«لیپودیستروفی» یک اصطلاح کلی برای شرایطی است که با از دست دادن کامل یا جزئی بافت چربی در نواحی خاصی از بدن یا توزیع غیرطبیعی بافت چربی مشخص می‌شود. انواع مختلفی از لیپودیستروفی وجود دارد که ممکن است ژنتیکی (ناشی از جهش ژنتیکی) یا اکتسابی (ناشی از سایر علل) باشند. در مقاله امروز مجله درمانکده به بررسی «اختلال لیپودیستروفی اکتسابی» می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
اختلال لیپودیستروفی اکتسابی چیست؟
شما در سراسر بدن خود، از جمله زیر پوست و اطراف اندام‌های داخلی، دارای بافت چربی هستید. بافت چربی بسیاری از وظایف مهم را بر عهده دارد، از جمله:
- ذخیره انرژی در بدن
- ایجاد بالشتک برای قسمت‌های مختلف بدن
- گرم نگه داشتن بدن
- ترشح بعضی از هورمون‌ها مانند لپتین
- کنترل التهاب
از دست دادن بافت چربی یا توزیع غیرطبیعی آن در بدن به دلیل لیپودیستروفی می‌تواند تغییرات قابل توجهی در ظاهر شما ایجاد کند و بر عملکردهای متابولیکی مهم تاثیر بگذارد.
بیشتر بدانید: روش‌های رنگی شدن چشم جنین؛ آیا تغذیه در رنگی شدن چشم جنین موثر است؟
انواع لیپودیستروفی اکتسابی
انواع مختلفی از لیپودیستروفی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم کرد: ژنتیکی و اکتسابی. از آنجا که این مقاله به اختلال لیپودیستروفی اکتسابی اختصاص دارد، انواع مختلف آن را معرفی می‌کنیم:
1. لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی (AGL)
لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی یا «سندرم لورنس» معمولا به از دست دادن چربی در صورت، گردن، بازوها و پاها منجر می‌شود که ممکن است به سرعت در طی چند هفته یا به آرامی در طی چند ماه یا حتی چند سال رخ دهد. AGL غالبا در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می‌شود، اما بزرگسالان هم می‌توانند به آن مبتلا شوند. این بیماری دلایل متعددی دارد.
2. لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی (APL)
لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی که به آن «سندرم باراکر-سیمونز» هم می‌گویند، با از دست دادن تدریجی چربی در صورت، گردن، بازوها و قفسه سینه در دوران کودکی مشخص می‌شود. بعضی از افراد مبتلا به APL ممکن است چربی اضافی در اطراف شکم، پاها یا باسن خود داشته باشند. APL اغلب با مشکلات خودایمنی همراه است.
AGL و APL هر دو دختران را سه برابر بیشتر از پسران مبتلا می‌کنند و هر دو باعث کاهش چربی صورت می‌شوند. در نتیجه، فرد مبتلا بزرگ‌تر از سن خود یا بیمار به نظر می‌رسد.
3. لیپودیستروفی ناشی از درمان ضدرتروویروسی بسیار فعال (LD-HIV)
افراد مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ممکن است پس از دریافت درمان ضدرتروویروسی این نوع لیپودیستروفی را تجربه کنند. ایجاد لیپودیستروفی به شدت و طول درمان مرتبط است. در بیشتر موارد افراد مبتلا به LD-HIV به تدریج چربی بازوها، پاها و صورت خود را از دست می‌دهند و در بعضی از آن‌ها ممکن است چربی اضافی در صورت، گردن، قسمت بالایی پشت و کمر انباشته شود.
4. لیپودیستروفی موضعی
این شکل از لیپودیستروفی اکتسابی که می‌تواند در هر سنی رخ دهد، باعث می‌شود چربی در ناحیه کوچکی از بدن شما از بین برود. لیپودیستروفی موضعی شبیه یک فرورفتگی کوچک است که معمولا پوست روی آن تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
بیشتر بدانید: نقش تغذیه در بروز اختلالات روانی
علائم لیپودیستروفی اکتسابی
اگرچه لیپودیستروفی اکتسابی باعث از دست دادن چربی بدن می‌شود، اما انواع مختلف آن می‌توانند علائم متفاوتی داشته باشند.
