علت بیش فعالی (adhd) چیست؟ 10علت اصلی بروز این اختلال

اختلال بیش فعالی/نقص توجه (ADHD) یکی از اختلالات شایع عصبی-رشدی است که بیشتر در سنین پایین مشاهده می‌شود. این بیماری سیر متغیری دارد و بخشی از علائم آن تا دوره نوجوانی و اوایل بزرگسالی کاهش می‌یابد. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند حدود ۴۰ درصد از نشانه‌های ADHD تا بزرگسالی همراه فرد باقی می‌ماند. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که علت بیش فعالی چیست؟ 

شناخت کافی از عوامل بیش فعالی به ما کمک می‌کند تا حد ممکن بتوانیم از بروز این بیماری پیشگیری کنیم. بنابراین، باید بدانیم دلیل بیش فعالی چیست و عوامل تاثیرگذار بر ایجاد آن کدامند. برای شناخت بیشتر علت بیش فعالی و دریافت جواب سوالاتی که مطرح کردیم، ما را در این مقاله از مجله درمانکده همراهی کنید.

علت بیش فعالی چیست؟

با وجود اینکه، این روزها مفهوم بیش فعالی برای کودکان و بزرگسالان زیادی به کار برده می‌شود، اما هنوز دانشمندان علت adhd را شناسایی نکرده‌اند. در واقع، متاسفانه هنوز علت بیش فعالی و عوامل اصلی خطر آن تا حدود زیادی ناشناخته است. با این حال، تحقیقات بسیاری نشان می‌دهند، برخی عوامل نقش مهمی در بروز اختلال ADHD دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:

۱- ژنتیک

محققان در تحقیقات اخیر خود به این نتیجه رسیده‌اند که ژنتیک نقش مهمی در بروز اختلال بیش فعالی دارد. مطالعات انجام‌شده روی دوقلوهای یک تخمکی، دوتخمکی و والدین‌شان نشان می‌دهند که این بیماری پایه ژنتیکی دارد. اختلال ADHD در کودکانی که پدرشان به این بیماری مبتلا است و همچنین در پسرها بیشتر دیده می‌شود.

بیشتر بدانید:کنترل خشم در بیش فعالی (ADHD)؛ ۷ راه برای کنترل احساسات

۲- عوامل مربوط به رشد

مشکلاتی مانند بیماری‌های عفونی در سه ماه اول بارداری را می‌توان علت بیش فعالی جنین دانست. همچنین، اگر مادر در چهار هفته اول دچار سوءتغذیه باشد یا درگیر مشکل بهداشتی (عفونت رحم) شود، احتمال ابتلای جنین به اختلال ADHD افزایش می‌یابد. در واقع، می‌توان شرایط نامناسبی که مادر در دوران بارداری و زایمان تجربه می‌کند را تا حد زیادی عامل اصلی بیش فعالی نوزادان معرفی کرد.

۳- تغییر در عملکرد مغز

عملکردهایی مانند توجه و تمرکز در نواحی مختلفی از مغز کنترل می‌شوند. در افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی، این مناطق دست‌خوش تغییر و آسیب شده‌اند.

۴- زایمان زودرس

تحقیقات نشان داده‌اند، دیگر علت بیش فعالی را می‌توان ناشی از به دنیا آمدن نوزاد، زودتر از موعد مقرر دانست. نوزادانی که زودتر از ۳۷ هفته به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به adhd هستند.

۵- جراحت سر نوزاد

محققان معتقدند وارد شدن آسیب جدی به سر نوزاد می‌تواند دیگر علت ابتلا به بیش فعالی باشد. در واقع، باید بگوییم آسیب قابل توجه به سر نوزاد نقش مهمی در فعال شدن اختلال بیش فعالی-نقص توجه در نوزادان دارد.

