لیست شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی

گاهی برای اشاره به اختلال روانی یا روان­پزشکی از اصطلاح اختلال روان­شناختی استفاده می­شود. به الگوهای رفتاری یا علائم روان­شناختی که روی جوانب مختلف زندگی تاثیر می­گذارد، اختلال روانی می­گویند. این اختلالات برای فردی که آن را تجربه می­کند اضطراب­آور است.

فهرستی که در ادامه آمده اگرچه جامع نیست اما شامل بعضی از اصلی­ترین دسته­های اختلالات روانی می­شود که در راهنمای آماری و شناختی اختلالات روانی (DSM) ذکر شده است. آخرین نسخه از این راهنما DSM-5 است که در مه 2013 منتشر شده. DSM یکی از رایج­ترین نظام­ها برای دسته­بندی اختلالات روانی و ارائه­ی معیارهای استاندارد تشخیص می­باشد.

 اختلالات رشدی عصبی

معمولا این اختلالات در نوزادی، کودکی یا بلوغ تشخیص داده می­شود و شامل موارد زیر است:

ناتوانی ذهنی

این وضعیت که اختلال رشدی-ذهنی هم خوانده می­شود، قبلا عقب­ماندگی ذهنی نام داشت. این نوع اختلال رشد قبل از 18 سالگی رخ می­دهد و محدودیت­هایی در عملکرد ذهنی و رفتار سازشی فرد ایجاد می­کند.

محدودیت­های عملکرد ذهنی اغلب از طریق آزمون هوش مشخص می­شود. اگر امتیاز آی­کیو زیر 70 باشد، فرد با محدودیت­هایی روبه­روست. به مهارت­های عملی و روزمره، مانند مراقبت از خود، تعامل اجتماعی و مهارت­های زندگی، رفتار سازشی گفته می­شود.

تاخیر تکاملی کلی

این اختلال رشد متوجه کودکان زیر پنج سال و مربوط به عملکرد شناختی، اجتماعی، گفتار، زبان و مهارت­های حرکتی است.

این وضعیت معمولا درمورد کودکانی که هنوز سنشان برای انجام آزمایش آی­کیو کم است، یک تشخیص موقت حساب می­شود. به­محض این­که کودک به سن مورد نظر برای انجام آزمایش استاندارد هوش برسد، می­توان ناتوانی ذهنی را در او تشخیص داد.

اختلال ارتباطی

این اختلالات روی توانایی استفاده، درک یا تشخیص زبان و گفتار تاثیر می­گذارد. به­گفته­ی DSM-5، اختلال ارتباطی چهار زیرگونه دارد: اختلال زبانی، اختلال آواهای گفتار، لکنت و اختلال ارتباط اجتماعی (عملی).

مشاهده بیشتر : رزرو آنلاین متخصص روانشناس

اختلال طیف اوتیسم

از جمله ویژگی­های اصلی این اختلال می­توان به کمبود تعامل و ارتباط در چند حوزه از زندگی و الگوهای محدود و تکراری رفتار اشاره کرد. بنابر تاکید DSM، علائم اختلال طیف اوتیسم باید در اوایل دوره­ی رشد وجود داشته باشد و باعث نقص قابل توجه در حوزه­های مهم زندگی، مانند عملکرد اجتماعی و کاربردی، شود.

اختلال بیش ­فعالی، کم ­توجهی (ADHD)

ویژگی این وضعیت همان الگوی بیش­فعالی-تکانش­گری یا بی­توجهی است که در عملکرد طبیعی فرد اختلال ایجاد می­کند و در دو یا چند محیط، اعم از خانه، محل کار، مدرسه و مناسبات اجتماعی، ظاهر می­شود. در راهنمای DSM-5 تاکید شده که چند مورد از علائم این اختلال باید تا قبل از 12 سالگی وجود داشته باشد و روی عملکرد اجتماعی، شغلی یا تحصیلی فرد تاثیر منفی بگذارد.

اختلال دوقطبی و موارد مربوط به آن

اختلال دوقطبی از طریق دگرگون شدن خلق­وخو و تغییر در فعالیت و سطح انرژی قابل تشخیص است. اغلب در این اختلال، فرد نوساناتی بین روحیه­ی بالا و دوره­های افسردگی تجربه می­کند. به این روحیات عالی و پرانرژی، جنون یا شیدایی خفیف می­گویند.

شیدایی

وضعیتی که فرد در آن احساس سرخوشی و زودرنج بودن دارد و میزان انرژی و فعالیت او بیشتر می­شود. از جمله ویژگی­های دوره­ی شیدایی می­توان به احساس حواس­پرتی، زودرنجی و اعتماد به نفس بالا اشاره کرد. افرادی که شیدایی را تجربه می­کنند، بیشتر مستعد انجام دادن فعالیت­هایی هستند که ممکن است پیامد بلندمدت منفی داشته باشد (مثل شرط­بندی و خریدهای یهویی)

دوره­ افسردگی

در این حالت فرد احساس افسردگی یا غم می­کند و علاقه­ای به انجام هیچ­گونه فعالیت ندارد. همین­طور شامل احساس گناه، خستگی یا کج­خلقی است. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی حین دوره­ی افسردگی علاقه­ی خود به انجام فعالیت­هایی را که قبلا برایشان جذاب بود از دست می­دهند، دچار اختلال در خواب می­شوند و حتی به خودکشی فکر می­کنند.