علائم لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی
افراد مبتلا به AGL چربی‌های زیر پوست را در سراسر بدن از دست می‌دهند، از جمله صورت، بازوها، پاها، کف دست‌ها و گاهی اوقات کف پاها. آن‌ها ممکن است بسیار عضلانی به نظر برسند و شما بتوانید وریدهای زیر پوست‌شان را ببینید.
کودکان مبتلا به AGL همیشه گرسنه هستند و به سرعت رشد می‌کنند. در صورت برهم خوردن تعادل هورمونی و رشد مداوم، ممکن است بزرگسالان دست‌ها و پاهای بزرگ و استخوان فک مربعی شکل داشته باشند و اندام‌های جنسی آن‌ها بزرگ‌تر از حد معمول باشد.
احتمال دارد زنان مبتلا به AGL قاعدگی نامنظم داشته باشند یا اصلا پریود نشوند. همچنین ممکن است به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مبتلا باشند یا موی زائد روی پشت لب و چانه آن‌ها رشد کند. در بعضی از افراد مبتلا به این بیماری لکه‌های تیره و مخملی در زیر بغل، گردن، اطراف ناف، نوک سینه‌ها یا روی دست‌ها و پاها دیده می‌شود.
به دلیل از دست دادن چربی، ممکن است بیمار برای استفاده از قند موجود در بدن یا کنترل سطح قند خون و تری گلیسیرید خود دچار مشکل شود. به علاوه، این احتمال وجود دارد که کبد یا طحال او بزرگ شود.
علائم لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی
APL فقط بالاتنه را در هر دو سمت بدن تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا از صورت شروع می‌شود و به گردن، بازوها و قفسه سینه گسترش می‌یابد.
علائم لیپودیستروفی ناشی از درمان ضدرتروویروسی بسیار فعال
غالبا افراد مبتلا به LD-HIV به تدریج چربی بازوها، پاها و صورت خود را از دست می‌دهند. بعضی از آن‌ها ممکن است چربی اضافی در صورت، گردن، قسمت بالایی پشت و کمر داشته باشند.
علائم لیپودیستروفی موضعی
در افراد مبتلا به این نوع لیپودیستروفی یک فرورفتگی در پوست مشاهده می‌شود، اما خود پوست طبیعی به نظر می‌رسد. اندازه فرورفتگی می‌تواند متفاوت باشد و در یک نقطه یا چند نقطه مختلف ایجاد شود. همچنین ممکن است برجستگی‌های حساس یا دردناکی وجود داشته باشد.
در صورت داشتن چنین علائمی به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
علت لیپودیستروفی اکتسابی
لیپودیستروفی اکتسابی در اثر داروها، واکنش‌های خودایمنی یا علل ناشناخته (ایدیوپاتیک) ایجاد می‌شود. اگرچه این بیماری با ژنتیک ارتباط مستقیم ندارد، اما محققان معتقدند که بعضی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند.
دلایل لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی
لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی ممکن است به دنبال عفونت یا بیماری خودایمنی رخ دهد. عفونت‌های مرتبط با این بیماری عبارتند از:
- آبله مرغان
- سرخک
- سیاه سرفه
- دیفتری
- پنومونی (ذات‌الریه)
- استئومیلیت
- مونونوکلئوز
مشکلات خودایمنی زیر هم ممکن است به لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی منجر شوند:
- تیروئیدیت خودایمنی
- هپاتیت خودایمنی
- درماتومیوزیت جوانان
- روماتیسم
- سندرم شوگرن
- کم خونی همولیتیک خودایمنی
ابتلا به این عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی به این معنی نیست که حتما به لیپودیستروفی اکتسابی مبتلا می‌شوید. در بسیاری از موارد، علت لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی ناشناخته است.
