آبسه دندان چیست؟ علائم، علل و راه‌های درمان آن

آبسه دندان یکی از مشکلات جدی و دردناک دهان و دندان است که باعث ایجاد کیسه‌ای چرکی در اطراف دندان یا لثه می‌شود. عفونت ریشه دندان و بیماری لثه اصلی‌ترین علت بروز این مشکل هستند. آبسه دندان نه تنها موجب درد شدید و تورم می‌شود، بلکه در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است باعث گسترش عفونت به سایر بخش‌های بدن شود و عوارض جدی‌تری ایجاد کند. 

در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با علل، علائم و راه‌کارهای فوری درمان آبسه دندان آشنا کنیم.

آبسه دندان چیست؟

برای درک بهتر این مشکل شایع دهان و دندان باید ابتدا بدانید، آبسه چیست. به جمع شدن چرک در قسمتی از بافت که با درد، قرمزی، گرمی و تورم همراه است، آبسه می‌گویند. آبسه دندان هم حفره یا بافتی پر از چرک است که در نوک ریشه دندان عفونی یا اطراف لثه ایجاد می‌شود و می‌تواند همه گروه‌های سنی (از پیر تا جوان) را درگیر کند. در ادامه می‌توانید عکس آبسه دندان را مشاهده کنید:

این عارضه در اثر عفونت باکتریایی به وجود می‌آید که با درمان به‌ موقع مشکل جدی ایجاد نمی‌کند، اما در غیر این صورت، می‌تواند از فک به گردن، سر یا سایر اعضای بدن گسترش یابد. آبسه دندان، به‌ خودی‌خود برطرف نمی‌شود و برای درمان آن باید به دندان‌پزشک یا متخصص درمان ریشه مراجعه کرد.

بیشتر بدانید: دندان قروچه چیست؟

انواع آبسه دندان

این عارضه به چند دسته کلی تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر هستند:

آبسه پریودنتال (Periodontal Abscess)

آبسه پریودنتال که همچنین تحت عنوان آبسه جانبی یا آبسه پاریتال نیز شناخته می‌شود بر استخوان نگهدارنده دندان شما تاثیر می‌گذارد. این ضایعه، یک وضعیت اورژانس دندانی شایع و دردناک است که در نتیجه تجمع باکتری یا گیر افتادن جسم خارجی در کیسه‌های پریودنتال ایجاد می‌شود. این مشکل بیشتر افراد دچار بیماری پریودنتال فعال را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نیاز به مدیریت سریع و طولانی‌مدت دارد.

آبسه ژنژیوال (Gingival Abscess)

آبسه ژنژیوال از آن جایی که بین لثه و دندان ایجاد می‌شود، به آبسه لثه معروف است. این امر به دلیل عفونت باکتریایی که در نتیجه پوسیدگی دندانی، مسواک زدن نادرست، شکستگی دندان، گیرکردن غذا در خط لثه یا زمانی که خونریزی در خط لثه اتفاق می‌افتد، ایجاد می‌شود. آسیب تروماتیک یا وارد آمدن نیروی بیش از حد روی دندان می‌تواند باعث بروز این نوع آبسه شود. در ادامه می‌توانید عکس آبسه لثه را مشاهده کنید:

بیشتر بدانیم: بهداشت دهان و دندان و هر آن چیزی که باید درباره آن بدانید

آبسه پری‌آپیکال (Periapical Abscess)

این آبسه در نوک ریشه دندان شما شکل می‌گیرد، به طوری که گاهی‌اوقات، چرک ناشی از عفونت دندان از نوک ریشه و از طریق استخوان به داخل لثه پخش می‌شود؛ بنابراین لثه‌ها در نزدیکی ریشه دندان متورم می‌شوند. تورم ناشی از چرک، اغلب علت درد شدید دائمی است که هنگام جویدن بدتر می‌شود.

