درمان adhd یا بیش فعالی چیست؟ 11 راه‌کار غیر دارویی برای درمان اساسی!

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) وضعیتی است که روی رفتار افراد تاثیر می‌گذارد؛ به طوری که آن‌ها بی‌قرار به نظر می‌رسند و در تمرکز کردن مشکل دارند. این اختلال اغلب در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. داروهای زیادی برای درمان ADHD وجود دارد. اما از آنجا که مصرف این داروها ممکن است با عارضه همراه باشد، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که از راه‌کارهای دیگری برای کنترل علائم ADHD استفاده کنند. اگر می‌خواهید با بهترین درمان adhd یا بیش فعالی کودکان و بزرگسالان بدون مصرف دارو آشنا شوید، این مقاله از مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.

آیا امکان درمان بیش فعالی بدون مصرف دارو وجود دارد؟

گاهی‌اوقات ممکن است مصرف داروهای مختلف از جمله متیل­ فنیدات و آمفتامین سریع ترین درمان بیش فعالی باشد. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که امکان کنترل علائم این اختلال بدون دارو هم وجود دارد. البته اثربخشی این رویکرد از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است.

آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که کودکان کمتر از ۶ سال ابتدا مداخلات غیر دارویی مانند رفتاردرمانی و حمایت‌های آموزشی را امتحان کنند. این مداخلات ممکن است علائم را بهبود بخشند و در بعضی موارد نیاز به مصرف دارو را به تاخیر بیندازند یا از بین ببرند. برای کودکان بالای ۶ سال، AAP ترکیبی از دارودرمانی و سایر استراتژی‌ها را مفید می‌داند.

برای اینکه مطمئن شوید در مورد نحوه درمان خود یا فرزندتان یک تصمیم آگاهانه می‌گیرید، باید با روانشناس یا روانپزشک باتجربه مشورت کنید.

بهترین راه برای درمان بیش فعالی چیست؟

بهترین درمان بیش فعالی بزرگسالان و کودکان ممکن است برای هر فرد متفاوت از دیگری باشد. درمان موثر باید بتواند علائم زمینه‌­ای مثل تکانشگری یا حواس‌پرتی و چالش‌­های رفتاری و اجتماعی ناشی از ADHD مانند مشکل در دوست‌­یابی، کنترل زمان و عزت نفس پایین را کنترل کند. در ادامه به تعدادی از راه‌کارهای غیر دارویی برای درمان بیش فعالی اشاره می‌کنیم.

۱. رفتاردرمانی

رفتاردرمانی نوعی گفتگودرمانی است که بر مدیریت یا کاهش رفتارهای غیر مفید تمرکز دارد. علاوه بر فرد مبتلا به ADHD، ممکن است لازم باشد که سایر اعضای خانواده هم در جلسات رفتاردرمانی حضور داشته باشند. این امر به ویژه برای کودکان خردسال یا افرادی که ADHD روی روابط خانوادگی آن‌ها تاثیر گذاشته است، اهمیت زیادی دارد. رفتاردرمانی به فرد یاد می‌‎دهد که چگونه:

• احساسات خود را تنظیم کند.
• رفتارهای تکانشی را کاهش دهد.
• اعتمادبه‌نفس خود را بهبود بخشد.
• تمرکز خود را افزایش دهد.

بیشتر بدانید:مشاوره کودکان بیش فعال چگونه است؟ کنترل رفتارهای ADHD

۲. بیوفیدبک یا نوروفیدبک

درمان بیش فعالی با نوروفیدبک روشی است که از آن برای آموزش مستقیم مغز استفاده می‌شود. در این روش، الکترودهایی روی سر فرد قرار می‌گیرد تا امواج و فعالیت‌های مغز را ثبت کند. تصویر این امواج به صورت زنده برای بیمار به نمایش درمی‌آید. سپس تصاویری از یک بازی یا فیلم هم نشان داده می‌شود تا فرد با ذهن خود آن را کنترل کند. هر گاه رفتار مغز برای پیدا کردن الگوی مثبت تغییر کند، به فرد پاداش داده می‌شود. با ادامه این روند، فرد مبتلا به ADHD می‌تواند ذهن خود را راحت‌تر کنترل کند.

۳. طب سوزنی

در حال حاضر، تحقیقات کمی در مورد درمان بیش فعالی با طب سوزنی وجود دارد. اما به نظر می‌رسد که طب سوزنی می‌تواند به کاهش علائم ADHD کمک کند.

