ملانوما یکی از انواع سرطان پوست است که می‌تواند در هر ناحیه‌ای از پوست بدن بروز پیدا کند. معمولا مردان در قفسه سینه و پشت و خانوم‌ها در قسمت پاها درگیر این نوع سرطان پوست می‌شوند. دیگر نواحی که در هر دو جنسیت به یک اندازه احتمال بروز بیماری ملانوم وجود دارد، شامل گردن و صورت هستند. این بیماری نسبت به سایر سرطان‌های پوست مانند سرطان سلول‌های پایه و سنگفرشی کمتر شایع است اما در صورت ایجاد و عدم درمان به موقع، می‌تواند با سرعت بیشتر در تمام بدن گسترش پیدا کند.
اگر شما هم جدیدا با خال یا ضایعه پوستی غیر معمول روی پوست خود مواجه شده‌اید، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را بیشتر با علائم، علت، انواع و روش‌های درمان ملانوما آشنا کنیم.
فهرست محتوا:
بیماری ملانوما چیست؟
ملانوما که در انگلیسی به آن Melanoma می‌گویند، یکی از جدی‌ترین سرطان‌های پوست است که به دلیل رشد غیر قابل کنترل ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولیدکننده رنگدانه‌های پوستی یا همان ملانین) بروز پیدا می‌کند. این بیماری معمولا از خال‌های قهوه‌ای غیر معمول شروع می‌شود، اما این احتمال وجود دارد که تا ۷۰ درصد روی پوست طبیعی و سالم نمایان شود. از همین‌رو باید به کوچک‌ترین تغییرات پوستی مثل بروز خال، لکه یا ضایعه پوستی توجه کنید. عدم تشخیص و درمان به موقع ملانوما می‌تواند باعث رشد سریع این بیماری و انتشار آن در تمامی اندام‌های بدن شود.
بیشتر بخوانید: روزاسه چیست؟ + راه‌های درمان بیماری پوستی روزاسه
علت بروز بیماری ملانوم
رشد سلول‌های پوستی، کنترل‌شده و منظم است؛ بدین شکل که با رشد سلول‌های سالم، سلول‌های پیر می‌میرند و برای خروج از بدن به سطح پوست می‌روند. زمانی که DNA سلول‌ها دچار آسیب یا جهش شود، رشد طبیعی سلول‌ها از کنترل خارج می‌شود و احتمال شکل‌گیری توده‌ای از سلول‌های سرطانی افزایش می‌یابد.
در حال حاضر به طور دقیق مشخص نیست چه عاملی باعث آسیب رساندن به DNA سلول‌های پوستی می‌شود، اما می‌توان عوامل زیست‌محیطی و ژنتیک را در بروز بیماری ملانوم موثر دانست.
عوامل خطر سرطان پوستی ملانوما
موارد زیر می‌توانند خطر ابتلا به این نوع سرطان پوست را افزایش دهند:
- سابقه خانوادگی بیماری ملانوما
- پوست روشن، کک و مک، موهای قرمز و بلوند
- آفتاب سوختگی
- قرار گرفتن بیش از حد در برابر نور خورشید
- سیستم ایمنی ضعیف
- زندگی در ارتفاعات و نزدیکی به اشعه ماورا بنفش
- وجود خال‌های متعدد روی بدن
- سابقه استفاده مداوم از سولاریوم برای برنزه شدن
علائم ملانوما چیست؟
این بیماری معمولا با علائمی مانند تغییر در خال پوستی یا ایجاد یک ضایعه پوستی غیر معمول با رنگ جدید بر روی پوست ظاهر می‌شود. البته این احتمال وجود دارد که بیماری ملانوما هیچ تغییری در خال ایجاد نکند و بر روی پوست طبیعی نمایان شود.