در این مورد، بسته به محل دندان، عفونت ممکن است به بافت‌های نرم گسترش یابد و تورم در فک، کف دهان یا ناحیه گونه‌ها ایجاد کند. در نهایت، بافت ممکن است باز شود و به چرک اجازه تخلیه بدهد. جالب است بدانید آبسه پری‌آپیکال بر اثر حمله باکتری به پالپ دندان و ایجاد التهاب در بافت‌های پالپ ایجاد می‌شود و به صورت آبسه در نوک ریشه دندان بروز پیدا می‌کند.

آبسه دندان عقل (Wisdom Tooth Abscess)

دندان‌های عقل، آخرین مجموعه از دندان‌های آسیاب پشتی هستند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن این دندان‌ها به دلیل موقعیت آن‌ها در پشت دهان نیز اغلب دشوار است. دندان‌های عقل به سبب نهفتگی‌ و سلامت ضعیف دهان گاهی می‌توانند منجر به بروز عفونت شوند که با عدم درمان به موقع، ممکن است شاهد آبسه دهان و دندان باشید.

اگر هنگام غذا خوردن احساس درد می‌کنید یا از بوی بد دهان رنج می‌برید، ممکن است دندان عقل شما دچار آبسه شده باشد که در این صورت باید فوری به دندان‌پزشک مراجعه کنید. چرا که اگر این مشکل نادیده گرفته شود، خطرناک است و منجر به بروز عوارضی همچون دندان‌ درد و تورم غدد در گردن می‌شود.

آبسه دندان عصب‌کشی شده (Nervous Tooth Abscess)

بعد از عصب‌کشی دندان ممکن است به سبب نفوذ متریال باقیمانده از عصب به نوک ریشه دندان، داخل بافت دندان یا وجود ضایعه و عفونت در استخوان و لثه اطراف دندان عصب‌کشی شده، شاهد تورم و آبسه باشید. در این مواقع بهتر است سریعا به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

آبسه دندان ایمپلنت‌شده (Dental Abscess Is Implanted)

آبسه‌های دندانی می‌توانند یک از عوارض ایمپلنت دندان باشند که بر اثر نحوه کاشت غلط و بی‌کیفیت ایمپلنت در اطراف لثه و دندان‌های مجاور ایجاد می‌شوند. این عارضه ابتدا به صورت عفونت در لثه و دندان بروز پیدا می‌کند و اگر به موقع درمان نشود، به آبسه تبدیل خواهد شد

بیشتر بدانید: ایمپلنت دندان چیست؟

علائم آبسه دندان چیست؟

بیشتر بدانیم:آمپول دگزامتازون برای دندان درد چه کاربردی دارد؟

گاهی با ایجاد آبسه‌های دندانی، ناحیه اطراف دندان درد می‌گیرد. در این صورت، معمولا یک درد شدید و ضربان‌دار، به‌ویژه زمانی که به دندان خود فشار وارد می‌کنید، در نزدیکی دندان حس می‌شود. این درد ممکن است به فک یا سایر قسمت‌های صورت در سمت آسیب‌دیده گسترش یابد.

همچنین ممکن است متوجه علائم زیر شوید:

• تورم
• قرمزی لثه
• احساس مزه بد در دهان
• تب
• تورم غدد لنفاوی
• مشکل در تنفس یا بلع
• حساسیت به دمای سرد یا گرم
• التهاب لثه
• بوی بد دهان
• درد شدید گوش، گردن و یا فک
• احساس درد هنگام گاز گرفتن یا جویدن غذا

گاهی‌اوقات آبسه باعث ایجاد برآمدگی‌های جوش مانند روی لثه شما می‌شود. اگر جوش‌ها را فشار دهید احتمالا مایعی از آن به بیرون تراوش می‌کند که آن مایع چرک است.