دوره­ی شیدایی و افسردگی هم برای کسی که این علائم را تجربه می­کند و هم برای خانواده، دوستان و عزیزانی که این رفتار و نوسانات خلقی را مشاهده می­کنند دشوار است. خوشبختانه، روش­های درمان مناسب و موثر، که اغلب شامل دارو و روان­ درمانی است، به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک می­کند با موفقیت علائم را کنترل کنند.

در چاپ پنجم DSM، در کنار تغییرات خلقی به تغییر در سطح انرژی و فعالیت هنگام دوره­ی شیدایی یا جنون خفیف توجه بیشتری شده است.

اختلال اضطراب

مواردی از قبیل ترس دائم و بیش از حد، نگرانی، اضطراب و اختلالات رفتاری مربوط به آن، جزو علائم اختلال اضطراب است. ترس شامل واکنش عاطفی به تهدید است، خواه این تهدید واقعی باشد خواه ذهنی. اضطراب یعنی انتظار برای بروز تهدید در آینده. انواع اختلال اضطراب عبارت است از:

اختلال اضطراب فراگیر (GAD)

در این حالت فرد بیش از حد بابت رویدادهای روزمره نگران است. درحالی­که بعضی از نگرانی­ها و اضطراب­ها بخش طبیعی و حتی شایع زندگی را تشکیل می­دهد، اختلال اضطراب فراگیر به آن­ دسته نگرانی­هایی گفته می­شود که در سلامت و عملکرد طبیعی فرد اختلال ایجاد می­کند.

بیشتر بخوانید: راه مقابله با شرم از بدن چیست؟

ترس از مکان­های شلوغ

به وضعیتی گفته می­شود که فرد در آن به­طور غیرمنطقی از مکان­های عمومی وحشت دارد. افراد مبتلا به این اختلال اغلب می­ترسند در محیطی که فرار از آن دشوار است دچار حمله­ی عصبی شوند.

افراد مبتلا به این وضعیت به­دلیل این ترس اغلب از شرایطی که ممکن است باعث بروز حمله­ی عصبی در آن­ها شود می­گریزند. در بعضی از موارد، این رفتار اجتنابی به مرحله­ای می­رسد که فرد دیگر نمی­تواند از خانه­ی خود خارج شود.

اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی یک اختلال روان­شناختی نسبتا رایج است که شامل ترس غیرمنطقی از مورد قضاوت واقع شدن می­شود. اضطراب ناشی از این اختلال می­تواند تاثیر مخربی روی زندگی فرد بگذارد و حضور در مدرسه، محل کار و سایر محیط­های اجتماعی را دشوار سازد.

فوبیای خاص

این فوبیاها شامل ترس شدید از یک شیء یا وضعیت خاص در محیط می­شود. ازجمله فوبیاهای رایج می­توان به ترس از عنکبوت، ارتفاع یا مار اشاره کرد.

چهار نوع اصلی از فوبیای خاص عبارت است از: رویدادهای طبیعی (رعد و برق، طوفان)، پزشکی (جراحی، دندان­پزشکی، تجهیزات پزشکی)، حیوانات (سگ، مار، حشره) و مناسبتی (فضاهای بسته، خارج شدن از خانه، رانندگی). افراد در مواجهه با شیء یا موقعیتی که باعث ایجاد ترس در آن­ها می­شود، احساس تهوع، لرز، بالا رفتن ضربان قلب و حتی ترس از مرگ را تجربه می­کنند.

اختلال عصبی

این اختلال روان­پزشکی از طریق حملات عصبی مشخص می­شود که اغلب ناگهانی و بدون دلیل رخ می­دهد. به­همین دلیل، افراد مبتلا به اختلال عصبی بر سر احتمال بروز یک حمله­ی عصبی دیگر احساس اضطراب می­کنند.

افراد کم­کم از شرایط و محیط­هایی که قبلا در آن دچار حمله­ی عصبی شده بودند یا ممکن است در آینده باعث بروز حمله­ی عصبی در آن­ها شود دوری می­کنند که تاثیر منفی قابل توجهی روی جنبه­های مختلف زندگی می­گذارد و انجام فعالیت­های عادی روزمره را دشوار می­سازد.

اختلال اضطراب جدایی

این وضعیت نوعی اختلال اضطراب است که شامل ترس یا اضطراب بیش از حد بابت جدا شدن از فردی که به آن وابسته هستید می­شود. افراد اغلب با نظریه­ی اضطراب جدایی آشنا هستند چون به ترس کودکان بابت جدا شدن از والدین مربوط می­شود اما ممکن است کودکان در سنین بالاتر و بزرگسالان نیز این وضعیت را تجربه کنند.