بنابراین هر نوع لکه و زخم‌هایی که به طور طبیعی از بین نمی‌روند یا برجستگی‌ها و بثورات پوستی غیر معمول را جدی بگیرید و سریعا به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. برای اطمینان از اینکه لکه یا ضایعه پوستی شما نشان‌دهنده بیماری ملانوم است یا خیر، می‌توانید با متخصص پوست آنلاین درمانکده مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: بیماری پوست مرغی؛ از علت تا راه‌های درمان
انواع ملانوما
این نوع سرطان پوست به سه دسته کلی تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر هستند:
ملانوم خوش خیم
نوع خوش‌خیم این بیماری در سلول‌های پوستی که بیش از حد در معرض نور خورشید قرار گرفته‌اند، بروز پیدا می‌کند. معمولا پزشک متخصص پوست می‌تواند در تصویربرداری مخصوص سرطان ملانوم، نوع خوش‌خیم این بیماری را تشخیص دهد.
ملانوم بدخیم
ملانوم بد خیم نوعی تومور پوستی پیشرفته است که به سرعت در قسمت‌های دیگر بدن منتشر می‌شود. از اصلی‌ترین علائم این نوع سرطان پیشرفته پوست، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد توده سخت روی پوست
- احساس سفتی و تورم در غدد لنفاوی
- احساس درد غیر قابل توضیح
- کاهش وزن شدید بدون دلیل
ملانوم پنهان
اگر بیماری ملانوما در بخش‌هایی از بدن بروز پیدا کند که اصلا در معرض نور خورشید نبوده‌اند، به آن ملانوم پنهان می‌گویند. این نوع سرطان پوست بیشتر در فضای بین انگشتان پا، کف دست، کف پا، پوست سر و ناحیه تناسلی ایجاد می‌شود و در افرادی که پوست تیره دارند، شایع‌تر است.
ملانومای پنهان دارای انواع مختلفی است که عبارت‌اند از:
- ملانوم زیر ناخن: ملانومای ناخن، نوع نادر ملانوم است که زیر ناخن پا و دست به شکل خط عمودی سیاه یا قهوه‌ای ایجاد می‌شود. احتمال بروز این نوع سرطان پوست در کف دست و کف پا هم وجود دارد.
- ملانوم در دهان، دستگاه گوارش، مجاری ادرار و واژن: ملانوم مخاطی در غشای مخاطی دهان، بینی، مری، مجاری ادرار، واژن و مقعد بروز پیدا می‌کند. در اغلب موارد این نوع ملانوم به سختی تشخیص داده می‌شود؛ زیرا به راحتی می‌توان آن را با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفت.
- ملانوم در چشم: این نوع ملانوم که معمولا در معاینات چشم‌پزشکی قابل تشخیص است، در ناحیه یووها (Uvea) یا همان لایه زیرین صلبیه (سفیدی چشم) ایجاد می‌شود. از علائم ملانومای چشمی می‌توان به اختلال در بینایی اشاره کرد.
مراحل پیشرفت بیماری ملانوما
مراحل این بیماری نشان‌دهنده میزان گسترش سرطان است و پزشک بر اساس آن نوع درمان را انتخاب می‌کند. به طور کلی می‌توان این نوع سرطان پوست را در پنج مرحله صفر تا چهار دسته‌بندی کرد:
| مرحله صفر | سرطان فقط اپیدرم پوست را درگیر کرده که به آن سرطان در محل (In Situ) می‌گویند. |
| مرحله اول | ضخامت ضایعه ۲ میلی‌متر شده اما هنوز گره‌های لنفاوی و سایر نواحی بدن را درگیر نکرده است. |
| مرحله دوم | ممکن است ضخامت ضایعه به چهار میلی‌متر برسد اما هنوز گره‌های لنفاوی و سایر نواحی بدن درگیر نشده باشند. |
| مرحله سوم | ضایعه، ضخامت بیشتر از چهار میلی‌متر دارد، زخمی شده و به یک یا چند گره لنفاوی نزدیک گسترش یافته است. |
| مرحله چهارم | سرطان پیشرفته شده و به گره‌های لنفاوی دور یا اندام‌های دیگر مثل مغز، کبد و ریه گسترش یافته است. |
تفاوت خال‌های معمولی با ملانوما
رنگ خال‌های معمولی یکنواخت است و اغلب به صورت قهوه‌ای، سیاه یا برنزه با یک مرز مشخص از اطراف پوست جدا می‌شوند. این خال‌ها گرد یا بیضی هستند و قطری کمتر از ۶ میلی‌متر دارند. در اغلب موارد خال‌های معمولی از کودکی در بدن افراد ظاهر می‌شوند اما این امکان وجود دارد که تا سن ۴۰ سالگی، همچنان خال‌های جدیدی تشکیل شوند.
