نشانه ها، علائم و راه های پیشگیری از زوال عقل چیست؟

زوال عقل یا دمانس، گروهی از علائم را توصیف می‌کند که حافظه، تفکر و توانمندی‌های اجتماعی را چنان تحت تاثیر قرار می‌دهد که زندگی روزمره‌ فرد مختل می شود. زوال عقل، یک بیماری مشخص نیست، بلکه چندین بیماری مختلف می‌توانند باعث زوال عقل شود.

با این‌که عموما زوال عقل شامل از دست دادن حافظه می‌شود اما از دست دادن حافظه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از دست دادن حافظه، به تنهایی به معنای دچار شدن به زوال عقل نیست.

بیماری آلزایمر رایج‌ترین دلیل زوال عقل پیش‌رونده در بزرگسالان مسن‌ است، اما دلایل زیادی برای زوال عقل وجود دارد. بسته به علت زوال عقل، برخی علائم زوال عقل می‌تواند برگشت‌پذیر باشد.

مشاهده بیشتر : پزشک فوق متخصص جراح مغز و اعصاب

علائم زوال عقل

علائم زوال عقل، بسته به علت آن متفاوت است ولی علائم و نشانه‌های رایج آن عبارتند از:

تغییرات شناختی

• از دست دادن حافظه، که معمولا همسر فرد یا شخص دیگری متوجه آن می‌شود
• مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن واژه‌های مناسب
• مشکل در توانایی‌های بصری و فضایی، برای مثال گم کردن راه خود در زمان رانندگی
• مشکل در استدلال و حل مسئله
• مشکل در انجام وظایف پیچیده
• مشکل در برنامه‎‌ریزی و سازمان‌دهی
• مشکل در هماهنگی و عملکردهای حرکتی
• گیجی و عدم تمرکز

تغییرات روانشناختی

• تغییرات شخصیتی
• افسردگی
• اضطراب
• رفتار نامناسب
• پارانویا (بدگمانی)
• آشفتگی و تشویش
• توهم

چه زمانی باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

اگر شما یا یکی از عزیزانتان مشکلات حافظه یا دیگر علائم زوال عقل را دارید، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. برخی از بیماری‌های قابل درمان می‌توانند باعث علائم زوال عقل شوند، بنابراین مهم است که علت اصلی زوال عقل را مشخص کنید.

علل زوال عقل

زوال عقل به سبب آسیب یا از بین رفتن سلول‌های عصبی و ارتباطات آن‌ها در مغز ایجاد می‌شود. بسته به ناحیه‌ای از مغز که تحت تاثیر آسیب قرار گرفته، زوال عقل می‌تواند افراد را به طرز متفاوتی تحت تاثیر قرار داده و علائم متفاوتی را باعث شود.

انواع زوال عقل اغلب بر اساس اشتراکات آن‌ها مانند پروتئین‌های رسوب کرده در مغز یا بخشی از مغز که تحت تاثیر قرار گرفته، گروه‌بندی می‌شوند. برخی از بیماری‌ها شبیه به زوال عقل هستند، مانند بیماری‌هایی که به علت حساسیت به داروها یا کمبود ویتامین ایجاد می‌شوند و این بیماری‌ها ممکن است با درمان بهبود یابند.

زوال عقل پیش‌رونده

انواعی از زوال عقل که پیشرفت می‌کنند و قابل برگشت نیستند، شامل موارد زیر است:

• بیماری آلزایمر. بیماری آلزایمر رایج‌ترین علت زوال عقل است.

با این‌که تمام علل بیماری آلزایمر شناخته نشده است، کارشناسان بر این باورند که درصد کمی از عوامل این بیماری، مرتبط با جهش در سه ژن است که می‌تواند از والد به فرزند به ارث برسد. در حالی‌که چندین ژن مختلف احتمالا در بیماری آلزایمر نقش دارند، یک ژن مهم که ریسک ابتلا را افزایش می‌دهد، آپولیپوپروتئین E4 (APOE) است.

بیماران مبتلا به آلزایمر در مغز خود، پلاک‌ها و گره‌هایی دارند. پلاک‌ها، توده‌هایی از پروتئینی به نام بتا-آمیلوئید و گره‌ها، فیبروزی متشکل از پروتئین تائو هستند. باور بر این است که این توده‌ها به نورون‌های سالم و فیبرهای آن‌ها آسیب می‌زنند.