محققان با بررسی ۱۰ مطالعه مختلف که در مجموع روی ۸۷۶ کودک و نوجوان انجام شده بودند، اثربخشی طب سوزنی را به عنوان درمان ADHD مورد ارزیابی قرار دادند. همچنین تاثیر آن را با مصرف داروی متیل فنیدات مقایسه کردند. نتایج این تحقیق نشان داد که طب سوزنی از متیل فنیدات موثرتر است و در عین حال عوارض جانبی کمتری دارد. با این حال، این یافته‌ها باید بااحتیاط تفسیر شوند. چون برای نتیجه‌گیری قطعی لازم است تحقیقات بیشتری روی گروه‌های بزرگتری از افراد انجام شود.

بیشتر بدانید:مثانه بیش فعال چیست؟ + بررسی علل، نشانه‌ها و راه‌های درمان مثانه پرکار

۴. آموزش والدین

سبک‌های مختلف فرزندپروری در بروز ADHD هیچ نقشی ندارند. با این حال، نحوه برخورد والدین با کودک مبتلا به ADHD می‌تواند روی علائم و وضعیت روانی او تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، تنبیه کودک نه تنها مفید نیست؛ بلکه می‌تواند به تشدید علائم ADHD منجر شود.

با ارائه برنامه‌های آموزشی می‌توان والدین را به ابزارهایی مجهز کرد که برای کمک به فرزندشان به آن‌ها نیاز دارند. در این برنامه‌ها والدین با تاثیر ADHD روی کودک آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند که چگونه رفتارهای مثبت را در او تقویت کنند.

بیشتر بدانید:علت بیش فعالی (adhd) چیست؟ 10علت اصلی بروز این اختلال

۵. داشتن الگوی خواب مناسب

بعضی از افراد مبتلا به ADHD با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنند. محققان معتقدند که ADHD روی ریتم سیرکادین (ریتم شبانه‌روزی) تاثیر دارد. در نتیجه، افراد مبتلا به این اختلال شب‌ها به سختی می‌خوابند و صبح احساس خستگی دارند.

یک راه مفید برای درمان بیش فعالی بزرگسالان بدون دارو این است که کیفیت خواب افراد بهبود یابد. این راه‌کار برای کودکان مبتلا به ADHD هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. از استراتژی‌های مفید برای مقابله با مشکلات خواب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرهیز از مصرف قهوه، شکلات و سایر منابع حاوی کافئین در ساعات پایانی روز یا بلافاصله قبل از خواب
• انجام فعالیت بدنی در طول روز (فعالیت بدنی نباید بلافاصله قبل از خواب انجام شود)
• داشتن یک برنامه منظم برای خواب و بیداری (هر روز در یک ساعت معین بخوابید و از خواب بیدار شوید)
• خوابیدن در یک اتاق خنک، ساکت و تاریک
• اجتناب از تماشای تلویزیون یا کار با لپ‌تاپ و موبایل بلافاصله قبل از خواب

بیشتر بدانید:کنترل خشم در بیش فعالی (ADHD)؛ ۷ راه برای کنترل احساسات

۶. ایجاد محیط مناسب در مدرسه

حمایت در مدرسه سنگ‌بنای درمان ADHD برای کودکان است. چرا که درمان بیش فعالی از نوع عدم تمرکز به ارائه امکانات مختلف برای توجه کردن به درس و به خاطر سپردن مطالب نیاز دارد. در این راستا لازم است که موارد زیر در اختیار کودک قرار بگیرند:

• محیط عاری از عوامل حواس‌پرتی برای امتحان دادن
• ارائه زمان بیشتر برای تکمیل وظایف
• آموزش مهارت‌های مطالعه

بیشتر بدانید:اختلال شخصیت مرزی را بیشتر بشناسید

والدین هم می‌توانند به کودک در انجام تکالیف مدرسه در خانه کمک کنند. برای مثال، توصیه می‌شود:

• به کودک اجازه دهید که بعد از مدرسه کمی استراحت کند و سپس به سراغ تکالیف خود برود.
• یک چک‌لیست برای فعالیت‌های کودک تهیه کنید تا آن را در حین انجام کار علامت بزند.
• تکالیف مدرسه را به یک چالش یا بازی تبدیل کنید تا انگیزه کودک برای انجام آن‌ها افزایش یابد.