بیشتر بخوانید: بیماری پروانه‌ای؛ تاول‌های پوستی که درمان ندارند!
به طور کلی افراد می‌توانند حدود ۱۰ تا ۴۵ خال روی بدن خود داشته باشند که با گذشت زمان و آغاز روند پیری ممکن است ظاهرآن‌ها تغییر کند و یا از بین بروند. برای تشخیص خال‌های غیر معمولی که می‌توانند نشان‌دهنده ملانوما باشند، از حروف اختصاری ABCDE کمک می‌گیرند. این حروف به نشانه‌های زیر اشاره دارند:
- حرف A یا Asymmetric: به شکل نامتقارن اشاره دارد؛ بدین معنی که خال‌ها اشکال نامنظمی دارند و نیمی از ضایعه مشابه نیم دیگر آن نیست.
- حرف B یا Border irregularity: به حاشیه نامنظم اشاره دارد؛ بدین معنی که حاشیه اطراف خال دندانه‌دار، غیر واضح و پوسته پوسته است.
- حرف C یا Color variation: به تغییر رنگ اشاره دارد؛ بدین معنی که خال‌ها رنگ یکنواختی ندارند و طیف مختلفی از قهوه‌ای، سیاه یا برنزه در آن‌ها دیده می‌شود.
- حرف D یا Diameter: به قطر اشاره دارد؛ بدین معنی که قطر خال بیشتر از ۶ میلی‌متر است.
- حرف E یا Evolution: به تغییرات اشاره دارد؛ بدین معنی که با گذشت زمان متوجه تغییراتی در ظاهر ضایعه می‌شوید. همچنین ممکن است خال‌ها تکامل پیدا کنند و با علائم جدید مانند خارش یا خونریزی ظاهر شوند.
روش تشخیص بیماری ملانوم
بیماری ملانوما با تغییرات پوستی همراه است. شما می‌توانید به طور منظم خال‌ها، لک‌ها و کک و مک بدن خود را بررسی کنید تا در صورت بروز هر نوع تغییر، سریعا آن‌ها را به پزشک متخصص نشان دهید. یا از طریق مشاوره آنلاین با متخصص پوست یا دکتر انکولوژی آنلاین به راحتی ویزیت شوید.
معمولا از هر سه بیمار مبتلا به ملانوم، یک نفر دچار ملانوما در ناحیه پشت است. از همین‌رو توصیه می‌شود حتما خال‌های ناحیه پشت و کمر خود را به کمک همسر، اعضای خانواده یا پزشک به طور دقیق بررسی کنید.
زمانی که برای بررسی بیشتر تغییرات پوستی به متخصص پوست مراجعه می‌کنید، پزشک شرح حال بیمار را با ABCDE مطابقت می‌دهد. همچنین برای مشاهده جزئیات بیشتر از ابزار‌های میکروسکوپیک یا عکاسی استفاده می‌کند.
در صورتی که احتمال سرطان وجود داشته باشد، بیمار به پزشک متخصص سرطان ارجاع داده می‌شود تا مراحل بیوپسی از پوست (نمونه‌برداری از پوست برای بررسی بیشتر در آزمایشگاه) انجام شود. معمولا پزشک برای تشخیص ملانوم خوش‌خیم و بدخیم از روش درموسکوپی (بررسی میکروسکوپی سطح پوست) استفاده می‌کند.
آیا سرطان ملانوم قابل درمان است؟
درمان قطعی ملانوم به مرحله بیماری و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. با این حال می‌توان گفت اگر ملانوما به موقع تشخیص داده شود، به احتمال بسیار زیاد قابل درمان است. آمارها نشان می‌دهند بیش از ۸۵ درصد افراد پس از تشخیص ملانوما در مراحل اولیه بهبود پیدا می‌کنند. از همین‌رو اغلب متخصصان طول عمر بیماران سرطان ملانوم را بیشتر از ۱۰ سال تخمین می‌زنند.
