فشار خون چیست؟ + روش تشخیص فشار خون چگونه است؟

فشار خون (Blood Pressure) همان نیرویی است که خون به دیواره شریان‌ها وارد می‌کند. اصلی‌ترین مشکل مرتبط با فشار خون این است که مقدار آن از حد نرمال (۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه) بالاتر یا پایین‌تر باشد. سالانه افراد زیادی برای درمان صددرصدی فشار خون بالا (پرفشاری خون) به پزشک مراجعه می‌کنند. چرا که افزایش آن سلامتی را در معرض خطر قرار می‌دهد.

برای اینکه با مفهوم آن آشنا شوید و درباره عوامل موثر بر آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله امروز مجله درمانکده را از دست ندهید. هدف از این مقاله آگاهی‌بخشی و افزایش دانش عمومی درباره این موضوع مهم است.

فشار خون چیست؟

قلب برای اینکه بتواند خون سرشار از اکسیژن را به سمت شریان‌ها ارسال کند به نیرو نیاز دارد. فشار خون را باید مقدار نیرویی معرفی کرد که خون شما برای عبور از رگ‌ به دیواره‌های آن وارد می‌کند. رگ‌ها مسئول حمل اکسیژن و مواد مغذی به کل بدن هستند.

قلب با هر بار تپش خون را به شریان‌هایی پمپ می‌کند که در سراسر بدن پخش می‌شوند. این فرآیند به صورت ۲۴ ساعته و ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه در حال انجام است.

بیشتر بدانید: آزمایش فشار خون چگونه است؟

تفاوت فشار خون با ضربان قلب

این ۲ عبارت با قلب مرتبط هستند، اما اساس عملکرد آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. میزان نیرویی است که خون به کمک آن در عروق خونی حرکت می‌کند. در مقابل، ضربان قلب تعداد دفعاتی است که قلب در یک دقیقه می‌زند. در نتیجه، افزایش ضربان قلب به معنی پرفشاری خون نیست.

انواع فشار خون

واحد اندازه‌گیری آن میلی‌متر جیوه (mmHg) است و وقتی آن را با دستگاه فشارسنج اندازه‌گیری می‌کنید، ۲ عدد به دست می‌آید که شامل موارد زیر می‌شوند:

• سیستولیک (عدد بالاتر یا اولین عدد): مربوط به زمانی است که قلب می‌تپد و خون را به داخل شریان‌ها می‌فرستد.
• دیاستولیک (عدد پایین‌تر یا دومین عدد): فشار داخل شریان‌ها را در زمان استراحت قلب (بین ۲ تپش) نشان می‌دهد.

عواملی که باعث تغییر فشار خون می‌شوند

یک پدیده کاملا ثابت نیست، بلکه شما بر اساس فعالیتی که انجام می‌دهید باعث تغییر آن می‌شوید. به‌ عنوان مثال، ورزش و فعالیت‌های هیجان‌انگیز آن را افزایش می‌دهند، در حالی که استراحت باعث افت فشار می‌شود. عوامل زیر هم می‌توانند روی میزان آن تاثیر داشته باشند:

• سن
• تغییر موقعیت (برای مثال، تغییر وضعیت از حالت نشسته به حالت ایستاده)
• داروهای مصرفی

اگر شما نرمال باشد، پزشک در هر چکاپ سالانه آن را بررسی خواهد کرد. اما در صورتی که مقدار آن در اولین ویزیت بالا یا پایین باشد، پزشک از شما می‌خواهد که آن را چند بار در طول هفته کنترل کنید. 

بهتر است فشار خود را به کمک دستگاه فشارسنج در ساعات مشخصی از روز چک کنید تا بتوانید در قرار ملاقات بعدی با پزشک گزارش کاملی به او ارائه دهید. اگر فشار شما بسیار بالا باشد، پزشک دستگاه مانیتورینگ را پیشنهاد می‌دهد. این دستگاه را باید به مدت ۲۴ ساعت روی بازوی خود ببندید تا هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه یک‌بار فشار شما را در حین انجام فعالیت‌های روزمره اندازه‌گیری و ثبت کند.

نحوه اندازه‌گیری فشار خون

بعضی عوامل مثل عصبانیت، فعالیت بدنی شدید و پر بودن مثانه می‌توانند به طور کاذب مقدار فشار را بالا نشان دهند. در زیر شما را با روش درست اندازه‌گیری فشار آشنا می‌کنیم:

• آرامش خود را حفظ کنید.
• کاف دستگاه را به دور بازو (بالای آرنج) ببندید.
• گوشی پزشکی را زیر کاف قرار دهید.
• پوآر (پمپ) متصل به کاف را چند بار فشار دهید تا کاف باد شود.
• وقتی گیج (دستگاه دارای عقربه و اعداد) به عدد ۲۰۰ میلی‌متر جیوه رسید، با باز کردن پیچ پوآر کاف را به آرامی خالی کنید.
• با گوشی پزشکی به صداهایی که می‌شنوید گوش دهید. اولین صدا مربوط به فشار سیستولیک است. وقتی صداها متوقف می‌شوند، گیج دستگاه به شما فشار دیاستولیک را نشان می‌دهد.

در صورت لزوم می توانید با دکتر قلب و عروق آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.

