سیستم ایمنی ما مسئول مقابله با ویروس کرونا است. با ظهور شواهد جدید در مورد نحوه ی واکنش بدن به ویروس کرونا، نگاهی به همکاری سلول های ایمنی مختلف برای مبارزه با ویروس جدید کرونا و نقش مهمتر سلولهای T میاندازیم.
بسیاری از افراد با مفهوم آنتی بادیهایی که بدن برای مقابله با بیماری تولید میکند آشنا هستند. دانشمندان در مبارزه علیه ویروس جدید کرونا به نام SARS-CoV-2، به طور گسترده به نقش آنتی بادی به عنوان جام مقدس برای خنثی سازی و ایجاد مصونیت در برابر بیماریهای آتی اشاره کرده اند.
با این حال، آنتی بادی در خلا تولید نمیشود. درواقع، چند سلول باید با یکدیگر همکاری کنند تا آنتی بادی، به خصوص آنتی بادی خنثی ساز، وارد مرحله شود.
مشاهده بیشتر : بهترین فوق متخصص ریه
برای انجام فعل و انفعالات پیچیده که منجر به تولید آنتی بادی میشود به یک مجموعه سلول T نیاز داریم. نوع دیگری از سلول T، سلولهای آلوده به ویروس را از بین میبرد. حالا میدانیم سلولهای T نقش مهمی در ایجاد مصونیت در برابر کووید-19 دارند.
اما سلول T چیست و چرا در مبارزه علیه ویروس جدید کرونا نقش کلیدی ایفا میکند؟
ما باید به منظور درک نقش سلول T و ارتباط آن با آنتی بادی و مصونیت کوتاه و بلندمدت وارد علم ایمن شناسی شویم.
نقش سلولهای T چیست؟
سلول T نوعی لنفوسیت یا گلبول سفید است. مغز استخوان سلولهای T را به شکل سلولهای نمونه تولید میکند و آنها به غده ی T موس میروند به همین دلیل نام سلول T روی آن گذاشته شده است.
سلول T انواع مختلفی دارد.
دکتر جان یودل، که رئیس بخش زیست سلولی در آزمایشگاه بیماریهای مسری از موسسه ی ملی آلرژی و بیماریهای عفونی در بتزدا است، در پادکست اخیرش مروری کلی بر نقش سلول T در کووید-19 داشته است.
سلول T کمک کننده، که برخی آن را سلول T CD4 یا سلول T کمک کنندهی CD4 نیز می نامند (زیرا پروتئینی به نام مجموعه تمایزی 4 (CD4) را روی سطح خود حمل میکند) از بدن دربرابر عوامل بیماری زا محافظت میکند. دکتر یودل توضیح میدهد وقتی ویروس سلول را آلوده میکند، دو راه برای آگاه سازی سیستم ایمنی از مزاحم خارجی وجود دارد.
بعد از اینکه ویروس وارد سلول شد، از چند قسمت میگذرد و آنزیم ها آن را به پپتیدهای کوچک تکه میکنند.
بعضی از این پپتیدها جذب مولکولهای مجموعه سازگاری بافتی اصلی کلاس دو (MHC Class II) میشود.
این مولکولها بخشی از ابزار بدن برای بقا هستند.
سپس مولکولهای MHC Class II به سطح سلول برمیگردند و پپتید ویروسی را به سلول میرسانند. این پپتیدها باعث فعال شدن سلول T کمک کننده میشود که درمقابل نقش مهمی ایفا میکند. سلول T کمک کننده به سلول بی، نوع دیگری از گلبول سفید و تولیدکننده ی اختصاصی آنتی بادی، اجازه میدهد نوع خاصی از آنتیبادی G ایمونوگلوبین (Ig) را در واکنش به پپتید ویروسی تولید کند.
سپس سلول بی در واکنش به تعامل با سلول T کمک کننده تبدیل به سلول پلاسما یا سلول بیِ حافظه میشود. سلولهای پلاسما بعد از حرکت به سمت مغز استخوان تا چند هفته آنتی بادی تولید میکنند و برای محافظت بلندمدت در مغز استخوان باقی میمانند.
سلولهای بیِ حافظه در گردش میمانند یا در قسمتهای مهم، به عنوان بخشی از سیستم حفاظتی بدن، ساکن میشوند. اگر بدن دوباره با همان ویروس روبه رو شود، سلولهای بیِ حافظه آنتی ژن ویروس را تشخیص میدهند، پردازش میکنند و آن را دوباره به سلول T کمک کننده تحویل میدهند.
مشاهده بیشتر : لیست دکتر متخصص عفونی
سلول T کشنده چه نقشی بر عهده دارد؟
درحالی که سلول T کمک کننده آنتی ژنی را که توسط مولکول MHC Class II ارائه شده تشخیص میدهد، سلول T سیتوتاکسین یا سلول T CD8 یا سلول T کشنده ی CD8 به پپتیدی که توسط مولکول MHC Class I ارائه شده واکنش نشان میدهد.
وقتی ویروس سلول را آلوده میکند، مکانیزم سلول را می دزدد تا پروتئین ویروسی را بسازد. اما بعضی از پپتیدهایی که در این فرایند ساخته میشوند به سمت مولکول MHC Class I منحرف میشوند که آنها را به سطح سلول میبرد و به سلولهای دیگر واگذار میکند.
بدین ترتیب، سلول میتواند نشان دهد که آلوده به ویروس شده است. سلول T CD8 سلولهای آلوده را شناسایی میکند و از بین میبرد پس یک مکانیزم کلیدی برای خلاص شدن از شر بیماری است.
