یافته‌های تحقیقات جدید پیرامون اعتیاد بسیار جالب است. این تحقیقات در مرحله اول به بررسی رابطه بین ارتباط و اعتیاد می‌پردازند. زیرا طبق اطلاعات به دست آمده ارتباط و اعتیاد با هم رابطه مستقیمی دارند. بنابراین هر چه یک فرد ارتباطات سالم‌تری داشته باشد، کمتر به دام اعتیاد گرفتار می‌شود.
روزنامه نگار بریتانیایی، یوهان هری، در یکی از برنامه های TED به نام “هر آنچه در مورد اعتیاد می‌دانید اشتباه است” به بحث پیرامون تحقیقاتی که به علت زمینه‌ای اعتیاد اشاره می‌کنند می‌پردازد. این ویدئو بسیار پربازدید بودهاست. زیرا به شکل هوشمندانه‌ای نتیجه می‌گیرد که آن سوی اعتیاد هوشیاری نیست، بلکه ارتباط است.
صحبت‌های او بازتاب دهنده موضوعی است که بسیاری از متخصصان اعتیاد قرن 21 سال‌ها از آن حمایت کرده‌اند. رابطه ارتباط و اعتیاد به این ترتیب توصیف می‌شد که فرد به دلیل تاثیر لذت بخش مواد به سمت آن نمی‌رود. بلکه میل او به مواد ناشی از عدم توانایی او در برقراری ارتباط سالم با دیگران است. به عبارت دیگر، اعتیاد اختلال مصرف مواد نیست بلکه یک اختلال اجتماعی است.
البته درک رابطه بین ارتباط و اعتیاد عکس باور عموم مردم درمورد مصرف مواد است. درمجموع، افراد فکر می‌کنند تاثیر لذت بخش الکل، کوکائین، هروئین و امثال آن اصلی‌ترین محرک برای استفاده از مواد مخدر است.
البته! چرا که نه! شکی در این نیست که این مواد به محض ورود به بدن باعث ترشح دوپامین و چند مواد شیمیایی-عصبی دیگر در مغز می‌شوند که به لذت مربوط است. به عبارت دیگر، موادی که پتانسیل اعتیاد را دارند به ما حس خوب می‌دهند و از آنجایی که دوست داریم احساس خوب پیدا کنیم، دوباره سراغ مواد می‌رویم. اما نباید از رابطه موجود بین ارتباط و اعتیاد نیز غافل شد.
بنابراین، انسان ممکن است در شرایط مختلفی از زندگی خود میل به مصرف مواد مخدر پیدا کند. بال و پر دادن به این باور باعث رشد این حقیقت می‌شود که اکثر تحقیقات و نظریات اولیه درمورد ریشه‌های اعتیاد حول محور واکنش لذت مغز می‌چرخید. این ارتباط دقیقا مربوط به همان ترشح دوپامین که در ابتدا نیز به آن اشاره کردیم. جالب اینجاست که حتی سازمان ملی سوء مصرف مواد نیز در آغاز از این دیدگاه حمایت کرده است.
اکنون که در مورد رابطه ارتباط و اعتیاد بحث شد، می‌توان گفت که باور لذت بخش بودن اعتیاد، که تا مدت‌ها بر ذهن محققین سلطه داشت غلط است. اگر این تفکر درست بود، هرکسی که فقط یک قلپ مشروب خورده بود باید تبدیل به یک فرد دائم‌الخمر تبدیل می‌شد. هرکسی هم که (حتی به تجویز پزشک) تریاک مصرف کرده باشد باید پس از مدتی در جوب هروئین تزریق کند.
اما این تفکرات حتی به حقیقت نزدیک هم نیست چه برسد که مورد قبول واقع شود. در واقع، فقط ده درصد از کسانی که یک بار ماده اعتیادآور مصرف می‌کنند درنهایت معتاد می‌شوند. مابقی افراد یا کاملا مواد را کنار می‌گذارند یا به صورت تفننی از آن لذت می‌برند. بنابراین به راحتی قابل درمان هستند.
ارتباط و اعتیاد : به “بوستان موش‌ها” خوش آمدید
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا، شاید به این فکر کنید که واقعا چه اتفاقی در اعتیاد می‌افتد و ارتباط و اعتیاد چه ربطی به هم دارند؟ در این خصوص باید بدانید که واکنش لذت دوپامین تنها چیزی نیست که در فرآیند اعتیاد رخ می‌دهد. البته که تجربه لذت در این زمینه نقش دارد زیرا دریچه اعتیاد را می‌گشاید.