اگر علائم به قدری شدید شود که در زندگی فرد اختلال ایجاد کند، اختلال اضطراب جدایی تشخیص داده می­شود. ازجمله علائم آن می­توان به ترس شدید از دور شدن پرستار یا فرد وابسته اشاره کرد. فرد مبتلا به این اختلال از خارج شدن از خانه، رفتن به مدرسه یا ازدواج دوری می­کند تا کنار فردی که به او وابسته است بماند.

طی یک تحقیق که در آرشیو روان­پزشکی عمومی به چاپ رسیده، 18 درصد از بزرگسالان آمریکا دست کم از یک اختلال اضطراب رنج می­برند.

اختلالات مربوط به اضطراب

آسیب روحی و اختلالات مربوط به اضطراب در اثر قرار گرفتن در معرض یک رویداد آسیب­زا یا اضطراب­آور رخ می­دهد. قبلا این اختلالات ذیل اختلال اضطراب معرفی می­شد اما امروزه دسته­ی جداگانه­ای برای آن در نظر گرفته شده است و شامل موارد زیر می­شود:

اختلال استرس حاد

در این حالت فرد تا یک ماه بعد از سانحه، به­طور ناگهانی دچار اضطراب شدید می­شود. ازجمله ضربه­های روحی می­توان به بلاهای طبیعی، جنگ، تصادف و دیدن مرگ اشاره کرد.

درنتیجه، فرد علائمی نظیر تغییر واقعیت، عدم توانایی در به خاطر آوردن جنبه­های مهم حادثه و تداعی آشکار وضعیت گویی رویداد آسیب­زا دوباره در حال وقوع است را تجربه می­کند. کاهش واکنش عاطفی، خاطرات آزاردهنده از حادثه و اختلال در تجربه­ی عواطف مثبت از دیگر علائم این حالت است.

اختلال سازگاری

ممکن است فرد در واکنش به یک تغییر ناگهانی مانند طلاق، از دست دادن شغل، پایان یافتن یک رابطه­ی صمیمی، نقل مکان یا نوع دیگری از فقدان و سرخوردگی، دچار اختلال سازگاری شود. این نوع از اختلال روان­شناختی هم روی کودکان و هم روی بزرگسالان تاثیر می­گذارد و علائمی نظیر اضطراب، کج­خلقی، افسردگی، نگرانی، خشم، ناامیدی و انزوا را به دنبال دارد.

اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD)

زمانی­که فرد در معرض مرگ واقعی یا تهدید به آن، آسیب جدی یا خشونت جنسی قرار بگیرد، این اختلال رخ می­دهد. علائم PTSD شامل تداعی یا تجربه­ی مجدد رویداد، پرهیز از چیزهایی که فرد را یاد موقعیت می­اندازد، دل­نازک شدن و داشتن افکار منفی می­شود.

کابوس، تداعی اتفاق، فوران خشم، اختلال در تمرکز، بهت اغراق­آمیز و دشواری در به­خاطر آوردن جنبه­های رویداد ازجمله علائم احتمالی است که ممکن است افراد مبتلا به PTSD تجربه ­کنند.

اختلال دلبستگی واکنشی

زمانی­که کودک طی سال­های نخست کودکی با پرستار بزرگسال رابطه و دلبستگی سالم برقرار نکند، اختلال دلبستگی واکنشی رخ می­دهد. علائم این اختلال شامل کناره­گیری از والدین و اختلالات عاطفی و اجتماعی است که از الگوهای مراقبت ناکافی و نادیده گرفته شدن نشات می­گیرد.

اختلال تجزیه­ ای

به مجموعه اختلالات روان­شناختی که جنبه­های هوشیای، شامل هویت و حافظه، را تجزیه یا مختل می­کند، اختلال تجزیه­ای می­گویند. این اختلالات شامل موارد زیر است:

فراموشی تجزیه ­ای

اختلالی است که در آن حافظه درنتیجه­ی گسستگی به­طور موقت از دست می­رود. در بسیاری از موارد، این وضعیت (که ممکن است ظرف مدت کوتاه یا چند سال طول بکشد) نتیجه­ی نوعی آسیب روانی است.

فراموشی تجزیه­ای فراتر از فراموشی ساده است. ممکن است افرادی که این اختلال را تجربه می­کنند بعضی جزئیات رویداد را به خاطر آورند اما سایر جزئیات پیرامون مدت زمان مشخص را به یاد ندارند.

اختلال تجزیه­ هویت

این اختلال که قبلا به آن اختلال چندشخصیتی گفته می­شد، وضعیتی است که فرد در آن دو یا چند شخصیت یا هویت متفاوت دارد. هریک از این شخصیت­ها به روش خود محیط را درک می­کند و با آن تعامل دارد. افراد مبتلا به این اختلال تغییر در رفتار، حافظه، ادراک، واکنش عاطفی و هوشیاری را تجربه می­کنند.

اختلال زوال شخصیت – واقعیت

فرد در این حالت حس می­کند بیرون از بدن خود است (مسخ شخصیت) و از واقعیت جدا می­شود (مسخ واقعیت). اغلب احساس غیرواقعی بودن می­کند؛ گویی خارج از اراده­ی خود از خاطرات، عواطف و ضمیر خودآگاه جدا می­شود.

