سرفه خونی که در پزشکی اصطلاحا به آن هموپتیزی می‌گویند، یک نشانه مهم است که نباید آن را دست کم بگیرید. معمولا افراد با مشاهده خون پس از سرفه نگران می‌شوند، اما نمی‌دانند علت اصلی سرفه خونی از چیه. برخی از عفونت‌های تنفسی، سرطان‌ها و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) در بروز این عارضه نقش دارند که معمولا تعداد دفعات سرفه همراه با خون نشان‌دهنده شدت بیماری زمینه‌ای است. بنابراین با مشاهده خون پس از سرفه‌های متعدد، سریعا به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات درمانی مناسب در اسرع وقت انجام شوند.
اگر برای شما هم سوال پیش آمده که سرفه‌خونی چه علائمی دارد و برای درمان آن باید چه کار کنیم، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را بیشتر با عارضه هموپتیزی یا همان سرفه‌خونی آشنا کنیم.
فهرست محتوا:
- سرفه خونی چیست؟
- انواع هموپتیزی (Hemoptysis)
- سرفه خونی در سرماخوردگی نگران‌کننده است؟
- سرفه خونی به چه علت است؟
- آیا سرفه خونی سرطان ریه است؟
- علائم سرفه‌های خونی
- چه زمانی برای سرفه‌های خونی (هموپتیزی) به دکتر مراجعه کنیم؟
- سرفه خونی در کودکان خطرناک است؟
- سرفه خونی در صبح نشانه چیست؟
- علت سرفه خونی در بارداری
- هموپتیزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- درمان سرفه خونی چگونه است؟
- آیا خلط خونی در نوجوانان نگران‌کننده است؟
- سرفه‌خونی در یک نگاه
- سوالات متداول
سرفه خونی چیست؟
سرفه خونی وضعیتی است که در آن، خون همراه با سرفه از ریه خارج می‌شود. این عارضه که یک وضعیت پزشکی جدی به‌شمار می‌آید، اغلب با خلط خونی یا خونریزی از ریه و مجاری تنفسی همراه است و معمولا خبر از یک بیماری جدی می‌دهد. در واقع، خونی که همراه با سرفه خارج می‌شود، کف‌آلود است و پس از ترکیب با مخاط یا بزاق دهان به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه‌ای در می‌آید. اگر به بیماری برونشیت مبتلا نیستید، پس از مشاهده سرفه‌خونی باید حتما برای بررسی دقیق به پزشک مراجعه کنید.
انواع هموپتیزی (Hemoptysis)
تشخیص این عارضه، دشوار به نظر می‌رسد، زیرا علت بروز هموپتیزی متناسب با شدت سرفه‌ها و تعداد دفعات آن‌ها در هر فرد متفاوت است. با این حال می‌توان گفت، سرفه‌خونی بر اساس میزان خونی که در طول ۲۴ ساعت سرفه می‌کنید به انواع زیر دسته‌بندی می‌شود:
- هموپتیزی شدید یا تهدیدکننده: در این وضعیت، سرفه‌خونی با خلط دارای رگه‌های خون و در حجم بالا (حدود ۱۰۰ میلی‌لیتر تا بیش از ۶۰۰ میلی‌لیتر ) خارج می‌شود.
- هموپتیزی غیر تهدیدکننده: به این وضعیت هموپتیزی متوسط هم می‌گویند که طی آن فرد حدود ۲۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر (حدود یک فنجان) خون سرفه می‌کند.
- هموپتیزی کم یا خفیف: این وضعیت به معنی شدت کمتر بیماری است و فرد حدود ۲۰ میلی‌لیتر یا یک قاشق غذاخوری خون سرفه می‌کند.
سرفه خونی در سرماخوردگی نگران‌کننده است؟
سرفه‌خونی یکی از علائم نگران‌کننده است که اگر حین سرماخوردگی رخ دهد، نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک متخصص دارد. اگر این عارضه هنگام سرماخوردگی در دفعات مختلفی تکرار شود، احتمالا نشان‌دهنده یک مشکل جدی است. هموپتیزی خفیف موقع سرماخوردگی، معمولا خودبه‌خود پس از مدتی بهبود می‌یابد، اما اگر شدت این عارضه زیاد باشد، پزشک برای درمان آن از آنتی‌بیوتیک‌ها (برای عفونت‌های باکتریایی)، داروهای ضد التهابی (برای آسم و برونشیت) یا روش جراحی (برای تومورها) استفاده می‌کند.