دیگر فاکتورهای ژنتیکی که ممکن است احتمال ایجاد آلزایمر در افراد را افزایش دهند، عبارتند از:

• زوال عقل یا دمانس عروقی. این، دومین نوع رایج از زوال عقل است که به سبب آسیب به عروق تامین‌کننده‌ی خون برای مغز ایجاد می‌شود. مشکلات عروق خونی می‌تواند باعث سکته‌ی مغزی یا آسیب‌های دیگر به مغز، از قبیل آسیب به فیبرهای ماده‌ی سفید مغز شود. رایج‌ترین علائم زوال عقل عروقی شامل مشکل در حل مسئله، کند شدن تفکر، تمرکز و سازماندهی است. این علائم نسبت به از دست دادن حافظه پررنگ‌تر هستند.
• زوال عقل با اجسام لویی. اجسام لویی، توده‌های بادکنک‌شکل از پروتئین هستند که در مغز افراد مبتلا به زوال عقل با اجسام لویی، بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون، دیده می‌شود. این بیماری، یکی از انواع رایج‌تر زوال عقل پیش‌رونده است. علائم و نشانه‌های رایج، شامل حرکت کردن در هنگام رویا دیدن، دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارد (توهم‌های بصری) و مشکل در تمرکز و توجه است. دیگر نشانه‌ها شامل حرکت کند و ناهماهنگ، لرزش و سفتی عضلانی (پارکینسونیسم) است.
• زوال عقل پیشانی گیجگاهی. این، شامل گروهی از بیماری‌هاست که با تخریب سلول‌های عصبی و ارتباطات آن‌ها در لوب پیشانی و گیجگاهی مغز، که تعیین‌کننده‌ی شخصیت، رفتار و زبان فرد هستند، شناخته می‌شوند. علائم رایج این بیماری، رفتار، شخصیت، تفکر، قضاوت، زبان و حرکت فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
• زوال عقل مخلوط. مطالعات کالبدشکافی روی مغز افراد 80 ساله و بالاتر که مبتلا به زوال عقل بوده‌اند، نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها ممکن است ترکیبی از چندین علت از قبیل بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی و زوال عقل با اجسام لویی را داشته باشند. تحقیقات برای تشخیص این‌ مضوع که ابتلا به زوال عقل مخلوط، چگونه علائم و درمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ادامه دارد.

دیگر اختلالات مرتبط با زوال عقل

• بیماری هانتینگتون. این بیماری که به سبب جهش ژنتیکی ایجاد می‌شود، باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی مشخصی در مغز و نخاع می‌شوند. علائم و نشانه‌ها شامل افت شدید در مهارت‌های تفکر (شناختی) است که معمولا در حدود سنین 30 یا 40 سال رخ می‌دهد.
• آسیب تروماتیک مغز (TBI). این وضعیت اغلب به دلیل ضربات مکرر به سر ایجاد می‌شود. افرادی هم‌چون بوکسورها، فوتبالیست‌ها یا سربازها ممکن است TBI را تجربه کنند.

بسته به بخشی که در مغز آسیب دیده، این وضعیت ممکن است سبب علائم و نشانه‌های زوال عقل از جمله افسردگی، تحریک‌پذیری، از دست دادن حافظه و اختلال در صحبت کردن شود. TBI هم‌چنین ممکن است باعث پارکینسونیسم شود. علائم ممکن است تا سال‌ها بعد از آسیب ظاهر نشوند.

• بیماری کروتزفلد جاکوب. این اختلال نادر مغزی معمولا در افراد بدون ریسک فاکتورهای شناخته شده رخ می‌دهد. این بیماری ممکن است به سبب رسوب پروتئین‌های عفونی به نام پریون‌ها ایجاد شود. بیماری کروتزفلد جاکوب معمولا علت شناخته شده‌ای ندارد ولی می‌تواند به ارث برسد. هم‌چنین، این بیماری ممکن است با قرار گرفتن در معرض بافت مغزی یا عصبی فاسد برای مثال در کاشت قرنیه، ایجاد شود.

علائم و نشانه‌های این بیماری کشنده معمولا بعد از 60 سالگی ظاهر می‌شود.

• بیماری پارکینسون. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون در نهایت دچار علائم زوال عقل می‌شوند (زوال عقل ناشی از پارکینسون).

وضعیت‌های شبه زوال عقل که قابل برگشت هستند برخی علل زوال عقل یا علائم شبه زوال عقل می‌توانند با درمان، معکوس شوند. این علل شامل موارد زیر است:

• عفونت‌ها و اختلالات ایمنی. علائم شبه زوال عقل می‌تواند ناشی از تب یا دیگر عوارض جانبی تلاش بدن برای مبارزه با یک عفونت باشد. مولتیپل اسکلروزیس و دیگر بیماری‌های ایجاد شده توسط حمله‌ی بدن به سلول‌های عصبی نیز می‌توانند باعث ایجاد زوال عقل شوند.
• مشکلات متابولیک و ناهنجاری‌های اندوکرین. افراد مبتلا به مشکلات تیروئیدی، قند خون پایین (هایپوگلایسمی)، سدیم یا کلسیم خیلی بالا یا خیلی پایین یا دچار مشکل در جذب ویتامین B12 می‌توانند علائم شبه زوال عقل یا دیگر تغییرات شخصیتی را داشته باشند.
• سو تغذیه. ننوشیدن آب کافی (دهیدراته شدن)؛ عدم دریافت ویتامین B1 یا تیامین به اندازه‌ی کافی که در افراد با الکلیسم مزمن رایج است؛ و نبود ویتامین B6 و B12 به اندازه‌ کافی در رژیم غذایی می‌تواند سبب علائم شبه زوال عقل شود. کمبود مس و ویتامین E نیز می‌تواند باعث بروز علائم شبه زوال عقل شود.
• عوارض جانبی داروها. عوارض جانبی داروها، واکنش به یک دارو یا تداخل چندین دارو می‌تواند باعث علائم شبه زوال عقل شود.
• هماتوم ساب‌دورال یا خون‌مردگی داخل مغز. خونریزی میان سطح مغز و پوشش اطراف آن که در افراد مسن بعد از افتادن رایج است، می‌تواند باعث علائم مشابه با زوال عقل شود.
• مسمومیت. قرار گرفتن در معرض فلزهای سنگین از قبیل سرب و دیگر سموم از قبیل حشره‌کش‌ها و همینطور، مواد مخدر یا مصرف زیاد الکل می‌تواند منجر به علائم زوال عقل شود. علائم ممکن است با درمان، رفع شوند.
• تومورهای مغزی. به ندرت، زوال عقل می‌تواند ناشی از آسیب‌های ایجاد شده توسط تومور مغزی باشد.
• کمبود اکسیژن یا آنوکسی. این وضعیت که به آن هایپوکسی نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بافت اندام‌ها اکسیژن کافی دریافت نکند. کمبود اکسیژن می‌تواند به سبب وقفه‌ی تنفسی شدید در هنگام خواب، آسم، حمله‌ی قلبی، مسومیت با کربن مونوکسید یا دیگر عوامل ایجاد شود.
• هیدروسفالی با فشار طبیعی. این وضعیت که به سبب بزرگ شدن دهلیزهای مغز ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث مشکل در راه رفتن، دفع ادرار و از دست دادن حافظه شود.

ریسک فاکتورها

فاکتورهای زیادی می‌توانند در نهایت در بروز زوال عقل نقش داشته باشند. برخی فاکتورها، از قبیل سن، نمی‌توانند تغییر یابند. فاکتورهای دیگر می‌توانند برای کاهش ریسک مورد توجه قرار بگیرند.

بیشتر بخوانید: راه‌های درمان ام اس

ریسک فاکتورهایی که قابل تغییر نیستند

• سن. با افزایش سن، به خصوص بعد از 65 سالگی، ریسک ابتلا افزایش می‌یابد. با این‌ حال، زوال عقل، یک بخش معمول از پیر شدن نیست و می‌تواند در افراد جوان‌تر نیز رخ دهد.
• سابقه‌ی خانوادگی. داشتن سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به زوال عقل شما را در خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل قرار می‌دهد. با این وجود، بسیاری از افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی هیچوقت علائم زوال عقل را بروز نمی‌دهند و بسیاری از افراد بدون سابقه‌ی خانوادگی دچار علائم می‌شوند. تست‌هایی برای تعیین اینکه آیا شما جهش‌های ژنتیکی به خصوصی دارید، وجود دارد.
• سندرم داون. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون در میانسالی به بیماری آلزایمر زودرس دچار می‌شوند.

ریسک فاکتورهایی که می‌توانید تغییرشان دهید

شما ممکن است قادر باشید که ریسک فاکتورهای زیر را کنترل کنید.