به طور کلی گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- جراحی: اگر ملانوم در مراحل اولیه باشد، روش جراحی می‌تواند به درمان بیماری کند. معمولا پزشک در مطب یا کلینیک به کمک داروی بی‌حسی موضعی، ملانوم و بافت اطراف آن را برمی‌دارد.
- لنفادنکتومی: اگر سرطان گسترش یافته باشد، تعدادی از غدد لنفاوی نزدیک توده را برمی‌دارند تا از گسترش مجدد سرطان جلوگیری شود.
- متاستازکتومی: بخش‌های درگیر متاستاز ملانوم از اندام‌های اصلی جدا می‌شوند.
- درمان هدفمند سرطان: در این روش از داروهایی استفاده می‌کنند که ژن‌ها و پروتئین‌های خاص ملانوم را مورد حمله قرار می‌دهند و به سلول‌های سالم آسیبی نمی‌رسانند.
- شیمی‌درمانی: شامل داروهای مخصوصی است که سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهد.
- پرتودرمانی: پرتوهای پرانرژی را به سلول‌های سرطانی می‌تابانند تا اندازه تومور کوچک شود.
- ایمونوتراپی: داروهایی تزریق می‌کنند تا سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سرطان تقویت شود.
بیشتر بخوانید: علائم سرطان پوست، انواع و راه‌کارهای درمان قطعی آن
روش پیشگیری از بیماری ملانوم
شما می‌توانید خطر ابتلا به ملانوما را با رعایت نکات زیر کاهش دهید:
- از نور خورشید در اواسط روز (بین ساعت ۱۰ صبح تا چهار بعدازظهر) اجتناب کنید.
- در تمام طول سال، حتی روزهای ابری، کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۳۰ بزنید و هر ۲ ساعت یک بار آن را تمدید کنید.
- در ساعات آفتابی، دست و پاهای خود را با لباس مناسب بپوشانید و از کلاه لبه‌دار استفاده کنید.
- عینک آفتابی که بتواند اشعه‌های UVA و UVB را مسدود کند، بهترین گزینه برای چشم‌های شماست.
- از قرار گرفتن مداوم در دستگاه سولار پرهیز کنید. لامپ‌های تعبیه‌شده در این فضا اشعه ماورا بنفش بسیار قوی دارند و یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان پوست محسوب می‌شوند.
- تمام نواحی بدن خود را به دقت بررسی کنید و هر تغییر جزئی در خال، لک‌ها و کک و مک را جدی بگیرید.
راهنمای مراجعه به پزشک
ملانوما یکی از جدی‌ترین انواع سرطان پوست است که سلول‌های تولیدکننده رنگدانه پوست (ملانوسیت‌ها) را درگیر می‌کند. این بیماری در اغلب موارد با ایجاد تغییراتی در اندازه، شکل و بافت خال‌های پوستی ایجاد می‌شود و در بررسی‌های بالینی توسط پزشک قابل تشخیص است. برای پیشگیری از پیشرفت بیماری ملانوم بهتر است با مشاهده تغییراتی در خال و لک‌های پوستی، سریعا به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید.
شما می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت درمانکده از طریق سیستم نوبت‌دهی آنلاین این مجموعه با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر پوست و متخصص انکولوژی آشنا شوید.
سوالات متداول
ملانوم لنتیگوی آکرال نوع نادر این بیماری است که زیر ناخن پا و دست ایجاد می‌شود.
درمان قطعی ملانوم به مرحله بیماری و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. با این حال می‌توان گفت اگر به موقع تشخیص داده شود، به احتمال بسیار زیاد قابل درمان است.
اغلب متخصصان طول عمر بیماران سرطان ملانوم را بیشتر از ۱۰ سال تخمین می‌زنند.
منابع: mayoclinic | clevelandclinic