۷. یوگا و تای چی

بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که یوگا به عنوان یک درمان مکمل برای افراد مبتلا به ADHD مفید است. به عنوان مثال، در یک مطالعه که روی پسران مبتلا به ADHD انجام شد، انجام یوگا در کنار مصرف دارو با کاهش علائم بیش فعالی، اضطراب و مشکلات اجتماعی همراه بود.

شواهد نشان می‌دهد که تای چی هم می‌تواند به درمان بیش فعالی کمک کند. در یک مطالعه، نوجوان مبتلا به ADHD که تای چی تمرین می‌کردند، مضطرب یا بیش فعال نبودند. همچنین کسانی که ۲ بار در هفته به مدت پنج هفته در کلاس‌های تای چی شرکت کردند، احساسات نامناسب کمتری از خود نشان دادند.

۸. وقت گذراندن در بیرون از خانه

وقت گذراندن در بیرون از خانه هم ممکن است برای افراد مبتلا به ADHD مفید باشد. شواهد نشان می‌دهد که حتی ۲۰ دقیقه حضور در فضای خارج از خانه با بهبود تمرکز همراه است. محیط‌های طبیعی و سرسبز می‌توانند بیشترین تاثیر را روی ذهن داشته باشند.

۹. پیروی از رژیم غذایی سالم

شواهد بیانگر آن است که تغذیه هم می‌تواند در کنترل علائم ADHD نقش داشته باشد. به عنوان مثال، در یک مطالعه که روی کودکان انجام شد، دریافت کافی ویتامین D و منیزیم با کاهش مشکلات رفتاری ناشی از ADHD مرتبط بود. از آنجا که این مطالعه فقط شامل ۶۶ کودک بود، برای تایید نتایج آن باید تحقیقات بیشتری انجام شود. با این حال، به طور کلی توصیه می‌شود که افراد مبتلا به ADHD از رژیم غذایی متعادل و مغذی پیروی کنند.

۱۰. اجتناب از نگهدارنده‌ها و رنگ‌های خوراکی

متخصصان بر این باورند که بعضی از رنگ‌های خوراکی و مواد نگهدارنده ممکن است بیش‌فعالی را در کودکان افزایش دهند. بنابراین افراد مبتلا به ADHD باید از مصرف محصولات حاوی این ترکیبات خودداری کنند.

۱۱. پرهیز از مصرف آلر‌ژن‌های غذایی

رژیم‌های غذایی که آلرژن‌های احتمالی را محدود می‌کنند می‌توانند به بهبود رفتار در بعضی از کودکان مبتلا به ADHD کمک کنند. اگر فکر می‌کنید که فرزندتان آلرژی غذایی دارد، با متخصص آلرژی درباره این موضوع مشورت کنید.

بیشتر بدانید:بیش فعالی جنسی (اعتیاد به رابطه جنسی) و 4 درمان پیشنهادی

به طور کلی، ترکیباتی که به عنوان آلرژن‌های غذایی شناخته می‌شوند عبارت‌اند:

• افزودنی‌های شیمیایی مثل هیدروکسی‌ تولوئن بوتیله (BHT) و هیدروکسی‌آنیزول بوتیله (BHA) که اغلب برای جلوگیری از خراب شدن روغن موجود در محصول استفاده می‌شوند و در غذاهای فرآوری‌شده مانند چیپس، کره و آدامس وجود دارند.
• شیر و تخم‌مرغ
• شکلات
• غذاهای حاوی سالیسیلات از جمله انواع توت، پودر فلفل چیلی، سیب، انگور، پرتقال، هلو، آلو و گوجه‌فرنگی (سالیسیلات‌ها مواد شیمیایی هستند که به طور طبیعی در گیاهان وجود دارند. همچنین جزء اصلی بسیاری از داروهای ضد درد محسوب می‌شوند.)

کلام پایانی

امروزه راه‌های مختلفی برای درمان adhd یا بیش فعالی یا کنترل سایر علائم ADHD وجود دارد. اگر در این زمینه به راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده برای مشورت با بهترین متخصصان اقدام کنید. تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای مختلف بیماران، امکان اخذ نوبت از بهترین روانشناسان و متخصص اعصاب و روان را فراهم کرده است. فقط کافی است وارد سایت شوید و از متخصص مورد نظر خود برای ویزیت حضوری یا مشاوره آنلاین روانپزشکی وقت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: medicalnewstoday, healthline