• رژیم غذایی و ورزش. تحقیقات نشان می‌دهد که کمبود ورزش ریسک ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد و در حالی‌که هیچ رژیم غذایی خاصی برای کاهش ریسک زوال عقل شناخته نشده است، تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که رژیم‌های غذایی ناسالم دارند در مقایسه با افرادی که رژیم‌های سبک مدیترانه‌ای و غنی از تره‌بار، غلات کامل، مغزها و دانه‌ها دارند، بیشتر احتمال دارد که به زوال عقل مبتلا شوند.
• مصرف زیاد الکل. اگر مقدار زیادی الکل بنوشید، ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل داشته باشید. با این‌که برخی مطالعات نشان داده است که مصرف مقادیر متوسط الکل ممکن است اثر محافظتی داشته باشد، نتایج متناقض بوده است. ارتباط بین مقادیر متوسط الکل و ریسک زوال عقل به خوبی مشخص نشده است.
• ریسک فاکتورهای قلبی عروقی. این ریسک فاکتورها، شامل فشار خون بالا (هایپرتانسیون)، کلسترول بالا، رسوب چربی در دیواره‌ی سرخرگ (آترواسکلروزیس) و چاقی است.
• افسردگی. گرچه این موضوع هنوز به خوبی درک نشده است، افسردگی در دوران سالمندی ممکن است نشان‌دهنده‌ی ایجاد زوال عقل باشد.
• دیابت. دیابت، مخصوصا در صورتی که به خوبی کنترل نشود، ممکن است ریسک ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد.
• سیگار کشیدن. سیگار کشیدن ممکن است ریسک ایجاد زوال عقل و بیماری‌های عروق خونی را افزایش دهد.
• وقفه‌ی تنفسی در هنگام خواب. افرادی که خروپف می‌کنند و به طور متناوب دچار حمله‌ی وقفه‌ تنفسی در خواب می‌شوند، ممکن است حافظه‌ی خود را به صورت برگشت‌پذیر از دست دهند.
• سوتغذیه و کمبود ویتامین. سطوح پایین ویتامین D، ویتامین B6، ویتامین B12 و فولات ممکن است ریسک زوال عقل را افزایش دهد.

عوارض زوال عقل

زوال عقل می‌تواند بسیاری از سیستم‌های بدن و در نتیجه، قابلیت عملکردی شما را تحت تاثیر قرار دهد. زوال عقل می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• تغذیه‌ی ضعیف. بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل در نهایت یا تغذیه‌ی خود را کاهش داده و یا از غذا خوردن دست می‌کشند که این موضوع بر دریافت مواد مغذی آن‌ها اثر می‌گذارد. در نهایت، آن‌ها ممکن است توانایی جویدن و بلع را از دست بدهند.
• پنومونی. مشکل در بلع، ریسک پریدن غذا در گلو و یا آسپیره شدن غذا به درون ریه‌ها را که می‌تواند باعث انسداد تنفس و ایجاد پنومونی شود، افزایش می‌دهد.
• ناتوانی در اجرای وظایف خودمراقبتی. با پیشرفت زوال عقل، این بیماری می‌تواند حمام کردن، لباس پوشیدن، شانه کردن موها یا مسواک زدن، استفاده از توالت به طور مستقل و مصرف داروها به طرز صحیح را مختل کند.
• چالش‌های امنیت شخصی. برخی موقعیت‌های روزانه از قبیل به تنهایی رانندگی، آشپزی یا پیاده‌روی کردن می‌تواند برای افراد دچار زوال عقل مشکلات امنیتی ایجاد کند.
• مرگ. زوال عقل در مراحل آخر، اغلب در اثر عفونت، منجر به کما و مرگ می‌شود.

پیشگیری از زوال عقل

هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از زوال عقل وجود ندارد، ولی اقداماتی وجود دارد که انجام آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند. تحقیقات بیشتری لازم است ولی انجام موارد زیر می‌تواند برای شما سودمند باشد:

• ذهن خود را فعال نگه دارید. فعالیت‌های تحریک‌کننده‌ی ذهن از قبیل مطالعه، حل معما و انجام بازی‌های مرتبط با واژگان و پرورش حافظه می‎‌تواند شروع زوال عقل را به تعویق بیاندازد و اثرات آن را کاهش دهد.
• از نظر فیزیکی و اجتماعی فعال باشید. فعالیت فیزیکی و تعامل اجتماعی ممکن است شروع زوال عقل را به تاخیر بیاندازد و علائم آن را کاهش دهد. تحرک بیشتری داشته باشید و 150 دقیقه در هفته ورزش کنید.
• سیگار را ترک کنید. برخی مطالعات نشان داده است که سیگار کشیدن در میانسالی و سنین بالاتر می‌تواند ریسک ابتلا به زوال عقل و بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد. ترک سیگار ممکن است ریسک ابتلا را کاهش دهد و سلامت شما را بهبود بخشد.
• ویتامین کافی مصرف کنید. برخی تحقیقات پیشنهاد می‌کنند که افرادی که کمبود ویتامین D دارند، احتمال بیشتری دارد که به بیماری آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل دچار شوند. شما می‌توانید ویتامین D را از طریق غذاهای خاص، مکمل‌ها و قرار گرفتن در معرض نور خورشید به دست آورید.

پیش از توصیه‌ به افزایش مصرف ویتامین D برای پیشگیری از زوال عقل، مطالعه‌ی بیشتری لازم است، اما دریافت ویتامین D کافی محض اطمینان، ایده‌ی خوبی است. مصرف روزانه‌ی مکمل ویتامین B- کمپلکس و ویتامین C نیز ممکن است سودمند باشد.