اما حقیقت ثابت کرده است که اکثر افراد تنها به دلیل دوپامین معتاد نمی‌شوند. به عبارتی با مرور زمان تجربه لذت باعث نمی‌شود فرد دوباره و دوباره، از سر اجبار و به قیمت جان خود، به سمت مواد مخدر برگردد.
دانشمندان در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 به تحقیق پیرامون این مسئله پرداختند. به عنوان مثال یک محقق کانادایی به نام بروس الکساندر، تحقیقات جالبی را در زمینه ارتباط و اعتیاد به نام بوستان موش‌ها انجام دادند.
در این آزمایش چند موش به تنهایی در یک قفس با دو بطری آب قرار داده شده بودند. در یک بطری آب خالص و در دیگری ترکیب هروئین و آب وجود داشت. تحقیقات نشان داد همه موش‌ها به مرور زمان معتاد شدند و درنهایت در اثر هروئین اوردوز کردند. بنابراین، تعجبی نداشت که محققان نتیجه بگیرند که پتانسیل لذت بیش از حد به خودی خود اعتیادآور است. اما پرونده تحقیقات به این سادگی‌ها بسته نشد.
الکساندر فکر نمی‌کرد که لذت به تنهایی بتواند برای موش‌ها عامل اعتیاد باشد. زیرا این حقیقت او را آزار می‌داد که از آنجایی که قفس موش‌ها بسیار کوچک بود و هیچ محرک دیگری به جز هروئین در آن وجود نداشت. بنابراین عملا موش‌ها راه دیگری نداشتند.
این محقق معتقد بود که درست است که در این آزمایش همه موش‌ها معتاد شدند. اما تحت شرایط موجود چه کار دیگری می‌توانستند انجام دهند؟ از این رو الکساندر در واکنش به این مانع فرضی، مدلی را طراحی کرد که امروزه به آن “بوستان موش‌ها” گفته می‌شود.
طی این آزمایش قفسی 200 برابر بزرگتر از قفس معمولی با امکاناتی مانند چرخ همستر و چند توپ رنگی برای بازی، کلی غذای خوشمزه و جا برای جفت‌گیری و آشغال جمع کردن طراحی شد. سپس 20 موش (نر و ماده) در قفس قرار گرفتند.
بیشتر بدانید: عوارض ترک سیگار ناگهانی
اکنون آزمایش قبلی تکرار شد. یک بطری آب خالص و یک بطری هروئین همراه با آب را کنار موش‌ها قرار گرفت. حدس بزنید چه شد؟
موش‌ها هروئین را نادیده گرفتند. آنها بیشتر به فعالیت‌های عادی مثل بازی، دعوا، غذا خوردن و جفت‌گیری علاقه داشتند. پس با کمی ارتباط و محرک اجتماعی، اعتیاد از بین رفت. جالب اینجاست که حتی موش‌هایی که قبلا در قفس حبس شده بودند و به هروئین رو آورده بودند بعد از رفتن به بوستان موش‌ها هروئین را کنار گذاشتند. بنابراین رابطه ارتباط و اعتیاد ثابت شد.
ارتباط و اعتیاد : بوستان موش‌ها ورژن انسانی
یکی از دلایل استفاده از موش‌ها در آزمایش‌های روانشناختی این است که موش‌ها از بسیاری جهات درست مانند انسان‌ها زندگی اجتماعی دارند. موش‌ها برای شاد ماندن به شبیه سازی، دوست، بازی، هیجان، رابطه جنسی و تعامل نیاز دارند. البته انسان‌ها لایه دیگری را نیز به این معادله اضافه می‌کنند. این لایه نیاز انسان به این است که به دیگران اعتماد کنند و از نظر عاطفی به آنها وابسته شوند.
نیاز انسان به اعتماد و وابستگی اولین بار زمانی در دهه 50 به عنوان ساختار روانشناختی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. در این بررسی جان بالبی واکنش کودکان هنگام جدا شدن از والدین را مورد بررسی قرار داد.
به طور خلاصه نتیجه تحقیق این بود که نوزادان و کودکان نوپا و کوچک بیش از حد به پرستار ایمن و قابل اعتماد نیاز دارند. اگر این نیاز کودک برطرف شود، معمولا در کودکی خوشحال است و بعدها در زندگی خوب با شرایط کنار می‌آید و به عبارتی از نظر روحی سالم است. اما اگر این نیاز برطرف نشود، قضیه دشوار خواهد شد.