علل ایجاد آبسه‌های دندانی

عفونت باکتریایی در ریشه دندان و بافت اطراف آن، اصلی‌ترین دلیل ایجاد این عارضه است. این نوع عفونت‌ها که به دلیل پوسیدگی عمیق دندان، ترک یا شکستگی دندان‌ها، بیماری لثه و درمان دندانپزشکی ناقص مانند ترمیم نادرست یا کانال ریشه ناکامل به وجود می‌آیند، موجب نفوذ باکتری‌ها به پالپ دندان یا همان بافت نرم دارای عروق خونی و اعصاب می‌شوند. تجمع و تکثیر باکتری‌ها در این محیط عوارضی همچون ایجاد چرک و التهاب به همراه دارند. 

دیگر عوامل موثر در ایجاد آبسه‌ دندان شامل موارد زیر می‌شوند:

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
• کوتاهی در مسواک زدن و نخ دندان کشیدن
• ایجاد حفره عمیق در دندان یا پوسیدگی دندانی
• بیماری‌هایی از جمله سرطان، دیابت و مصرف برخی داروها
• داشتن رژیم‌های غذایی سرشار از قند
• بیماری لثه تحت عنوان بیماری پریودنتال
• آسیب و صدمه به دندان و ترک‌خوردگی آن بر اثر عوامل بیرونی

لازم به ذکر است، عفونت‌ دندان که می‌تواند به آبسه‌های دندانی تبدیل شود، باید هرچه سریع‌تر توسط دندانپزشک مورد درمان قرار بگیرد. چرا که عدم درمان به موقع، ریسک گسترش عفونت در سایر نواحی بدن را افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید:دندان شیری از چند سالگی میفته؟

آبسه لثه چه تفاوتی با آبسه دندان دارد؟

آبسه‌های لثه معمولا بر اثر تجمع مایع چرکی در بافت لثه ایجاد می‌شوند و می‌توانند ناشی از گیر کردن غذا، پلاک میکروبی یا بیماری‌های لثه باشند. در حالی که آبسه‌های دندانی به دلیل عفونت ریشه یا عصب دندان ایجاد می‌شوند و معمولا شدت بیشتری دارند. بنابراین می‌توان گفت، مهم‌ترین تفاوت این ۲ عارضه در محل عفونت است. آبسه لثه در بافت نرم لثه به وجود می‌آید، اما آبسه‌های دندان به طور مستقیم ریشه، پالپ و استخوان فک را درگیر می‌کنند. عفونت آبسه لثه را می‌توان به کمک راه‌کارهای خانگی مانند شستشوی دهان با آب نمک، مصرف عسل و زردچوبه، جویدن سیر و روغن میخک برطرف کرد. با این حال، برای مهار کامل عفونت و جلوگیری از عوارض جدی بهتر است جهت درمان آبسه لثه و دندان به دندانپزشک مراجعه کنید.

بیشتر بدانیم: آیا دیابت باعث آسیب به دندان و لثه می‌شود؟ روش درمان

آبسه دندان کودکان چگونه است؟

کودکانی که دچار آبسه دندان شده‌اند، دردی در بافت لثه خود احساس می‌کنند که معمولا با قرمزی و تورم همراه است. این تورم ممکن است به شکل یک جوش روی لثه ظاهر شود. درد ناشی از آبسه‌های دندانی، در این گروه سنی می‌تواند تا فک گسترش یابد که اغلب هنگام جویدن و خوردن غذا بدتر می‌شود و خود دندان نیز ممکن است تیره‌تر از دندان‌های اطراف به نظر برسد. دندانپزشک در گام نخست برای درمان آبسه دندان کودکان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند تا عفونت آن متوقف شود. همچنین ممکن است از روش درمان کانال ریشه استفاده کند تا درد کودک تسکین یابد.

روش تشخیص آبسه دندان

اگر با علائم این عارضه که بالاتر آن‌ها را عنوان کردیم، مواجه شدید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندان‌های شما مورد بررسی قرار بگیرند. دندانپزشک در چنین شرایطی، ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و محل آبسه را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است گاهی برای تشخیص دقیق محل عفونت و گستردگی آن عکس‌برداری رادیولوژی انجام دهد.