• ریسک فاکتورهای قلبی عروقی را مدیریت کنید. فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالا را درمان کنید. فشار خون بالا ممکن است منجر به افزایش ریسک برخی از انواع زوال عقل شود. تحقیقات بیشتری برای تعیین این موضوع که آیا درمان فشار خون بالا می‌تواند خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد، لازم است.
• مشکلات دیگر خود را درمان کنید. اگر مشکل شنوایی، افسردگی یا اضطراب دارید به پزشک مغز و اعصاب خود مراجعه کنید تا درمان شوید.
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید. خوردن غذای سالم به دلایل زیادی حائز اهمیت است، اما یک رژیم غذایی مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای – که غنی از میوه، سبزیجات، غلات کامل و اسیدهای چرب امگا 3 که معمولا در میوه‌ها و مغزهای خاص وجود دارد، است- می‌تواند وضعیت سلامتی را بهبود بخشد و ریسک ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد. این نوع رژیم غذایی، سلامت قلبی عروقی را نیز بهبود می‌دهد که این امر منجر به کاهش ریسک زوال عقل می‌شود. سه بار در هفته ماهی‌های چرب مانند سالمون و روزانه یک مشت مغز – به‌خصوص بادام و گردو – بخورید.
• خواب باکیفیت داشته باشید. اصول بهداشت خواب را رعایت کنید و اگر بلند خروپف می‌کنید یا در خواب دچار وقفه‌ی تنفسی یا تنگی نفس می‌شوید، با پزشک خود صحبت کنید.

تشخیص زوال عقل

تشخیص زوال عقل و نوع آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. زمانی که افراد اختلال شناختی داشته باشند و قابلیت خود را برای اجرای عملکرد روزانه‌ی خود از جمله مصرف داروهایشان، پرداخت قبض‌ها و رانندگی ایمن از دست بدهند، گفته می‌شود که زوال عقل دارند.

برای تشخیص علت زوال عقل، دکتر مغز و اعصاب باید الگوی از دست دادن مهارت‌ها و عملکرد را بفهمد و تعیین کند که فرد چه اعمالی را هنوز می‌تواند انجام دهد. امروزه، بیومارکرهایی برای تشخیص دقیق‌تر بیماری آلزایمر در دسترس هستند.

پزشکتان، سابقه‌ی پزشکی و علائم شما را بررسی کرده و معاینه‌ی فیزیکی انجام می‎‌دهد. محتمل است که پزشک از یکی از افراد نزدیک به شما نیز درباره‌ی علائمتان بپرسد.

هیچ تستی به تنهایی نمی‌تواند زوال عقل را تشخیص دهد، بنابراین احتمال دارد که پزشکان چندین تست برای شناسایی مشکل انجام دهند.

تست‌های شناختی و عصبی روان‌شناختی

پزشکان، با استفاده از این تست‌ها، عملکرد تفکر (شناختی) شما را ارزیابی خواهند کرد. تعدادی از تست‌ها، مهارت‌های تفکر شما از قبیل حافظه، درک محیط، استدلال و قضاوت، مهارت‌های زبانی و توجهتان را اندازه‌گیری می‌کنند.

ارزیابی نورولوژیک

پزشکان، با این تست‌ها، حافظه، زبان، بینایی، توجه، حل مسئله، حرکت، حواس، تعادل، واکنش‌ها و دیگر حوزه‌های عملکردی شما را ارزیابی می‌کنند.

اسکن‌های مغزی

• سی تی اسکن یا ام آر آی. این اسکن‌ها می‌توانند شواهد سکته‌ی مغزی یا خونریزی یا تومور یا هیدروسفالی را بررسی کنند.
• اسکن‌های PET (سوخت و ساز نما).این اسکن‌‌ها می‌توانند الگوی فعالیت مغز و رسوب پروتئین آمیلوئید را که مشخصه‌ی بیماری آلزایمر است، نشان دهند.

تست‌های آزمایشگاهی

آزمایش خون ساده می‌تواند مشکلات فیزیکی موثر بر عملکرد مغز، هم‌چون کمبود ویتامین B12 یا کم‌کاری غده‎ تیروئید را شناسایی کند. گاهی اوقات، مایع نخاعی برای بررسی عفونت، التهاب یا مارکرهای برخی بیماری‌های دژنراتیو (تحلیل‌برنده) مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

ارزیابی روان‌پزشکی

متخصص سلامت روان می‌تواند تعیین کند که آیا افسردگی یا بیماری‌های دیگر سلامت روان در ایجاد علائم شما نقش دارند یا خبر.

درمان زوال عقل

بیشتر انواع زوال عقل نمی‌توانند درمان شوند، اما راه‌هایی برای مدیریت علائم وجود دارد.

داروها

داروهای زیر برای بهبود موقت علائم زوال عقل استفاده می‌شوند.