تعریف فشار خون غیر طبیعی

مطمئن‌ترین روش تشخیص بالا یا پایین، استفاده از دستگاه فشار‌سنج است. بعد از اندازه‌گیری، پزشک بر اساس جدول زیر وضعیت شما را مشخص می‌کند. این جدول بالا، پایین و طبیعی را نشان می‌دهد:

طبقه‌بندی فشار خون	سیستولیک (mmHg)	دیاستولیک (mmHg)
طبیعی	کمتر از ۱۲۰	کمتر از ۸۰
فشار خون افزایش یافته	۱۲۰ تا ۱۲۹	کمتر از ۸۰
مرحله اول پرفشاری خون	۱۳۰ تا ۱۳۹	۸۰ تا ۸۹
مرحله دوم پرفشاری خون	۱۴۰ یا بالاتر	۹۰ یا بالاتر
بحران پرفشاری خون	بالاتر از ۱۸۰	بالاتر از ۱۲۰
افت فشار خون	کمتر از ۹۰	کمتر از ۶۰

علائم پرفشاری خون

پرفشاری خون در ابتدا هیچ علامت مشخصی ندارد و به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» می‌گویند. در حقیقت، قبل از اینکه متوجه غیر طبیعی بودن آن شوید، به قلب، کلیه و مغز شما آسیب وارد می‌کند. این بیماری عامل اصلی مشکلات قلبی-عروقی است و عوارض جبران‌ناپذیری به همراه دارد.

عوارض پرفشاری خون

این بیماری می‌تواند باعث آسیب‌های شدید شود، از جمله:

• سکته مغزی
• حمله قلبی
• نارسایی قلبی
• بیماری کلیوی
• حمله ایسکمیک گذرا (TIA)

بیشتر بدانید: فشار خون نرمال چند است؟

عوامل خطر پرفشاری خون

اگر شما عوامل خطر زیر را داشته باشید، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پرفشاری خون هستند:

• دیابت
• اضافه وزن
• کلسترول بالا
• سیگار کشیدن
• سن بالای ۶۰ سال
• سبک زندگی کم‌تحرک
• مصرف مواد غذایی شور
• مصرف قرص‌های ضدبارداری
• سابقه خانوادگی پرفشاری خون یا بیماری قلبی

بیشتر بدانید: علائم فشار خون بالا چیست؟

درمان فشار خون غیر طبیعی

فشار خون بیش از حد بالا یا پایین‌ برای سلامتی خطرناک است. در زیر با راه‌کارهایی آشنا می‌شوید که به درمان این مشکل کمک می‌کنند.

۱. تغییر سبک زندگی و اصلاح عادت‌های نادرست

رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند که خود را در محدوده طبیعی حفظ کنید:

• ورزش منظم
• دوری از استرس و اضطراب
• حفظ تناسب اندام و وزن اید‌ه‌آل
• پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• اجتناب از سیگار
• پیروی از رژیم غذایی سالم (خوردن میوه و سبزی تازه و کاهش مصرف غذاهای پرچرب یا شور)

بیشتر بدانید: علائم فشار خون پایین به چه صورت است؟

۲. استفاده از دارو

اگر تغییر سبک زندگی نتواند فشار شما را به حالت نرمال برگرداند، باید به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم برایتان دارو تجویز کند. هنگام مصرف دارو رعایت نکات زیر به درمان سریع‌تر فشار خون غیر طبیعی کمک می‌کند:

• از داروها دقیقا طبق دستور پزشک استفاده کنید.
• داروهای تجویز شده را بدون نظر پزشک قطع نکنید.
• از مصرف خودسرانه دارو برای درمان پرفشاری خون اجتناب کنید.
• در صورت نیاز، طبق دستورالعمل پزشک فشار خود را در خانه اندازه‌گیری کنید. 
• به‌ طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا او بتواند برای تنظیم آن شما بهترین تصمیم را بگیرد.

۳. درمان خانگی

درمان پرفشاری خون به روش خانگی شامل موارد زیر می‌شود:

• عسل و سیاهدانه
• چای سبز و چای ترش
• گیاهان دارویی مثل سیر، پونه و نعناع
• مدیتیشن، یوگا و تمرین تنفس
• سبک زندگی فعال و ورزش منظم
• رژیم غذای حاوی غلات کامل، ماهی، میوه، سبزی و مواد غذایی کم‌چرب

اگر فشار خون شما بیش از حد پایین است، توصیه می‌شود مصرف نمک را کمی افزایش دهید، آب فراوان بنوشید و هنگام نشستن پاها را روی یکدیگر بیندازید.

بیشتر بخوانید : فشار خون طبیعی چیست؟

کلام پایانی

فشار خون می‌تواند بدون هیچ علامتی در بدن بالا یا پایین برود و به قلب، مغز و کبد آسیب بزند. به همین دلیل، بسیار مهم است که سالانه به پزشک مراجعه کنید تا آن را اندازه بگیرد. در صورت غیر طبیعی بودن فشار، احتمالا پزشک به شما توصیه می‌کند که یک دستگاه فشارسنج خانگی تهیه کنید. 

اگر فکر می‌کنید شما از محدوده طبیعی خارج شده است یا می‌خواهید از طبیعی بودن آن مطمئن شوید، به متخصص داخلی یا دکتر قلب مراجعه کنید. درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده است که به راحتی از پزشک مورد نظر خود برای ویزیت حضوری وقت بگیرید. برای مشاوره آنلاین با متخصص داخلی یا مشاوره آنلاین با دکتر قلب هم می‌توانید از طریق سایت درمانده اقدام کنید.

سوالات متداول

منبع: my.clevelandclinic, medineplus