سرفه خونی به چه علت است؟
خونی که همراه با سرفه خارج می‌شود، ممکن است از بینی، گلو، ریه و راه‌های هوایی فوقانی بیرون بیاید. پزشک برای تشخیص علت اصلی این عارضه ابتدا باید محل دقیق خونریزی را مشخص کند. شایع‌ترین علت سرفه خونی در بزرگسالان را می‌توان ناشی از موارد زیر دانست:
- برونشیت حاد یا مزمن
- سرطان ریه
- برونشکتازی (آسیب مجاری هوایی به دلیل فیبروز کیستیک)
- ذات‌الریه
- بیماری سل
- مصرف مواد مخدر مانند کوکائین
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- نارسایی قلبی ناشی از تنگی میترال
- گیر افتادن اجسام خارجی در مجاری تنفسی
- آمبولی ریه
- ضربه شدید قفسه سینه
- آبسه ریه
- گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت (گرانولوماتوز وگنر)
- عفونت انگلی
- سندرم هیوز-استیون
- استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون
- ناهنجاری‌های وریدی ریه (AVMs)
آیا سرفه خونی سرطان ریه است؟
هموپتیزی را می‌توان یکی از نشانه‌های شایع سرطان ریه دانست. با این حال، همه افراد مبتلا به سرطان ریه، سرفه‌خونی را تجربه نمی‌کنند. در واقع، متخصصان معتقدند اگر بیماری سرطان ریه پیشرفته شود، احتمال بروز سرفه‌های خونی افزایش می‌یابد. به طور کلی می‌توان علت سرفه‌های خونی را در سرطان ریه ناشی از دلایل زیر دانست:
- تومور ریه: فرد به دلیل خونریزی تومور دچار سرفه‌های خونی می‌شود.
- عفونت ریه: عفونت ریه یکی از عوارض شایع سرطان ریه محسوب می‌شود و معمولا به شکل سرفه‌های خونی بروز پیدا می‌کند.
- تحریک و التهاب راه‌های هوایی: سرطان ریه، راه‌های هوایی و تنفسی را ملتهب می‌کند که نتیجه آن خارج شدن خون همراه با سرفه است.
- لخته شدن خون: لخته شدن خون در ریه یکی از دلایل دیگر سرفه‌خونی به‌شمار می‌آید که معمولا به ندرت رخ می‌دهد.
علائم سرفه‌های خونی
از مهم‌ترین نشانه‌های هموپتیزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خروج خون قرمز روشن همراه با سرفه
- خون رقیق، منعقد یا کف‌آلود
این عارضه ممکن است به دلیل اختلالات و بیماری‌های مختلفی (از سرطان گرفته تا عفونت برونش‌ها) بروز پیدا کند. اغلب افراد سرفه‌خونی را با علائم دیگری تجربه می‌کنند که عبارت‌اند از:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- تب
- تاکی پنه (تنفس بسیار تند)
- حالت تهوع و استفراغ
اگر تحت درمان سرفه های آلرژیک هستید، بروز علائمی مانند سرفه خونی را جدی بگیرید. سرفه‌های خونی به تنهایی خطرناک هستند و اگر به عنوان علائم با انواع دیگر سرفه همراه شوند، نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند.
چه زمانی برای سرفه‌های خونی (هموپتیزی) به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر همراه با سرفه، خون از مجاری تنفسی شما خارج شد، حتما به دکتر عفونی مراجعه کنید. افرادی که به بیماری برونشیت مبتلا هستند، معمولا خروج مقدار کمی خون هنگام سرفه را تجربه می‌کنند، در غیر این صورت سرفه‌خونی می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد. در صورت تجربه هر یک از علائم زیر سریعا به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید:
- وجود خون در مخاط بیش از یک هفته
- درد قفسه سینه
- کاهش وزن بدون علت
- تعریق شبانه شدید
- تب بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد
- تنگی نفس بدون داشتن فعالیت شدید
اگر شب‌ها هنگام خواب دچار سرفه‌های شدید و آزاردهنده می‌شوید، مقاله «درمان فوری سرفه شبانه» را در درمانکده بخوانید تا با راه‌کارهایی برای بهبودی این عارضه آشنا شوید.