اختلال علائم جسمی

این دسته که قبلا اختلال روان ­تنی (سوماتوفرم) نام داشت، تحت عنوان علائم جسمی و اختلالات مربوط به آن شناخته می­شود. این دسته از اختلالات روان­شناختی شامل علائم فیزیکی قابل توجه می­شود که ممکن است علت فیزیکی قابل تشخیصی نداشته باشد.

تشخیص فعلی برخلاف روش­های قدیمی که این اختلالات را براساس عدم وجود توضیح پزشکی برای علائم فیزیکی تعریف می­کرد، روی افکار، احساسات و رفتار غیرعادی تمرکز می­کند که در واکنش به این علائم رخ می­دهد. از جمله اختلالات این دسته عبارت است از:

اختلال علائم جسمی

در این حالت فرد دچار علائم جسمانی است که عملکرد طبیعی را با مشکل همراه می­کند. این وضعیت منجر به بی­قراری عاطفی می­شود و فرد به سختی با زندگی روزمره کنار می­آید.

لازم به ذکر است که علائم فیزیکی نشان­دهنده­ی این نیست که فرد وانمود به درد جسمانی، خستگی یا سایر علائم می­کند. درواقع در این وضعیت، واکنش و رفتار فرد بیشتر از خود علائم فیزیکی زندگی را مختل می­سازد.

اختلال اضطراب بیماری

حالتی که فرد در آن بیش از اندازه بابت داشتن بیماری نگران باشد، اختلال اضطراب بیماری نامیده می­شود. افرادی که این اختلال روان­شناختی را تجربه می­کنند بیش از حد نسبت به عملکرد بدن نگران هستند، معتقدند که دچار یک بیماری جدی شده­اند یا خواهند شد و حتی با دیدن جواب منفی آزمایش اطمینان خاطر پیدا نمی­کنند.

بدین­ترتیب فرد دچار اضطراب و استرس زیادی می­شود. همچنین رفتار فرد هم تغییر می­کند، مثلا به دنبال آزمایش و روش­های درمان می­رود و از قرار گرفتن در وضعیت­هایی که ممکن است سلامت وی را به خطر بیندازد می­پرهیزد.

اختلال تبدیلی

اختلال تبدیلی شامل تجربه­ی علائم حرکتی یا لامسه است که توضیح پزشکی یا عصبی معقولی ندارد. در بسیاری از موارد، این اختلال منجر به آسیب جدی فیزیکی یا رویداد تنش­زا می­شود که واکنش عاطفی و روان­شناختی را به دنبال دارد.

اختلال ساختگی

این اختلال قبلا متعلق به دسته­ی جداگانه بود اما حالا طبق تعریف DSM-5 ذیل علائم جسمی و اختلالات مربوط به آن قرار می­گیرد. زمانی­که فرد عمدا علائم بیماری را ایجاد، تظاهر یا در آن اغراق می­کند، می­گوییم فرد دچار اختلال ساختگی است. سندرم مونشهاوزن، که فرد در آن وانمود به بیماری می­کند تا جلب توجه کند، صورت شدید اختلال ساختگی است.

اختلال در خوردن

اختلال خوردن از طریق نگرانی شدید نسبت به وزن و الگوهای نامنظم خوردن تشخیص داده می­شود که تاثیر منفی روی سلامت جسم و روان می­گذارد. اختلال تغذیه و خوردن که در گذشته حین دوره­ی نوزادی و کودکی تشخیص داده می­شد، حالا در این دسته از DSM-5 قرار گرفته است. انواع اختلال خوردن شامل موارد زیر است:

بی ­اشتهایی عصبی

در این حالت مصرف غذای فرد محدود می­شود و کاهش وزن و وزن بسیار پایین را به دنبال دارد. افرادی که این اختلال را تجربه می­کنند از اضافه وزن می­هراسند و از ظاهر و رفتار خود راضی نیستند.

پرخوری عصبی

فرد در این اختلال در خوردن زیاده­روی می­کند و بعد برای جبران این زیاده­روی تصمیمات سخت می­گیرد که شامل وادار کردن خود به استفراغ، سوءمصرف مسهل یا دیورتیک و ورزش سنگین می­شود.

اختلال نشخوار

علامت این اختلال بالا آوردن قضای جویده یا قورت داده شده است تا فرد آن را تف کند یا دوباره قورت دهد. اغلب افراد مبتلا به این اختلال کودکان یا بزرگسالانی هستند که از اختلال رشد یا ناتوانی ذهنی رنج می­برند.

پوسیدگی دندان، زخم نای و سوءتغذیه از دیگر مشکلاتی است که در اثر این اختلال ایجاد می­شود.

پیکا

در این وضعیت فرد مواد غیر غذایی مانند خاک، رنگ یا صابون را هوس می­کند یا می­خورد. این اختلال بیشتر روی کودکان و کسانی تاثیر می­گذارد که دچار اختلال رشد هستند.