• مهارکننده‌های کولین‌استراز. این داروها – از جمله دونپزیل (آریسپت)، ریواستیگمین (اگزلون) و گالانتامین (رازادین) – از طریق افزایش یک پیام‌آور شیمیایی دخیل در حافظه و قضاوت عمل می‌کنند.

با این‌که این داروها در اصل برای درمان آلزایمر مصرف می‌شوند، می‌توانند برای انواع دیگر زوال عقل، مانند زوال عقل عروقی، زوال عقل ناشی از بیماری پارکینسون و زوال عقل با اجسام لویی نیز تجویز شوند.

عوارض جانبی می‌تواند شامل تهوع، استفراغ و اسهال باشد. دیگر عوارض جانبی، شامل کندی ضربان قلب، غش و اختلالات خواب است.

• ممانتین. ممانتین (نامندا) از طریق تنظیم فعالیت گلوتامات، دیگر پیام‌آور شیمیایی دخیل در عملکردهای مغزی مانند یادگیری و حافظه، عمل می‌کند. در برخی موارد، ممانتین همراه با مهارکننده‌ی کولین‌استراز تجویز می‌شود.

عارضه‌ی جانبی رایج ممانتین، سرگیجه است.

• داروهای دیگر. پزشکتان ممکن است داروهایی برای بهبود سایر علائم یا بیماری‌ها از جمله افسردگی، اختلالات خواب، توهم، پارکینسونیسم یا آشفتگی تجویز کند.

چندین مورد از علائم زوال عقل و مشکلات رفتاری می‌توانند با استفاده از رویکردهای غیردارویی هم‌چون موارد زیر درمان شوند:

• کاردرمانی. یک کاردرمانگر می‌تواند به شما نشان دهد که چگونه خانه‌ی خود را ایمن‌تر کنید و به شما رفتارهای مقابله‌کننده با بیماری را آموزش می‌دهد. هدف، پیش‌گیری از تصادف‌هایی مانند افتادن، مدیریت رفتارها و آماده‌سازی شما برای پیشرفت زوال عقل است.
• اصلاح محیط. کاهش شلوغی و سروصدا می‌تواند تمرکز و عملکرد را برای افراد مبتلا به زوال عقل تسهیل کند. ممکن است نیاز باشد که اشیا تهدیدکننده‌ی ایمنی، مانند چاقو و سوییچ ماشین را مخفی کنید. سیستم‌های نظارتی می‌توانند در صورت پرسه زدن یا سرگردان شدن فرد مبتلا به زوال عقل به شما هشدار دهند.
• ساده کردن امور. امور را به گام‌های ساده‌تر تقسیم کرده و بر روی موفقیت تمرکز کنید، نه شکست. ساختار و روال بخشیدن به امور به کاهش گیجی در افراد مبتلا به زوال عقل کمک می‌کنند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

علائم زوال عقل و مشکلات رفتاری در طول زمان پیشرفت می‌کنند. مراقبین و پرستار فرد مبتلا می‌توانند پیشنهاد‌های زیر را امتحان کنند:

• ارتباطتان را ارتقا دهید. زمانی که با عزیزتان صحبت می‌کنید، ارتباط چشمی را حفظ کنید. آهسته و با جملات کوتاه صحبت کنید و برای پاسخ دادن عجله نکنید. هر ایده یا دستورالعمل را در زمان‌های جداگانه توضیح دهید. برای بیان منظور خود از اشاره یا علامت، هم‌چون اشاره به اشیا استفاده کنید.
• او را به ورزش تشویق کنید. مزایای اصلی ورزش در افراد مبتلا به زوال عقل، شامل بهبود قدرت، تعادل و سلامت قلبی عروقی است. ورزش هم‌چنین می‌تواند در مدیریت علائمی چون بی‌قراری سودمند باشد. شواهد زیادی وجود دارد که ورزش مغز را در برابر زوال عقل محافظت نیز می‌کند، به‌خصوص زمانی‌که با یک رژیم غذایی سالم و درمان ریسک فاکتورهای قلبی عروقی ترکیب شود.

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که فعالیت فیزیکی ممکن است پیشرفت اختلال تفکر را در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کاهش دهد و علائم افسردگی را نیز کم‌تر کند.

• او را در فعالیت‌ها درگیر کنید. فعالیت‌هایی را برنامه‌ریزی کنید که فرد مبتلا به زوال عقل از آن لذت ببرد و بتواند آن را انجام دهد. رقص، نقاشی، باغبانی، آشپزی، آواز خواندن و دیگر فعالیت‌ها می‌توانند سرگرم‌کننده باشند و به شما در برقراری ارتباط با عزیزتان و به فرد مبتلا در تمرکز روی آن‌چه هنوز می‌تواند انجام دهد، کمک کنند.
• یک آیین شبانه ایجاد کنید. رفتار مبتلایان معمولا در هنگام شب بدتر است. سعی کنید که مراسمی برای رفتن به تخت‌خواب ایجاد کنید که آرامش‌بخش و به دور از سروصدای تلویزیون، شست و شوی ظرف‌ها بعد از خوردن غذا و اعضای فعال خانواده باشد. برای جلوگیری از سرگردانی فرد، چراغ خواب اتاق و چراغ‌های هال و دستشویی را روشن بگذارید.