سرفه خونی در کودکان خطرناک است؟
پزشکان متخصص بیماری‌های عفونی معتقدند، این عارضه در کودکان خطرناک است و باید جدی گرفته شود. خروج خون همراه با سرفه‌های شدید از مجاری تنفسی معمولا به دلیل یک بیماری جدی رخ می‌دهد. والدین پس از مشاهده آن در فرزند خردسال خود باید سریعا به پزشک مراجعه کنند تا ضمن درمان سرفه کودکان، علت اصلی این عارضه مشخص شود.
در گذشته، هموپتیزی کودکان بیشتر به دلیل بیماری سل بروز پیدا می‌کرد، اما در حال حاضر این عارضه دلایل متفاوتی دارد که اصلی‌ترین علت آن را می‌توان ناشی از عفونت، تروما به علت عوارض تراکئوستومی (لوله‌گذاری) یا آسپیراسیون جسم خارجی دانست.
سرفه خونی در صبح نشانه چیست؟
تجربه هموپتیزی در صبح ممکن است نشانه التهاب، عفونت حاد یا مزمن ریه باشد. در برخی موارد، این اتفاق به دلیل تجمع ترشحات ریه در طول شب و خروج آن‌ها هنگام صبح رخ می‌دهد. با این حال، بهتر است برای اطمینان از سلامت خود با متخصص عفونی آنلاین درمانکده مشورت کنید تا علت اصلی این مشکل را بررسی کند و در صورت نیاز برنامه درمانی مناسبی ارائه شود. همچنین، اطلاع از مواد غذایی و اینکه چه میوه هایی برای سرفه مضر است، به شما کمک می‌کند تا آن‌ها را در طول شب برای جلوگیری از تجمع ترشحات در ریه کمتر مصرف کنید.
علت سرفه خونی در بارداری
همان‌طور که درمان خلط پشت حلق در بارداری بسیار مهم است، هموپتیزی هم می‌تواند در دوران بارداری نشان‌دهنده یک بیماری جدی باشد و نباید دست کم گرفته شود. متخصصان معتقدند این عارضه در بارداری به دلیل التهاب ریه، عفونت‌های تنفسی یا پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) رخ می‌دهد و نیاز به ارزیابی پزشکی دارد. این مشکلات می‌توانند سلامت مادر حامله و جنین را به خطر بیندازند؛ بنابراین هر زمان که متوجه شدید سرفه‌های شما با خون همراه است، سریعا به پزشک متخصص زنان خود اطلاع دهید.
هموپتیزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک، بررسی بیماری هموپتیزی را با رد احتمال استفراغ خونی (هماتمز) شروع می‌کند؛ سپس از بیمار درباره علائم بیماری سوال می‌پرسد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. آزمایشاتی که در جدول زیر مشاهده می‌کنید برای مشخص کردن علت اصلی این عارضه، تجویز می‌شوند:
| اشعه ایکس قفسه سینه | بررسی وجود توده در قفسه سینه یا اطراف ریه |
| سی‌تی اسکن | بررسی دقیق داخل قفسه سینه و ارزیابی دلایل سرفه خونی |
| برونسکوپی | بررسی نای و مجاری تنفسی به کمک لوله قابل انعطاف و دارای دوربین کوچک در انتهای آن |
| آزمایش شمارش کامل خون (CBC) | بررسی تعداد گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت خون |
| آزمایش ادرار | بررسی عملکرد کلیه‌ها و اندازه‌گیری الکترولیت‌ها |
| پالس اکسیمتری | اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون |
درمان سرفه خونی چگونه است؟
درمان این عارضه بر خلاف درمان سرفه خشک کمی پیچیده است و صرفا داروی ضد سرفه برای آن کارساز نیست. پزشک درمان سرفه‌های خونی را بر اساس شدت خونریزی و علت اصلی بروز وضعیت هموپتزی انتخاب می‌کند که متناسب با نیاز بدن هر فرد و با هدف متوقف کردن خونریزی شامل موارد زیر هستند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها (در مواقع ذات‌الریه و سل)