اختلال پرخوری

اختلال پرخوری برای اولین بار در DSM-5 مطرح شد و شامل دوره­های پرخوری می­شود که فرد در آن ظرف چند ساعت به میزان غیر طبیعی غذا مصرف می­کند. فرد در این حالت نه­تنها بیش از حد غذا می­خورد، بلکه احساس می­کند انگار روی غذا خوردن کنترل ندارد. گاهی دوره­های پرخوری در اثر شرایط خاص روحی مانند احساس شادی یا اضطراب، بی­حوصلگی یا بعد از رویداد اضطراب­ آور رخ می­دهد.

اختلال خواب

به­هم خوردن الگوی خواب که باعث بی­قراری می­شود و روی عملکرد فرد در روز تاثیر می­گذارد، اختلال خواب نامیده می­شود. در ادامه نمونه­هایی از اختلال در خواب آمده است:

حمله خواب

فرد در این حالت میل شدیدی به خوابیدن دارد. ممکن است افراد مبتلا به حمله خواب به­صورت ناگهانی قابلیت انقباض عضلات خود را از دست بدهند.

اختلال بی­خوابی

اختلال بی­خوابی شامل عدم توانایی فرد برای داشتن خواب کافی و استراحت می­شود. درحالی­که همه­ی ما گاهی دچار بی­خوابی می­شویم، ولی این وضعیت زمانی اختلال تلقی می­شود که به مرور زمان همراه با بی­قراری یا ناتوانی قابل توجه باشد.

پرخوابی

خوابیدن بیش از حد به­رغم داشتن خواب کافی، اختلال پرخوابی نام دارد. افراد مبتلا به این اختلال در روز و در شرایط نامناسب مثلا سر کار و مدرسه به خواب می­روند.

اختلالات خواب مربوط به تنفس

این اختلالات شامل ناهنجاری تنفسی مانند آپنه خواب است که هنگام خواب اتفاق می­افتد. این وضعیت منجر به وقفه­ی کوتاه در خواب می­شود که مشکلات دیگری نظیر بی­خوابی و خواب­آلودگی هنگام روز را به دنبال دارد.

خواب ­پریشی

به رفتارهای غیرعادی هنگام خواب، اختلال خواب­ پریشی می­گویند. این اختلالات شامل راه رفتن در خواب، هراس شبانه، حرف زدن در خواب و غذا خوردن در خواب می­شود.

سندرم پای بی ­قرار

سندرم پای بی­قرار یک وضعیت عصبی است که شامل احساس ناراحتی در پا و میل به تکان دادن آن می­شود تا این احساس برطرف شود. افراد مبتلا به این اختلال در پای خود احساس کشیدگی، مورمور شدن و سوختگی می­کنند که منجر به حرکت بیش از حد پا می­شود و خواب را مختل می­سازد.

اختلالات خواب مربوط به سایر اختلالات روانی و وضعیت­های عمومی پزشکی از DSM-5 حذف شده است. آخرین نسخه از این راهنما بیشتر روی شرایط دیگری که همراه با اختلال خواب-بیداری در فرد وجود دارد تاکید می­کند.

اختلال ایذایی (مخرب)

به آن دسته اختلالات مربوط به ناتوانی در کنترل عواطف و رفتار که منجر به آسیب به خود یا دیگری می­شود، اختلال کنترل تکانه می­گویند. اعمالی که به حقوق دیگران تخطی می­کند مانند تخریب اموال یا خشونت فیزیکی و یا رفتاری که با هنجار اجتماعی، مقامات و قانون تعارض دارد از جمله ویژگی­های اختلال در نظم عاطفی و رفتاری است. در ادامه انواع اختلال کنترل تکانه را برمی­شمریم:

جنون دزدی

فرد در این حالت نمی­تواند میل به دزدی را کنترل کند و اغلب چیزهایی را می­دزد که ارزش مادی ندارد یا واقعا مورد نیاز وی نیست. افراد مبتلا به این اختلال قبل از دزدی احساس تنش و فشار زیادی می­کنند که بعد از سرقت آرام می­شود.

جنون آتش افروزی

فرد در این اختلال شیفته و مجذوب آتش است و درنتیجه ایجاد حریق می­کند که درنهایت جان خود و دیگران را به خطر می­اندازد. افرادی که از جنون آتش افروزی رنج می­برند بیشتر از یک بار عمدا ایجاد حریق کرده­اند. این افراد نیز قبل از آتش افروزی فشار و حس تحریک زیادی را تجربه می­کنند.

اختلال انفجاری متناوب

به فوران خشم و خشونت آنی که تناسبی با شرایط ندارد، اختلال انفجاری متناوب می­گویند. ممکن است افراد مبتلا به این اختلال در واکنش به سرخوردگی یا موارد آزاردهنده­ی روزمره کنترل خود را از دست بدهند و دست به اقدام خشونت­آمیز بزنند.

اختلال رفتاری

این اختلال در کودکان و نوجوانان زیر 18 سال تشخیص داده می­شود که مرتبا از هنجارهای اجتماعی و حقوق دیگران تجاوز می­کنند. کودکان مبتلا به این اختلال نسبت به افراد و حیوانات رفتار خشونت­آمیز از خود نشان می­دهند، اموال را تخریب می­کنند، دست به حیله و سرقت می­زنند و قانون­های دیگر را زیر پا می­گذارند. این رفتار مشکلات قابل توجهی در عملکرد کودک در مدرسه، محل کار یا شرایط اجتماعی به وجود می­آورد.