درمان آبسه دندان

هدف از درمان این عارضه، تسکین درد و از بین بردن عفونت است. برای این منظور، دندانپزشک بسته به نوع و شدت آبسه از روش‌های درمانی زیر استفاده می‌کند:

تجویز آنتی‌بیوتیک

اولین قدم در درمان آبسه‌های دندانی تجویز قرص برای دندان درد و عفونت است. از آن جایی که این عارضه بر اثر رشد و تکثیر باکتری‌ها ایجاد می‌شود، دندانپزشک برای کنترل و جلوگیری از انتشار عفونت، آنتی‌بیوتیک‌هایی همچون مترونیدازول و آموکسی‌سیلین تجویز می‌کند. معمولا مشکل اکثر افراد پس از ۴۸ ساعت از مصرف آنتی‌بیوتیک تسکین می‌یابد و در عرض سه تا پنج روز بهبود قابل‌توجهی حاصل می‌شود. یادتان باشد، دوره درمان با آنتی‌بیوتیک را حتما زیر نظر پزشک به اتمام برسانید و از قطع خودسرانه آن بپرهیزید.

تخلیه آبسه

این روش یکی از راه‌کارهای موثر برای درمان آبسه دندان است که باید حتما توسط دندانپزشک انجام شود. پزشک برای این منظور، با تیغه استریل یک برش کوچک روی آبسه ایجاد می‌کند تا چرک و عفونت خارج شوند. در نهایت، محل برش برای از بین رفتن کامل باکتری‌ها با محلول مخصوص ضدعفونی می‌شود.

مشاهده بیشتر : بهترین دکتر فوق متخصص داخلی

درمان کانال ریشه

درمان کانال ریشه زمانی انجام می‌شود که آبسه‌های دندانی به دلیل پوسیدگی دندان ایجاد شده باشند. در این روش درمانی، دندانپزشک سوراخی در دندان ایجاد می‌کند و پالپ عفونی را بیرون می‌آورد تا کانال ریشه را درمان کند. سپس فضای خالی پالپ با مواد مخصوص پر می‌شود و روی دندان روکش می‌گذارند.

کشیدن دندان

زمانی که پوسیدگی دندان بسیار زیاد باشد و دندانپزشک نتواند ساختار دندان را حفظ کند، کشیدن دندان تنها راه‌حل درمانی است. پزشک برای تسکین درد و جلوگیری از انتشار عفونت، دندان پوسیده را به طور کامل از دهان خارج می‌کند. شما می‌توانید پس از گذشت مدتی، جای دندان خالی را با ایمپلنت پر کنید.

برداشتن جسم خارجی

اگر آبسه دندان به دلیل وجود جسم خارجی مانند ایمپلنت یا دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، دندانپزشک آن را برمی‌دارد و عفونت را تخلیه می‌کند.

درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت در منزل

برای درمان آبسه‌های دندانی باید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید. با این حال، اگر به دندانپزشک دسترسی ندارید، می‌توانید به کمک راه‌کارهای خانگی زیر به طور موقت درد و ورم صورت را تسکین ببخشید:

• روزی سه بار غرغره آب نمک انجام دهید.
• هر ۱۵ دقیقه یک بار روی آبسه دندان کمپرس سرد یا کیسه یخ بگذارید.
• یک قطره از اسانس پونه کوهی را با روغن کنجد مخلوط کرده و به مدت ۱۰ دقیقه روی دندان یا لثه دردناک بگذارید.
• یک حبه سیر را له کرده و به‌ صورت خمیری در بیاورید و آن را روی ناحیه عفونی اطراف آبسه بمالید.
• عصاره گیاه آلوئه‌ورا را برای کاهش درد و بهبود آبسه روی لثه و دندان دردناک بگذارید.
• به کمک یک پنبه استریل، دم‌کرده شنبلیله را روی آبسه لثه بزنید.
• روزی سه بار دهان و دندان خود را با دم‌کرده آویشن شستشو دهید.
• جوش شیرین را با مقدار کمی آب ترکیب کرده تا حالت خمیری پیدا کند، سپس آن را به مدت ۱۰ دقیقه روی آبسه لثه بگذارید.
• یک پنبه استریل را به روغن میخک آغشته کنید و روی آبسه‌های دندانی بگذارید.