۶- عوامل پر خطر محیطی

زمانی که مادر باردار یا نوزاد در ماه‌های اولیه تولد در معرض عوامل پر خطر محیطی مانند سرب و سایر سموم قرار بگیرند، احتمال ابتلای کودک به بیش فعالی افزایش می‌یابد.

۷- مصرف الکل و تنباکو در بارداری

اگر مادر در دوران بارداری الکل مصرف کند، این ماده را از طریق بند ناف به جنین منتقل می‌کند. در چنین وضعیتی، جنین در معرض آسیب‌های مختلف از جمله ابتلا به بیش فعالی قرار می‌گیرد. بنابراین، می‌توان علت بیش فعالی در بارداری را ناشی از مصرف الکل و تنباکو توسط مادر دانست که به راحتی به جنین منتقل می‌شود و اثرات آن تا بعد از تولد با نوزاد همراه است.

۸- وزن کم نوزاد هنگام تولد

نوزادانی که هنگام تولد با وزنی کمتر از ۱۵۰۰ گرم به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال ADHD قرار دارند.

۹- عوامل عصبی و فیزیکی

محققان با انجام آزمایش EEG بر مغز کودکان مبتلا به adhd، متوجه اختلالی در نوار بتا شده‌اند. همچنین، سی‌تی اسکن مغز این کودکان نشان‌دهنده کاهش جریان خون در لوب پیشانی است. با این حال، می‌توان گفت معمولا این نوع تاخیر در رشد به مرور زمان با افزایش سن برطرف می‌شود.

۱۰- عدم تعادل شیمیایی مغز

تحقیقات نشان داده‌اند، اختلال در اعصاب رسانه‌های مغزی و دستگاه نورآدرنرژیک که باعث بر هم خوردن تعادل مواد شیمیایی مغز می‌شود را هم می‌توان تا حدودی دلیل بیش فعالی کودکان دانست.

آیا مصرف شکر باعث بیش فعالی می‌شود؟

یکی از رایج‌ترین پرسش‌ها درباره این اختلال، آن است که آیا شکر باعث بیش فعالی می‌شود؟ طبق باور عام، زیاده‌روی در مصرف شکر فرآوری­‌شده می‌تواند یکی از علل بروز اختلال نقص توجهی/بیش فعالی باشد.

اما شواهد مبنی بر ارتباط میان شکر و علائم اختلال ADHD ضدونقیض هستند. بعضی تحقیقات نشان می­‌دهند، بیش فعالی بعد از مصرف شکر فرآوری­‌شده تشدید می­‌شود؛ در حالی ­که تحقیقات دیگر تفاوتی میان رفتار کودکان بعد از مصرف شکر و قبل از آن قائل نیستند.

در حال حاضر، اغلب محققان بر این باورند که زیاده‌روی در مصرف مواد قندی و شیرینی‌جات می‌تواند صرفا عامل تشدیدکننده علائم ADHD باشد.

دلیل بیش فعالی بزرگسالان

مهم‌ترین علت بیش فعالی در بزرگسالان، عدم درمان این اختلال در دوران کودکی است. مطالعات نشان می‌دهند، حدود ۶۰ درصد از کودکان مبتلا به ADHD به درستی درمان نمی‌شوند و اثرات این اختلال تا بزرگسالی همراه آن‌ها باقی می‌ماند. با این حال، می‌توان گفت بیش فعالی بزرگسالان علائم ملایم‌تری نسبت به دوره کودکی دارد، اما اثرگذاری آن بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد اجتناب‌ناپذیر است؛ به نحوی که می‌تواند روابط خانوادگی یا کاری فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

آیا ممکن است بیش فعالی در بزرگسالی شروع شود؟

بر اساس مستندات راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی DSM-5، علائم ADHD باید قبل از ۱۲ سالگی شروع شود و علت مشاهده آن در بزرگسالی ناشی از عدم درمان بیش فعالی به طور کامل در دوره کودکی است.