- استروئیدها (در مواقع التهاب)
- جراحی (در مواقع وجود تومور بدخیم و سرطانی)
درمان این سرفه معمولا بر خلاف درمان سرفه خلط دار با راه‌کارهای خانگی و طب سنتی امکان‌پذیر نیست. اگر شدت خون خارج شده همراه با سرفه بسیار شدید باشد، فرد باید در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری شود. پزشک در چنین مواقعی از رویکردهای درمانی زیر استفاده می‌کند:
- از بین بردن لخته‌های راه هوایی به روش برونکوسکوپی
- توقف جریان خون در رگ‌های خونی به کمک آنژیوگرافی شریان برونش و آمبولیزاسیون
- قطع خونریزی شدید به کمک داروی ترانگزامیک اسید
در طول دوره درمان سرفه خونی به یکی از روش‌های بالا، پزشک تلاش می‌کند تا متوجه علت اصلی این عارضه شود. در نهایت پزشک بهترین برنامه درمانی را برای بهبود علائم و بیماری زمینه‌ای به وجود آورنده وضعیت هموپتیزی ارائه می‌دهد. به یاد داشته باشید، درمان این نوع سرفه با سایر سرفه‌ها متفاوت است و نیاز به مداخله جدی پزشک دارد. به همین دلیل نمی‌توان همان‌طور که از شربت برای سرفه خشک استفاده می‌کنید، تنها به قرص و شربت گیاهی ضد سرفه بسنده کرد.
آیا خلط خونی در نوجوانان نگران‌کننده است؟
بروز این عارضه در هر سنی می‌تواند نشان‌دهنده بیماری جدی باشد. در واقع، هر گونه تغییر در الگوی سرفه، مخصوصا سرفه‌های همراه با خون، به ارزیابی دقیق توسط پزشک نیاز دارد. اگر فرزند نوجوان شما طی دفعات متعدد، سرفه‌های خونی را تجربه کرد، ممکن است به عفونت ریه، آسم یا بیماری‌های خونی مبتلا باشد. برای اطمینان از وضعیت سلامت فرزند خود، پس از مشاهده سرفه‌خونی حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا علت اصلی آن مشخص شود. همچنین، می‌توانید با خواندن مقاله «درمان سریع سرفه خشک» با درمان انواع سرفه‌ها از جمله سرفه خشک بیشتر آشنا شوید.
سرفه‌خونی در یک نگاه
سرفه‌خونی که پزشکان از آن به عنوان هموپتیزی یاد می‌کنند، یک وضعیت پزشکی جدی است که باید در اسرع وقت مورد بررسی و درمان قرار بگیرد. این عارضه می‌تواند نشان‌دهنده بیماری جدی باشد و عوارض جدی جبران‌ناپذیری ایجاد کند. بنابراین پس از مشاهده خروج خون همراه با سرفه در کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و حتی زنان باردار، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
برای آشنایی با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصصان بیماری‌های عفونی می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید. درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین عفونی نوبت بگیرید. همچنین، می‌توانید مقالات مرتبط با انواع سرفه‌ها و تفاوت آن‌ها با یکدیگر مانند مقاله «فرق سرفه حساسیت با سرماخوردگی» را در این وب‌سایت مطالعه کنید.
سوالات متداول
هموپتیزی می‌تواند ناشی از ذات‌الریه، عفونت دستگاه تنفسی، برونشیت، آمبولی ریه و موارد مختلف دیگری باشد که به طور مفصل در این مقاله آن‌ها را معرفی کرده‌ایم.
بله. این عارضه اگر با حجم خون بالایی همراه باشد معمولا نشان‌دهنده یک بیماری جدی است و به بررسی دقیق پزشک نیاز دارد.
بیماری سل یا برونشکتازی می‌توانند دلیل اصلی وجود خون در خلط باشند که با سرفه‌های شدید همراه هستند. همچنین آسیب شدید ریه‌ها و دستگاه گوارش هم می‌توانند منجر به سرفه‌خونی با خلط شوند.
منابع: webmd | mayoclinic