نحوه تخلیه آبسه دندان در خانه

تخلیه آبسه دندان و لثه در خانه به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ زیرا این کار به تخصص دندانپزشکی نیاز دارد و انجام آن در منزل می‌تواند احتمال بروز عفونت، آسیب به بافت عمقی و خونریزی را افزایش دهد. دندانپزشک به کمک تجهیزات و ابزار مخصوص آبسه‌های دندانی را در محیطی استریل تخلیه می‌کند و اقدامات لازم برای جلوگیری از ایجاد عفونت را انجام می‌دهد. اگر به هر دلیلی نمی‌توانید خود را سریعا به دندانپزشک برسانید، برای کاهش درد و التهاب موقتی از روش‌های خانگی که در بالا عنوان کردیم، استفاده کنید.

آبسه دندان چه عوارضی دارد؟

اگر آبسه دندان خود را درمان نکنید، ممکن است منجر به بروز عوارض جدی شود که در ادامه به رایج‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• از دست‌دادن دندان
• سپسیس (باکتری ناشی از آبسه دندان است که در صورت عدم درمان می‌تواند به جریان خون شما سرایت کند و باعث سپتی سمی یا به‌ اصطلاح گند خونی شود.)
• سلولیت (عفونت پوست و بافت‌های زیر جلدی)
• آنژین لودویگ (زمانی رخ می‌دهد که سلولیت به بافت‌های زیر زبان، فک پایین و زیر چانه گسترش یابد.)
• استئومیلیت (عفونت استخوان زیرین)
•  آبسه مغزی 
• مشکلات قلبی
• عفونت سینوس مغزی
• تخریب استخوان فک

برای پیشگیری از آبسه دندان چه کار کنیم؟

برای حفظ سلامت دندان‌ها و لثه‌ رعایت نکات زیر را جدی بگیرید:

• هر چند وقت یک‌ بار، برای معاینه روتین (چکاپ دندان‌هایتان) به دندانپزشک مراجعه کنید.
• دندان‌های خود را ۲ بار در روز، هر بار به مدت ۲ دقیقه با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• مسواک خود را هر سه تا چهار ماه یک بار عوض کنید.
• برای تمیز کردن نواحی بین دندان‌ها و لثه‌ که به‌ سختی قابل‌ دسترس هستند، نخ دندان بکشید.
• اگر دندان لق یا ترک‌خورده دارید، در اسرع‌ وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
• مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید؛ زیرا شیرینی‌جات منجر به ایجاد حفره در دندان می‌شوند و ریسک ابتلا به آبسه را افزایش می‌دهند.
• مواد غذایی سفت مانند پسته را با دندان نشکنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

آبسه دندان یکی از مشکلات شایع دهان و دندان است که اگر به موقع درمان نشود، عوارض جدی همچون گسترش عفونت و آسیب به استخوان فک ایجاد می‌کند. این عارضه که معمولا با درد، قرمزی، التهاب و تورم همراه است، می‌تواند در نوک ریشه دندان یا لثه ظاهر شود. عواملی مانند پوسیدگی‌های شدید دندان، ترک‌خوردگی یا شکستگی دندان و بیماری‌های لثه نقش مهمی در بروز آبسه‌های دندانی دارند. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علل، علائم و روش‌های درمانی این مشکل آشنا کردیم. اگر درباره آن سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون دندانپزشکان باتجربه مشورت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: healthline | mayoclinic