از آنجایی که بسیاری از ویروسها خیلی سریع تکثیر میشوند، این فرایند باید سریع انجام شود تا از گسترش ویروس جلوگیری شود. سلول T CD8 به کمک مولکولهای MHC Class I که پپتید ویروسی را به سطح سلول می آورند، ظرف 1.5 ساعت سلول های آلوده به آنفلونزا را شناسایی میکند.
سلول T CD8 میتواند تبدیل به سلول T CD8 حافظه شود که در صورت رویارویی با ویروس مشابه بسیاری سریع واکنش نشان میدهد و تاثیر آن بلندمدت است.
سلول T کمک کننده ی CD4 و سلول T CD8 هر دو در کووید-19 نقش مهمی ایفا میکنند.
محققان موسسه ی ایمن شناسی از دانشکدهی پزشکی پرلمان در دانشگاه پنسیلوانیای فیلادلفیا، در مقاله ی جدیدی که در مجله ی ایمنشناسی منتشر شد نتایج مربوط به سلول T و کووید-19 تا به امروز را به طور خلاصه مطرح کرده اند.
آنها نشان دادند واکنش سلول T CD8 در افرادی که دچار بیماری شدید کووید-19 شده اند به اندازه ی کسانی که بیماری خفیف دارند، موثر نیست. به طور خاص، ممکن است تعداد سلول T CD8 در بدن این افراد کمتر باشد و آن دسته سلولهای T CD8 که در بدنشان وجود دارد قابلیت تبدیل به سلول T CD8 حافظه را نداشته باشد.
با این حال اشاره میکنند نتایج تمام تحقیقات در این مصداق نمی گنجد. محققان دریافتند در بعضی از مواد، واکنش سلول T CD8 در بدن بیماران دچار کووید-19 بسیار بالا بود.
اطلاعات درمورد سلول T کمک کننده ی CD4 نیز همین الگوی نامنظم یا اشتباه بودن واکنش عادی را نشان میدهد.
زیو شن و ای. جان وری می گوید: «به نظر میرسد اکثر بیمارانی که بستری میشوند واکنش سلول T CD4+ و CD8+ را از خود نشان میدهند و شواهد حاکی از این است که واکنش سلول T نسبت به این بیماری در وضعیت های شدید نامطلوب، بیش از حد یا نامناسب است.»
آنها در ادامه گفتند:«درواقع، الگوی واکنش سلول T در بیماران مختلف متمایز است. این موضوع نشان میدهد احتمالا باید بسته به نوع سیستم ایمنی هر بیمار، از روش درمان مخصوص به هر فرد استفاده کنیم.»
تست آنتی بادی و واکنش سلول T
در بسیاری از موارد، دانشمندان برای تشخیص این نکته که آیا بدن فرد به ویروس واکنش ایمنی نشان داده یا خیر از تست آنتی بادی استفاده میکنند.
این روش متمایز از تست تشخیصی PCR است که به منظور تشخیص آلوده بودن فرد در حال حاضر به دنبال مواد ژنتیکی ویروس میگردد.
تست آنتی بادی نسبتا مستقیم و صحیح است. یک تحقیق جدید در اسپانیا برای تشخیص اینکه چه تعداد از جمعیت کشور آنتیبادی SARS-CoV-2 را در بدن دارند از ترکیب آزمایش خون از انگشت و تست آزمایشگاهی استفاده کرد.
با این وجود، تست واکنش سلول T افراد آسان نیست.
دانشمندان در تحقیق جدید برای مقایسه ی واکنش سلول T بین افرادی که از کووید-19 بهبود پیدا کردند و نمونه هایی که قبل از پاندمی از مردم گرفته شده بود، ماده ی اولیه ی سلول T در خون را در معرض پپتید ویروسی قرار دادند تا ببینند سلول T کمک کنندهی CD4 یا سلول T CD8 به ویروس واکنش نشان میدهد یا خیر.
سپس با استفاده از تجهیزات حرفه ای بین انواع مختلف سلول T که از ماده ی اولیه تشکیل شده بود تمایز قائل شدند.
از آنجاییکه نیاز به روش های معتبر و سریعتر آزمایش برای تشخیص آلوده بودن فرد به SARS-CoV-2 احساس میشود، دانشمندان به دنبال طراحی روشهای جدید برای تشخیص نحوه ی واکنش سلول T به ویروس جدید کرونا هستند.
مجله ی اخبار روز پزشکی اخیرا با دکتر جیمز هیندلی از Indoor بیوتکنولوژی مصاحبه داشته که درحال کار روی تست ساده ی سلول T است تا دانشمندان بتوانند در محیط آزمایشگاه از آن استفاده کنند.
دکتر هیندلی توضیح میدهد:«در وهله ی نخست، باور داریم اصلیترین کاربرد این تست مربوط به تهیه ی واکسن است تا از واکنش سلول T به واکسن و کافی بودن میزان مصونیت آن دربرابر بیماری مطمئن شویم.»
مشاهده بیشتر : لیست پزشک متخصص داخلی
او همچنین پیش بینی میکند بدن افراد جامعه میتواند با استفاده از این تست واکنش سلول T به SARS-CoV-2 را تحت نظر قرار دهد. این روش در کنار تست آنتی بادی به ما اجازه میدهد میزان مصونیت در افراد جامعه را مشخص کنیم.
دانشمندان برای توضیح دادن نحوه ی واکنش سلول T و بی در دو زمینه ی پاتولوژی و ایمنی به SARS-CoV-2 در بلندمدت به اطلاعات بیشتر نیاز دارند.
درحالیکه جامعه ی علمی به نیازهای زمان پاندمی پاسخ میدهد، امیدواریم روشهای جدید و مبتکرانه ی آزمایش و تحقیق در مقیاس گسترده به بعضی از این پرسشها پاسخ دهد.