اختلال نافرمانی مقابله ­جویانه

این اختلال قبل از 18 سالگی شروع می­شود و نافرمانی، کج­خلقی، عصبانیت، خشونت و کینه­ورزی ازجمله علائم آن است. درحالی­که تمام کودکان گاهی سرکش می­شوند، کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­جویانه تقریبا همیشه از تن دادن به درخواست بزرگسالان سر باز می­زنند و اقدام به رفتاری می­کنند تا عمدا باعث آزار دیگران شود.

اختلال افسردگی

اختلال افسردگی نوعی اختلال روحی است که شامل چند وضعیت می­شود. احساس غم، پوچی یا کج­خلقی به همراه علائم فیزیکی و شناختی از جمله ویژگی­های این اختلال است که از نظر پایداری، تناوب یا علت بروز با یکدیگر فرق دارند.

• اختلال بی­نظمی خلقی اخلال­گرایانه. اختلالی در کودکی است که از طریق علائمی نظیر خشم و کج­خلقی شدید تشخیص داده می­شود. کودک در این حالت به­صورت متناوب و شدید کنترل خود را از دست می­دهد.
• اختلال افسردگی ماژور. عدم تمایل به انجام فعالیت و احساس افسردگی از جمله علائم آن است که توانایی فرد در انجام فعالیت­های روزمره را با مشکل روبه­رو می­کند.
• اختلال افسردگی مزمن (دیستایمیا). نوعی افسردگی مداوم و مزمن که اگرچه علائم افسردگی در آن شدید نیست اما مدت زمان طولانی­تری باقی می­ماند. برای تشخیص این وضعیت لازم است فرد به مدت دست کم دو سال در اکثر روزها احساس افسردگی داشته باشد.
• اختلالات افسردگی دیگر یا اختلالات افسردگی نامشخص. زمانی­که علائم آن­قدر کافی نیست که یک اختلال افسردگی دیگر تشخیص داده شود اما هنوز در زندگی فرد و عملکرد او مشکل ایجاد می­کند، این مورد تشخیص داده می­شود.
• اختلال ملال پیش از قاعدگی. این وضعیت نوعی سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است که علائمی نظیر افسردگی قابل توجه، کج­خلقی و اضطراب را به همراه دارد و یک یا دوهفته قبل از شروع قاعدگی رخ می­دهد. معمولا ظرف چند روز بعد از قاعدگی این علائم از بین می­رود.
• اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو. هنگامی که فرد حین مصرف الکل یا مواد یا ترک آن دچار علائم افسردگی شود، این اختلال رخ می­دهد.
• اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری­های جسمی. زمانی­که سابقه­ی پزشکی فرد نشان دهد علائم افسردگی محصول بیماری فیزیکی است، این اختلال تشخیص داده می­شود. دیابت، سکته، بیماری پارکینسون، بیماری خودایمنی، درد مزمن، سرطان، عفونت و اچ­آی­وی/ایدز ازجمله بیماری­هایی است که می­تواند منجر به اختلال افسردگی شود.

اختلال افسردگی با علائمی چون احساس اندوه و روحیه­ی پایین تشخیص داده می­شود. این علائم آن­قدر مداوم و شدید است که روی عملکرد فرد تاثیر می­گذارد. ازجمله علائم شایع در این اختلالات می­توان به بی­انگیزه بودن و از دست دادن میل و رغبت، عدم تمایل به فعالیت­هایی که در گذشته برای فرد لذت­بخش بوده، به هم خوردن نظم خواب و تمرکز پایین اشاره کرد.

معیار تشخیص برای هر وضعیت متغیر است. برای تشخیص اختلال افسردگی ماژور لازم است فرد طی دو هفته پنج علامت زیر یا بیشتر را تجربه کند.

احساس افسردگی یا عدم تمایل به کارهایی که قبلا مورد علاقه­ی فرد بوده باید جزو یکی از این علائم باشد. می­توان در این زمینه به علائم زیر اشاره کرد:

• احساس افسردگی در اکثر یا تمام روزها
• بی­میلی یا کم­میل شدن به انجام فعالیت­هایی که قبلا از آن لذت می­بردید
• افزایش یا کاهش وزن قابل توجه یا کاهش و افزایش اشتها
• اختلال در خواب (بی­خوابی یا پرخوابی)
• کند شدن فعالیت فیزیکی یا بی­قراری
• پایین آمدن انرژی یا خستگی که در اکثر یا تمام روزها احساس می­شود
• احساس عذاب وجدان یا بی­ارزش بودن
• اختلال در تفکر یا تمرکز
• دغدغه­ ی مرگ یا فکر به خودکشی

درمان اختلالات افسردگی اغلب شامل ترکیبی از روان­ درمانی و دارو می­باشد.