دلایل لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی
دانشمندان بر این باورند که لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی به این دلیل ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های چربی را از بین می‌برد. بیش از 80 درصد افراد مبتلا به این بیماری دارای سطوح پایین کمپلمان C3 هستند. کمپلمان C3 یک فاکتور پروتئینی است که در فعالیت سیستم ایمنی نقش دارد.
به‌علاوه، غالبا افراد مبتلا به لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی یک اتوآنتی‌بادی در خون خود دارند. اتوآنتی‌بادی یک پروتئین مرتبط با سیستم ایمنی است که به اشتباه بافت سالم را هدف قرار می‌دهد و به آن آسیب می‌رساند.
دلایل لیپودیستروفی ناشی از درمان ضدرتروویروسی بسیار فعال
دانشمندان دقیقا نمی‌دانند که چرا درمان ضدرتروویروسی معروف به HAART حاوی مهارکننده پروتئاز HIV-1 باعث ایجاد لیپودیستروفی می‌شود. خوشبختانه اختلال لیپودیستروفی اکتسابی برای اکثر افرادی که در حال حاضر درمان HIV را شروع می‌کنند نگران‌کننده نیست، چون احتمال ابتلا به آن با داروهای جدید HIV کم است.
دلایل لیپودیستروفی موضعی
تزریقات مکرر یا فشار مداوم روی یک نقطه خاص از بدن ممکن است به لیپودیستروفی موضعی منجر شود. برای مثال، افراد مبتلا به دیابت که مجبورند هر روز انسولین تزریق کنند ممکن است به این مشکل دچار شوند. به همین دلیل، توصیه می‌شود محل تزریق را به طور دوره‌ای تغییر دهند.
بیشتر بدانید: تغذیه در بارداری چگونه است و چطور می‌توان تغذیه سالم داشت؟
راه‌های تشخیص لیپودیستروفی اکتسابی
پزشک یک معاینه کامل انجام می‌دهد و سوالات زیر را از شما می‌پرسد:
- چه علائمی را در خود یا فرزندتان مشاهده کرده‌اید؟
- اولین بار چه زمانی آن‌ها را دیدید؟
- آیا این تغییرات فقط در مناطق خاصی از بدن وجود دارند یا در همه‌جا ایجاد شده‌اند؟
- آیا پانیکولیت (برجستگی‌های متورم در زیر پوست یا بثورات قرمز برجسته) دارید؟
- آیا به دیابت مبتلا هستید؟
- اخیرا چه اختلالات و جراحت‌هایی داشته‌اید؟
- آیا سطح قند خون، کلسترول و تری گلیسیرید خود را بررسی کرده‌اید؟
آزمایش چربی بدن می‌تواند تشخیص را تایید کند. برای بیوپسی از پوست، پزشک بخش کوچکی از پوست را برداشته و سلول‌های آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. علاوه بر این، ممکن است پزشک از راه‌های زیر به دنبال الگوی کاهش چربی باشد:
- اندازه‌گیری ضخامت چین پوستی (بررسی میزان پوستی که می‌توان در نقاط خاصی از بدن بین انگشت‌های خود نگه داشت)
- اشعه ایکس که تراکم مواد معدنی استخوان را اندازه‌گیری می کند
- MRI کل بدن که از آهن‌رباها و امواج رادیویی قدرتمند برای ایجاد تصویر از بافت‌های دارای چربی استفاده می‌کند
آزمایش خون هم به تشخیص بیماری کمک می‌کند. با این آزمایش می‌توان سطح قند خون، چربی‌ها، آنزیم‌های کبدی و اسید اوریک را اندازه‌گیری کرد و از سلامت کلیه‌ها مطمئن شد. اگر پزشک به لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی مشکوک باشد، خون بیمار را از نظر شواهدی که نشان‌دهنده حمله بدن به سلول‌های چربی باشد، بررسی می‌کند.