محدود کردن کافئین، منصرف کردن فرد از چرت زدن و توصیه‌ به ورزش در طول روز، می‌تواند بیقراری را در طول شب کاهش دهد.

• یک تقویم داشته باشید. تقویم می‌تواند به فرد مبتلا در یادآوری اتفاقات پیش رو، فعالیت‌های روزانه و برنامه‌های دارویی خود کمک کند. اشتراک یک تقویم با او را مورد نظر داشته باشید.
• برای آینده برنامه‌ریزی کنید. یک برنامه که فرد مبتلا بتواند در آن مشارکت کند و اهداف مراقبتی آینده‌ی او را مشخص می‌کند، ایجاد کنید. گروه‌های حمایتی، مشاورین قضایی، اعضای خانواده و دیگران ممکن است بتوانند به شما کمک کنند.

لازم خواهد بود که مسائل مالی و قانونی، نگرانی‌های ایمنی و زندگی روزمره و گزینه‌های مراقبت طولانی‌مدت را مد نظر داشته‌باشید.

طب جایگزین

چندین مکمل غذایی و درمان‌ گیاهی برای افراد مبتلا به زوال عقل مورد مطالعه قرار گرفته‌است ولی تاکنون، شواهد قانع‌کننده‌ای برای تاثیر این موارد به دست نیامده است.

در صورت در نظر داشتن مصرف مکمل‌های غذایی، ویتامین‌ها یا داروهای گیاهی، به خصوص اگر داروهای دیگری مصرف می‌کنید، احتیاط کنید. این درمان‌ها تایید شده نیستند و ادعاها در مورد مزایای این درمان‌ها همیشه بر اساس تحقیقات علمی نیست.

با این‌که برخی مطالعات پیشنهاد می‌کنند که مکمل‌های ویتامین E ممکن است برای بیماری آلزایمر سودمند باشند، شواهد قانع‌کننده نیست و دوزهای زیاد این ویتامین می‌تواند باعث ایجاد خطراتی شود. امروزه، مکمل ویتامین E توصیه نمی‌شود ولی قرار دادن ویتامین E در رژیم غذایی از طریق مواد غذایی هم‌چون مغزها برای بهبود سلامت مغز پیشنهاد می‌شود.

درمان‌های دیگر

روش‌های زیر ممکن است به کاهش آشفتگی و افزایش آرامش در افراد دچار زوال عقل کمک کنند.

• موسیقی‌درمانی که شامل گوش دادن به موسیقی‌های آرامش‌بخش است.
• ورزش سبک
• تماشای ویدئوهایی از اعضای خانواده
• حیوان خانگی درمانی، که شامل استفاده از حیوانات مانند ملاقات سگ‌ها برای کمک به بهبود حالات و رفتارهای فرد مبتلا به زوال عقل است.
• عطردرمانی که در آن از روغن‌های خوش‌بوی گیاهی استفاده می‌شود.
• ماساژدرمانی
• هنردرمانی که شامل خلق هنر با تمرکز بر فرآیند به جای نتیجه است.

مقابله و حمایت

دریافت تشخیص زوال عقل می‌تواند نابودکننده باشد. جزئیات زیادی برای تضمین این‌که شما و اطرافیانتان برای مواجهه با این بیماری غیرقابل پیش‌بینی و پیش‌رونده آمادگی کامل دارید، لازم است در نظر گرفته شود.

مراقبت و حمایت از فرد مبتلا به بیماری

در زیر پیشنهادهایی برای کمک به خودتان در مقابله با این بیماری آورده شده است:

• تا جایی که می‌توانید در مورد از دست دادن حافظه، زوال عقل و بیماری آلزایمر یاد بگیرید.
• در یک دفتر خاطرات در مورد احساسات خود بنویسید.
• به یک گروه حمایتی محلی بپیوندید.
• به تنهایی یا همراه با خانواده به مشاور مراجعه کنید.
• با یکی از اعضای حلقه‌ی نزدیکان خود یا فرد دیگری که می‌تواند به شما در رفع نیازهای معنویتان کمک کند، صحبت کنید.
• فعال و درگیر باقی بمانید، داوطلب شوید، ورزش کنید و در فعالیت‌های مختص افرادی که حافظه‌شان را از دست داده‌اند، مشارکت کنید.
• با دوستان و خانواده‌ی خود وقت بگذرانید.
• در یک اجتماع آنلاین از افرادی که تجربه‌ی مشابه با شما دارند، شرکت کنید.
• راه‌های جدیدی برای ابراز خودتان مانند نقاشی، آواز خواندن یا نوشتن پیدا کنید.
• از فردی که به او اعتماد دارید بخواهید که در تصمیم‌گیری نماینده‌ی شما باشد و به شما کمک کند.