اختلالات مربوط به مواد

این اختلالات شامل مصرف و سوء مصرف مواد مختلف نظیر کوکائین، شیشه، تریاک و الکل می­شود. در اثر استفاده از مواد مخدر وضعیت­هایی رخ می­دهد که منجر به مسمومیت، ترک، روان­پریشی، اضطراب و هذیان می­شود. در ادامه به تعدادی از اختلالات مربوط به مواد اشاره می­کنیم:

• اختلالات مربوط به مصرف الکل. شامل مصرف الکل است که از همه بیشتر در ایالت متحده مورد استفاده (و سوء استفاده) قرار دارد.
• اختلال مربوط به مصرف حشیش. شامل علائمی نظیر مصرف بیش­ازاندازه، احساس ناتوانی در عدم مصرف مواد و ادامه به مصرف به­رغم تاثیرات مخرب مواد روی زندگی است.
• اختلال مصرف مواد استنشاقی. شامل فروبردن بوی موادی مانند رنگ و محلل می­شود. افراد مبتلا به این اختلال، مانند سایر اختلالات مرتبط با مواد، آن­قدر میل قوی نسبت به این مواد احساس می­کنند که کنترل یا عدم دخیل شدن در این امر برایشان دشوار است.
• اختلال مصرف محرک­ها. شامل مصرف موادی نظیر شیشه، آمفتامین و کوکائین است.
• اختلال مصرف تنباکو. علائمی نظیر مصرف بیش از حد تنباکو، مشکل در کم کردن مصرف یا ترک، میل شدید و رنج بردن از تاثیرات مخرب اجتماعی در اثر مصرف تنباکو را به دنبال دارد.

اختلال قمار

DSM-5 قماربازی را هم ذیل این دسته­بندی قرار می­دهد. انجمن روان­پزشکی آمریکا توضیح می­دهد این تغییر «نشان­دهنده­ی این مدرک روزافزون است که بعضی رفتارها، مانند قماربازی، سیستم پاداش مغز را با تاثیراتی مشابه با تاثیر مصرف مواد فعال می­کند و علائم اختلال شرط­بندی تااندازه­ای نزدیک به علائم اختلال مصرف مواد است».

اختلالات عصبی شناختی

نقص اکتسابی در عملکرد شناختی اختلال عصبی-شناختی نامیده می­شود. این اختلالات شامل ناتوانی مادرزادی از بدو تولد یا در سال­های اولیه­ی زندگی نمی­شود. انواع اختلالات شناختی عبارتند از:

دلیریوم

دلیریوم حالت گم­گشتگی حاد هم نامیده می­شود. این اختلال طی مدت کوتاه، معمولا چند ساعت یا چند روز، طول می­کشد و هوشیاری و توجه فرد را مختل می­سازد.

اصلی­ ترین ویژگی اختلالات عمده و خفیف عصبی-شناختی نقص اکتسابی شناختی در یک یا چند مورد شامل حافظه، توجه، زبان، یادگیری و درک است. ممکن است این اختلالات شناختی در اثر بیماری جسمی مانند آلزایمر، عفونت اچ­آی­وی، بیماری پارکینسون، مصرف مواد/دارو، بیماری عروقی و غیره رخ دهد.

شیزوفرنی

شیزوفرنی یکی از وضعیت­های حاد روان­پزشکی است که فکر، احساس و رفتار فرد را تحت­الشعاع قرار می­دهد. این وضعیت پیچیده و بلندمدت روی حدود یک درصد از مردم ایالت متحده تاثیر می­گذارد.

طبق معیار تشخیصی DSM-5، باید دست کم یک ماه دو یا چند علامت شیزوفرنی در فرد وجود داشته باشد.

یکی از علائم باید شامل موارد زیر باشد:

• توهم: باورهای متضاد با واقعیت
• هذیان: دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارد
• نامنظم بودن گفتار: کلمات از قواعد زبان پیروی نمی­کند و درک آن غیرممکن است

ممکن است دومین علامت یکی از موارد زیر باشد:

• رفتار به­شدت مختل یا کاتاتونی: گیجی، رفتار یا حرکات عجیب
• علائم منفی: ناتوانی در شروع برنامه، صحبت، بروز احساسات یا خوشحالی

برای تشخیص این وضعیت لازم است فرد دست کم به­مدت شش ماه در عملکرد اجتماعی و شغلی خویش به مشکل بربخورد. شیزوفرنی معمولا از اواخر نوجوانی یا اوایل بیست­ سالگی شروع می­شود و علائم مردان زودتر از زنان نمود پیدا می­کند. کاهش  انگیزه، روابط مشکل و عملکرد ضعیف در مدرسه از جمله علائمی است که بسیار زودتر و قبل از تشخیص رخ می­دهد.

موسسه­ ملی سلامت روان پیشنهاد می­کند که عوامل مختلفی در بروز شیزوفرنی دخیل است. ازجمله: ژنتیک، وضعیت مغز، عوامل محیطی و مصرف مواد.

اگرچه شیزوفرنی قابل معالجه نیست، اما با استفاده از چند روش درمان می­توان علائم را کنترل نمود. روش­های درمان معمولا شامل داروهای ضد روان­پریشی، روان­درمانی، کنترل فردی، آموزش و حمایت اجتماعی است.