درمان لیپودیستروفی اکتسابی
از آنجا که نمی‌توانید چربی از دست رفته بدن را جایگزین کنید، هدف شما باید جلوگیری از عوارض بیماری باشد. سبک زندگی سالم در این زمینه نقش زیادی دارد. همه افراد مبتلا به لیپودیستروفی باید از رژیم غذایی کم چرب استفاده کنند. اما کودکان برای رشد همچنان به کالری کافی و تغذیه مناسب نیاز دارند. ورزش به حفظ سلامت کودک شما کمک می‌کند. فعالیت بدنی قند خون را کاهش می‌دهد و از تجمع خطرناک چربی جلوگیری می‌کند.
افراد مبتلا به AGL ممکن است بتوانند مترلپتین تزریقی را جایگزینی لپتین از دست رفته کنند و مانع بروز سایر بیماری‌ها شوند. استاتین‌ها و اسیدهای چرب امگا 3 (که در بعضی از ماهی‌ها وجود دارند) در کنترل کلسترول یا تری گلیسیرید بالا موثرند. اگر کودک شما دیابت داشته باشد یا به این بیماری مبتلا شود، باید انسولین یا سایر داروها را برای کنترل قند خون مصرف کند.
زنان مبتلا به AGL نباید از قرص‌های پیشگیری از بارداری خوراکی یا درمان جایگزینی هورمون برای کنترل علائم یائسگی استفاده کنند، چون می‌توانند در سطح بعضی از چربی‌ها اختلال ایجاد کنند.
بیشتر بدانید: درمان کلسترول بالا با تغذیه مناسب
پزشک ممکن است برای روشن کردن لکه‌های تیره پوست لوسیون یا کرم تجویز کند. اسکراب‌ها و سفیدکننده‌های بدون نسخه احتمالا بی‌اثر هستند و می‌توانند پوست را تحریک کنند.
وقتی کودک بزرگ می‌شود، ممکن است بتواند با جراحی پلاستیک و پیوند پوست از ران، شکم یا پوست سر ظاهر صورتش را بهبود ببخشد. پزشکان همچنین از ایمپلنت‌ها و فیلرها (پرکننده‌ها) برای کمک به تغییر شکل اجزای صورت استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به APL که دارای رسوبات چربی اضافی هستند می‌توانند از لیپوساکشن برای خلاص شدن از شر آن‌ها استفاده کنند، اما ممکن است چربی دوباره جمع شود.
پیشگیری از اختلال لیپودیستروفی اکتسابی
لیپودیستروفی اکتسابی اغلب در اثر عفونت یا مشکلات خودایمنی ایجاد می‌شود. با واکسیناسیون می‌توان از بعضی از عفونت‌ها مانند آبله مرغان و سیاه سرفه پیشگیری کرد، اما مشکلات خودایمنی و سایر عفونت‌های مرتبط با این بیماری قابل پیشگیری نیستند.
سوالات متداول
هر کاری که می‌توانید برای افزایش عزت نفس او انجام دهید. سعی کنید به جای ظاهر او روی دستاوردهایش تمرکز کنید. از مشاور حرفه‌ای کمک بگیرید تا کودک در هنگام مقابله با مشکلات این بیماری نحوه کنترل احساسات خود را یاد بگیرد.
لیپودیستروفی پارشیال اکتسابی پس از چند سال متوقف می‌شود، اما افراد مبتلا به لیپودیستروفی ژنرالیزه اکتسابی به تدریج تمام یا بیشتر چربی بدن خون را از دست می‌دهد. هر چقدر چربی بیشتری از دست بدهید، وضعیت جدی‌تر است، با این حال بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری زندگی خوب و فعالی دارند. برای کنترل عوارض لیپودیستروفی باید با پزشک خود همکاری کنید.
به طور کلی، لیپودیستروفی نادر است، اما نوع اکتسابی آن به دلیل عوارض جانبی بعضی از داروها شیوع بیشتری دارد.
کلام پایانی
لیپودیستروفی اکتسابی یک بیماری نادر اما جدی است که درمان قطعی ندارد، اما می‌توان علائم مرتبط با آن را کنترل کرد. اگر در مورد این بیماری و نحوه درمان آن سوالی دارید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده با مشاوره از بهترین متخصص تغذیه به صورت تصویری، صوتی یا متنی مشورت کنید.
منابع: my.clevelandclinic, webmd
