد چون ممکن است مقدار کمی اشعه رادیواکتیو از بدن او ساطع شود.

(مطالبی که در قسمت آماده سازی براس اسکن استخوان خواندید بر اساس توضیحات ثبت شده در سایت ایران ارتوپد می باشد.)

مراحل انجام اسکن استخوان

همانطور که قبلا هم گفتیم اسکن استخوان یک فرآیند تصویربرداری هسته ای است. در تصویر برداری هسته ای، مقدار بسیار اندکی از مواد رادیواکتیو(ردیاب یا ماده نشان دار) به رگهای فرد تزریق می شود. این کار ممکن است در قسمت های مختلفی از بدن انجام شود.

قسمت هایی از بدن که در آن سلول ها و بافت ها خودشان را به سرعت ترمیم می کنند، مقدار بیشتری از ردیاب تزریق می شود.
تصاویر هسته ای این مناطق را برجسته تر می کند و می تواند وجود موارد غیر عادی مرتبط با بیماری یا آسیب را تشخیص دهد.
اسکن استخوان شامل هردو مورد از تزریق و اسکن واقعی است.

تزریق:
ردیاب( ماده نشان دار) به داخل رگ های بازوی شما تزریق خواهد شد. زمان بین تزریق و اسکن متفاوت است و به دلیل اسکن شما بستگی دارد. در برخی از موارد، اسکن بلافاصله بعد از تزریق انجام می شود.

با این حال در برخی از موارد برای اینکه ماده نشان دار گردش کند و توسط استخوان ها جذب شود، قبل از اینکه تصویر اصلی گرفته شود باید دو الی چهار ساعت منتظر بمانید. ممکن است پزشک از شما بخواهد در این مدت چند لیوان آب بنوشید.

اسکن:
از شما خواسته می شود بر روی یک میز مخصوص دراز بکشید در حالیکه دستگاهی شبیه بازو از یک دوربین حساس به ماده نشان داری که از جلو و پشت بدن شما عبور می کند، پشتیبانی می نماید.

این فرآیند بدون درد است. اسکن کل اسکلت های بدن معمولا کمتر از 30 دقیقه طول می کشد. اسکن بخش های محدود بدن به زمان کمتری نیاز خواهد داشت.
معمولا پزشک یک اسکن استخوان سه فازی یا همان اسکن سه فاز استخوان که شامل سری های مختلفی از تصاویر گرفته شده در زمان های مختلف است را توصیه کند. تعدادی از تصاویر به محض تزریق ردیاب گرفته می شود، کمی بعد از تزریق نیز تصویر دیگری گرفته می شود و در نهایت تصاویر بعدی دو الی چهار ساعت بعد گرفته می شود.

مراحل اسکن سه فاز استخوان به این شرح می باشد:

Angiography یک تا دو دقیقه طول می کشد (افزایش خون رسانی را نشان می دهد.)
Blood pool پنج تا ده دقیقه طول می کشد (پرخونی موضعی را نشان می دهد.)
Static دو تاچهارساعت بعد از تزریق انجام می شود.

برای اینکه برخی از استخوان های بدن به خوبی مشاهده شود، پزشک ممکن است تصویربردای اضافی به نام تک فوتون انتشار توموگرافی کامپیوتری (SPECT)  را پیشنهاد کند.
این تصویر بردای می تواند به آنالیز شرایطی که در عمق استخوان ها یا مکان های مختلف وجود دارد کمک کند. برای انجام تصویر برداری SPECT دوربین به دور بدن فرد می چرخد و به هنگام چرخش تصاویر مختلفی نیز گرفته می شود. این نوع تصویر برداری 35 دقیقه طول می کشد.

اسکن استخوان به طور کلی عوارض جانبی ندارد و مراقبت های خاصی بعد از آن نیاز نیست. مواد رادیو اکتیو موجود در ردیاب بعد از یک الی دو  روز از بدن شما خارج می شود.

نتایج حاصل از اسکن استخوان

پزشکی که در خواندن تصاویر متخصص است می تواند موارد غیر عادی موجود در اسکن را به خوبی تشخیص دهد. این نواحی معمولا به صورت تیره و با نام نقاط داغ ظاهر می شوند. در این نواحی ردیاب یا تجمع پیدا کرده یا نکرده است.

اگرچه اسکن استخوان به موارد غیر عادی در متابولیسم استخوان حساس است اما در تعیین علت دقیق این موارد غیر عادی کمک چندانی نمی تواند بکند. اگر اسکن استخوانی داشتید که نقاط تیره در آن وجود داشت، آزمایش های بیشتری برای تعیین علت ایجاد این نقاط نیاز است.

[sibwp_form id=5]