اختلال فکری عملی

وسواس فکری-عملی و اختلالات مربوط به آن دسته­ای از وضعیت­های روان­پزشکی را تشکیل می­دهد که شامل موارد زیر است:

• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• اختلال بدشکلی بدن
• اختلال احتکار (ذخیره کردن)
• اختلال کندن مو
• اختلال کندن پوست
• اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از مواد/دارو
• اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از بیماری­های جسمی دیگر

معیار تشخیص هریک از این موارد فرق می­کند.

اختلال وسواس فکری عملی

برای تشخیص این وضعیت لازم است فرد دچار وسواس فکری، عملی یا هردو باشد.

• وسواس فکری: افکار، تکانه­ها و نیازهای مکرر و دائمی که منجر به بی­قراری یا اضطراب می­شود.
• وسواس عملی: رفتار تکراری و بیش از حد که فرد احساس می­کند باید انجام دهد. فرد برای کاهش اضطراب یا پیشگری از وقوع یک نتیجه­ی وحشتناک این اعمال را انجام می­دهد.

وسواس فکری و عملی باید وقت­گیر هم باشد و روزانه یک یا چند ساعت طول بکشد یا بی­قراری و نقص عملکردی قابل توجه در فرد به وجود آورد، منسوب به بیماری جسمی دیگر یا مصرف مواد نباشد و توسط یک اختلال دیگر روان­پزشکی نظیر اختلال اضطراب فراگیر قابل توضیح نباشد.

روش­های درمان OCD حول محور تراپی و مصرف دارو می­گردد. استفاده از درمان شناختی-رفتاری (CBT) یا نوعی از CBT که با نام مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP) شناخته می­شود، رایج است. ممکن است برای کنترل علائم داروهای ضد افسردگی مانند کلومیپرامین یا فلوکستین تجویز شود.

اختلالات شخصیت

به الگوی بلندمدت افکار، عواطف و رفتار ناهنجار که به روابط فرد و دیگر حوزه­های زندگی آسیب جدی وارد می­کند، اختلال شخصیت گفته می­شود. انواع اختلال شخصیت عبارت است از:

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

به بی­توجهی و بی­احترامی نسبت به قوانین، هنجارهای اجتماعی و حقوق دیگران، اختلال شخصیت اجتماع­گریز گفته می­شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولا از کودکی علائم از خود نشان می­دهند، به­زحمت نسبت به دیگران دلسوز هستند و از رفتار مخرب خود احساس پشیمانی نمی­کنند.

اختلال شخصیت اجتنابی

این اختلال مربوط به اجتماع­گریزی و حساسیت نسبت به طرد شدن می­شود. این احساس ناامنی منجر به بروز مشکلات جدی در زندگی روزمره­ی فرد و عملکرد وی می­شود.

اختلال شخصیت مرزی

این اختلال مربوط به علائمی نظیر عدم ثبات احساسی، روابط میان­فردی بی­ثبات و دشوار، تصویر متزلزل از خود و رفتارهای تکانشی می­شود.

اختلال شخصیت وابسته

این وضعیت شامل الگوی مزمن ترس از جدایی و نیاز مبرم به مراقبت است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب درگیر رفتارهایی می­شوند که حس مراقبت و توجه را در دیگران برمی­انگیزاند.

اختلال شخصیت نمایشی

این اختلال مربوط به مجموعه رفتاری است که فرد برای جلب توجه انجام می­دهد. افراد مبتلا به این اختلال در موقعیت­هایی که در مرکز توجه نباشند احساس ناراحتی و عذاب می­کنند، عواطفشان مرتب دستخوش تغییر می­شود و ممکن است دست به اقدامات نامناسب اجتماعی بزنند تا توجه دیگران را جلب کنند.

اختلال شخصیت خودشیفته

اغراق تصویر خود، قرار دادن خود در مرکز و پایین بودن احساس همدردی از ویژگی­های این اختلال است. معمولا افراد در این وضعیت بیشتر به خود علاقه دارند تا دیگری.

اختلال شخصیت وسواسی

زمانی­که نظم، کمال، تغییرناپذیری و کنترل ذهنی و میان­فردی تبدیل به دغدغه شود، اختلال شخصیت وسواسی رخ داده است. این وضعیت با اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) فرق دارد.

مشاهده بیشتر : رزرو آنلاین متخصص اعصاب و روان

اختلال شخصیت پارانوید

بی­اعتمادی به دیگران، حتی خانواده، دوستان و شریک عشقی ویژگی این اختلال است. افراد مبتلا به این اختلال، حتی بدون مدرک و توجیه، فکر می­کنند نیت دیگران متخاصم است.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

علائمی نظیر فاصله­ گرفتن از روابط اجتماعی مربوط به این اختلال است. افراد مبتلا به این اختلال به زندگی درونی خود توجه دارند و اغلب نسبت به روابط بی­تفاوت هستند. معمولا عواطفی از خود بروز نمی­دهند و سرد و منزوی به نظر می­رسند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

بی­قاعدگی در گفتار، رفتار، ظاهر و افکار ویژگی این اختلال است. افراد مبتلا به این وضعیت افکار عجیب یا «جادویی» دارند و به سختی می­توانند با دیگران رابطه برقرار کنند.

[sibwp_form id=6]