با این حال، بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه گزارش می‌­دهند که در کودکی علائمی نداشتند. تحقیقات انجام‌شده در این زمینه حاکی از چند پرونده­ بالینی (شامل چند مطالعه­ طولی که وضعیت فرد را از کودکی تا بزرگسالی بررسی نموده) است که بر اساس آن، متخصصان متوجه علائم و علت بیش فعالی برای اولین بار در بزرگسالی شده‌اند.

این موضوع که تشخیص بیماری افراد در کودکی انجام نشده یا علائم بیش فعالی در نتیجه­ یک بیماری روانی دیگر با نشانه‌های مشابه رخ داده، همچنان در حال بررسی است.

علت بوجود آمدن بیش فعالی در کودکان

این اختلال، یکی از اختلالات شایع رشدی با ریشه عصبی-ژنتیکی است، با این حال همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، هنوز محققان نتوانسته‌اند علت اصلی بروز آن را شناسایی کنند. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهند، اصلی‌ترین عامل موثر در بروز اختلال بیش فعالی/نقص توجه را می‌توان ناشی از کاهش دوپامین مغز دانست. 

دوپامین، ماده شیمیایی بسیار مهمی است که ترشح آن باعث عملکرد صحیح مغز و بدن می‌شود و به انتقال سیگنال‌های عصبی کمک می‌کند. مغز برای ایجاد پاسخ و واکنش‌های عاطفی به این ماده شیمیایی نیاز دارد. از طرفی، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که حجم قشر خاکستری مغز افراد مبتلا به ADHD نسبت به اشخاص سالم کمتر است. 

از آن‌جایی که ماده خاکستری مغز، کنترل برخی از رفتارها و عملکردها را برعهده دارد، کمبود آن می‌تواند باعث اختلال در موارد زیر شود:

• گفتار
• تصمیم‌گیری
• خود کنترلی
• کنترل عضلات و ماهیچه‌ها

بیشتر بدانید:مشاوره کودکان بیش فعال چگونه است؟ کنترل رفتارهای ADHD

علت بیش فعالی بچه ها چیست؟

تصور عموم مردم بر این است که زیاده‌روی در مصرف قند، تماشای بیش از حد تلویزیون، عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر شدید، مشکلات خانوادگی و تربیت نادرست در ایجاد اختلال بیش فعالی/نقص توجه موثر هستند. 

این در حالی است که مطالعات انجام‌شده تاثیر عوامل مذکور را در ایجاد ADHD تایید نمی‌کند. در واقع، این موارد آن‌قدر قوی نیستند که بتوان آن‌ها را علت بیش فعالی در کودکان دانست. البته می‌توان موارد ذکرشده را عامل تشدید بیش فعالی در کودکان و دوام آن تا دوره بزرگسالی دانست. 

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، در حال حاضر علل اصلی اختلال بیش فعالی بچه‌ها ناشناخته است و تحقیقات انجام‌شده عواملی مانند ژنتیک، آسیب مغزی، آلودگی‌های محیطی در دوران بارداری، تولد نوزاد با وزن بسیار کم، مصرف الکل در بارداری و زایمان زودرس را در افزایش ریسک ابتلا به adhd موثر می‌داند.

راهنمای مراجعه به پزشک

اگر اختلال بیش فعالی در کودکی درمان نشود، تبعات آن تا بزرگسالی همراه فرد باقی می‌ماند. بهترین راه‌کار این است که علت بیش فعالی را بشناسید و با دوری از عوامل موثر در ایجاد ADHD، از بروز آن جلوگیری کنید. همچنین، با مشاهده علائم مشکوک یا قرار گرفتن در معرض عوامل بیش فعالی حتما به روانشناس مراجعه کنید.

برای این منظور می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با پزشکان متخصص از جمله بهترین پزشک روانشناس و بهترین دکتر روانپزشک آشنا شوید. درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین روانپزشک نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع:  healthline | psychologytoday