کمک به فرد مبتلا به زوال عقل

شما می‌توانید با گوش دادن، قوت قلب دادن به فرد مبتلا که هنوز می‌تواند از زندگی لذت ببرد، حامی و مثبت بودن و تلاش برای کمک به حفظ شان و عزت نفس فرد، به او در مقابله با بیماری کمک کنید.

حمایت پرستار

مراقبت از فردی که زوال عقل دارد، از نظر فیزیکی و احساسی دشوار است. احساسات خشم و گناه، درماندگی و ناامیدی، نگرانی، غم و انزوای اجتماعی در پرستاران و مراقبان این افراد رایج هستند. اگر شما پرستار فرد دچار زوال عقل هستید:

• تا جایی که می‌توانید در مورد بیماری یاد بگیرید و در برنامه‌های آموزش پرستار شرکت کنید.
• در مورد خدمات حمایتی در محله‌ی خود مانند کمک‌پرستاری و خدمات پرستاری بزرگسالان که می‌توانند در زمان‌های مشخصی در طول هفته به استراحت شما کمک کنند، اطلاعات کسب کنید.
• از دوستان یا دیگر اعضای خانواده کمک بخواهید.
• مراقب سلامت جسمی، احساسی و معنوی خود باشید.
• از پزشکان، مددکاران اجتماعی و دیگر افراد درگیر در مراقبت از عزیزتان سوالات خود را بپرسید.
• به یک گروه حمایتی بپیوندید.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک متخصص مغز و اعصاب

به احتمال زیاد، در صورت نگرانی در مورد زوال عقل، شما ابتدا به پزشک عمومی خود مراجعه می‌کنید و یا ممکن است به یک پزشک متخصص در حوزه‌ی بیماری‌های سیستم عصبی (نورولوژیست) ارجاع داده شوید.

در این‌جا برخی اطلاعاتی که ممکن است به شما در آمادگی برای مراجعه به پزشک کمک کند، آورده شده است.

چه کارهایی می‌توانید انجام دهید

زمانی که از پزشک وقت ملاقات می‌گیرید، بپرسید که آیا لازم است کاری از قبل انجام شود، برای مثال ناشتا بودن قبل از آزمایش‌های خاص. فهرستی از موارد زیر ایجاد کنید:

• علائم، شامل تمام مواردی که حتی ممکن است نامرتبط با علت مراجعه به نظر برسد
• اطلاعات شخصی کلیدی، شامل تمام اضطراب‌های عمده یا تغییرات اخیر در زندگی و سابقه‌ی خانوادگی بیماری و سوابق پزشکی
• تمام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، همراه با دوز آن‌ها
• سوال‌هایی که می‌خواهید از پزشک بپرسید

حتی در مراحل اولیه‌ی زوال عقل، بردن یکی از اعضای خانواده، دوستان یا پرستار به همراه خود برای کمک در به خاطر سپردن اطلاعات داده شده، ایده‌ی خوبی است.

سوالات اساسی که باید در مورد زوال عقل از لیست دکتر فوق متخصص مغز و اعصاب بپرسید، شامل موارد زیر است:

• چه چیزی احتمال دارد علت علائم من باشد؟
• آیا ممکن است علل دیگری برای علائم من وجود داشته باشد؟
• چه آزمایش‌هایی لازم است؟
• وضعیت من موقت است یا مزمن؟
• بهترین اقدام چیست؟
• چه جایگزین‌هایی برای رویکرد اولیه‌ی پیشنهاد شده وجود دارد؟
• چگونه می‌توان زوال عقل و دیگر مسائل سلامتی را همراه با هم مدیریت کرد؟
• آیا بروشور یا متن چاپ شده‌ای وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

در پرسیدن سوالات دیگر، تردید نکنید.

چه انتظاری از پزشک داشته باشید

پزشک، احتمالا سوالاتی چون موارد زیر از شما می‌پرسد:

• علائم شما چه زمانی آغاز شده است؟
• علائم مداوم است یا متناوب؟
• شدت علائم چقدر است؟
• چه چیزی به نظر می‌رسد که علائم را بهبود می‌دهد؟ (در صورت وجود چنین چیزی)
• چه چیزی ظاهرا علائم را بدتر می‌کند؟ (در صورت وجود چنین چیزی)
• علائم چگونه زندگی شما را مختل کرده است؟

[sibwp_form id=1]