تحقیقات بالبی و دیگر محققان نشان می‌دهد میزان و گنجایش اعتماد و ارتباطی که در کودکی تجربه می‌کنیم تا بزرگسالی هم ادامه پیدا می‌کند. کسانی که در نوزادی و سن پایین وابستگی ایمن را تجربه می‌کنند، این احساس تقریبا تا بزرگسالی همراه آنها می‌ماند. بنابراین می‌توانند به روش سالم به دیگران اعتماد کرده و با آنها ارتباط برقرار کنند.
در این میان کسانی که طی سالهای نخست زندگی وابستگی ایمن را تجربه نمی‌کنند، بعدها با مشکلات اعتماد و ارتباط با دیگران دست و پنجه نرم می‌کنند. به عبارت دیگر، کسانی که وابستگی ایمن دارند در بوستان موش انسانی احساس راحتی می‌کنند و از آن لذت می‌برند. اما دسته دیگر مدام برای برقراری ارتباط و پیدا کردن جایگاه خود در تلاش هستند و معمولا ناکام می‌مانند.
بیشتر بدانید: عوارض مصرف الکل در دراز مدت
کدام گروه در برابر اعتیاد آسیب پذیر است؟
خبر خوب این که افرادی که در گروه‌های دو نفره یا بیشتر فعالیت می‌کنند، معمولا به سختی گرفتار اعتیاد می‌شوند. در مقابل افرادی که در کودکی از موهبت وابستگی ایمنی برخوردار نباشند. در بزرگسالی نیز قادر نخواهند بود به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند. بنابراین احتمال بیشتری دارد تا در دام اعتیاد گرفتار شوند.
البته این افراد نیز می‌توانند با راهنمایی مناسب و تلاش بسیار که معمولا از طریق تراپی، گروه‌های حمایتی و تجربه روابط سالم است، می‌توانند به مرور زمان وابستگی ایمن را یاد بگیرند که به آن “امنیت اکتسابی” می‌گویند.
امنیت اکتسابی برای فرد معتاد مفهوم بسیار مهمی است. البته موش‌ها به این امنیت نیاز ندارند. زیرا اگر یک موش معتاد را در بوستان موش‌ها قرار دهید، فورا و به راحتی می‌تواند خودش را با شرایط وفق دهد و اعتیاد را به نفع فعالیت و ارتباطات سالم کنار بگذارد.
اما انسان این گونه نیست. همکاری با فرد معتاد تلاش بیشتری می‌طلبد که بخشی از آن شامل غلبه بر عدم اعتماد و ارتباطی است که در کودکی به وجود آمده است.
جالب است بدانید که جلسه‌های AA و جوامع ترک اعتیاد قبل از انجام آزمایش بوستان موش الکساندر به این حقیقت پی برده بودند. در واقع، برنامه درمان 12 مرحله‌ای و برنامه‌های رسمی ترک اعتیاد، بعد از تجربه سم زدایی، شامل برقراری ارتباط میان فرد معتاد با دیگران است. منظور از این ارتباط نیز افرادی است که ایمن، حامی، قابل اعتماد و دلسوز هستند.
در بعضی از مواقع این آدم‌های حمایت‌گر و ایمن خودشان در حال ترک هستند و دقیقا می‌دانند معتاد بودن و شروع فرآیند طولاتی ترک اعتیاد یعنی چه؟! البته همیشه هم لازم نیست که ارتباط لزوما با سایر افراد در حال ترک برقرار شود.
به عنوان مثال در برخی از کشورها مانند پرتغال، اگر فرد معتاد قبل از اعتیاد برنامه نویس کامپیوتر بود. دولت شرکتی را پیدا می‌کند که به برنامه نویس احتیاج دارد و پیشنهاد می‌کند اگر این شرکت به معتاد فرصت دهد، به مدت یک سال نصف حقوق او را پرداخت می‌کند. به علاوه در برخی مواقع دولت سرمایه فرصت‌های ترک و سایر حمایت‌های اجتماعی را نیز تامین می‌کند.
پس اکنون که رابطه ارتباط و اعتیاد مشخص شد می‌توان گفت که آنچه مقابل اعتیاد قرار می‌گیرد هوشیاری نیست، بلکه ارتباط است. با این حال، ایجاد روابط سالم میان فردی به عنوان بخشی از درمان و ترک، آسان نیست. بلکه به زمان، تلاش و مجموعه‌ای از حامیان دلسوز احتیاج دارد.
[sibwp_form id=1]
شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد رابطه بین ارتباط و اعتیاد می‌توانید از راهنمایی‌های روانشناس و روانپزشک استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.
تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از لیست بهترین پزشکان روانشناس و لیست بهترین پزشکان اعصاب و روان تهران را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب روانپزشک یا روانشناس مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان روانشناس مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.
منبع : Psychologytoday
