استرس حاد (Acute Stress) نوعی اختلال روانی است که بعد از رویداد آسیب‌زا مانند بلایای طبیعی، تجاوز جنسی، خشونت یا جنگ ایجاد میشود. علائم این اختلال شباهت زیادی به اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) دارند، با این تفاوت که استرس حاد موقتی است و پس از گذشت مدت کوتاهی برطرف میشود.
اگر شما هم در اطرافیان خود افرادی را دارید که پس از یک موقعیت دردناک دچار هراس و اضطراب شدیدی شده‌اند، با ما تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراه باشید تا علت، علائم، روش درمان و راه‌کارهای مقابله با اثرات استرس حاد را بررسی کنیم.
فهرست محتوا:
استرس حاد چیست؟
استرس حاد (ASD) نوعی واکنش روانی و فیزیکی است که بدن به یک موقعیت تهدیدکننده یا ترسناک نشان می‌دهد. این نوع استرس، کوتاه‌مدت است و معمولا در ماه اول پس از رویداد آسیب‌زا تجربه میشود. واکنش ASD معمولا سه روز بعد از رویداد آسیب‌زا بروز پیدا می‌کند و تا یک ماه ادامه دارد. اگر بیش از یک ماه طول بکشد نشان‌دهنده اختلال ASD است.
به طور کلی می‌توان گفت، استرس واکنش طبیعی بدن ما به عوامل ترس و هراس است. مقدار طبیعی این واکنش می‌تواند از فرد در برابر خطرات محافظت کند و باعث هوشیار ماندن او شود. با این حال، زمانی که بر اثر یک رویداد آسیب‌زا مانند بلایای طبیعی، خشونت، آزار، دعوای شدید و… دچار اضطراب بسیار زیادی شویم که قابل کنترل نباشد و علائم جسمی ایجاد کند، به آن استرس حاد با نام اختصاری ASD می‌گویند.
بیشتر بدانید: استرس چیست و چگونه ایجاد میشود؟
علت استرس حاد
روانشناسان، مشاهده تروما را عامل اصلی بروز این استرس می‌دانند. در روانشناسی به تجربه‌ای که از نظر عاطفی دردناک، آزاردهنده یا شوکه‌کننده باشد و آثار روانی و فیزیکی آن تا مدت‌ها باقی بماند، تروما می‌گویند.
تجربه تروما و مشاهده چند رویداد آسیب‌زا می‌تواند باعث بروز اختلال ASD شود. در این حالت فرد با ترس، وحشت و درماندگی شدید روبه‌رو میشود. برخی از رویدادهای آسیب‌زا عبارت‌اند از:
- مرگ
- جنگ
- توهین کلامی
- تجاوز جنسی
- حمله فیزیکی
- تصادفات رانندگی
- تهدید به مرگ برای خود یا دیگران
- تهدید به آسیب جدی خود یا دیگران
- تجربه آسیب شدید یا بیماری ناگهانی
- بلایای طبیعی مانند آتش‌سوزی، گردباد، زلزله یا سیل
مشاهده اعمال خشونت هم می‌تواند فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل، تمام کودکان یا نوجوانانی که در معرض خشونت یا سانحه قرار گرفته‌اند، حتی اگر از طریق پوشش خبری باشد، باید علائم پریشانی و عاطفی آن‌ها توسط متخصص سلامت روان بررسی شود.
بیشتر بدانید: تفاوت استرس و اضطراب؛ علل، نشانه‌ها و راه‌های مقابله با آن
چه کسانی در معرض استرس حاد قرار دارند؟
هر کسی می‌تواند پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا دچار این اختلال شود. در صورت تجربه موقعیت‌های زیر احتمال خطر ابتلا به اختلال ASD افزایش می‌یابد:
- سابقه انواع خاصی از مشکلات روانی در خانواده
- تجربه، مشاهده یا مواجه با رویداد آسیب‌زا در چند وقت گذشته
- سابقه علائم تجزیه‌ای (فراموشی موقت) در طول حوادث تروماتیک
- سابقه بیماری استرس حاد یا اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) در خانواده
علائم استرس حاد
نشانه‌های اختلال ASD براساس DSM-5، شامل دسته‌بندی‌های زیر هستند:
۱- نشانه‌های تجزیه‌ای
در صورت داشتن اختلال ASD سه یا تعداد بیشتری از علائم زیر را تجربه می‌کنید:
- کاهش آگاهی از محیط اطراف
- احساس بی‌حسی، جدا شدن یا عدم پاسخگویی عاطفی
- غیر واقعی و عجیب به نظر رسیدن محیط اطراف برای شما
- غیر واقعی به نظر رسیدن افکار و احساسات شما به دلیل مسخ شخصیت
- ایجاد فراموشی تجزیه‌ای به‌دلیل عدم به خاطر سپردن یک یا چند جنبه مهم از رویداد آسیب‌زا
۲- نشانه‌هایی از تجربه مجدد رویداد آسیب‌زا
اگر دچار اختلال ASD هستید و مجددا در موقعیت آسیب‌زا قرار گرفته‌اید، یک یا چند نشانه زیر را تجربه می‌کنید:
- احساس می‌کنید در حال تجربه جدید رویداد آسیب‌زا هستید.
- با یادآوری موقعیت استرس‌زا دچار ناراحتی و هراس می‌شوید.
- از رویداد آسیب‌زا تصاویر، افکار، کابوس‌ها، توهمات یا یادآوری‌های تکراری خواهید داشت.
۳- نشانه‌های اجتناب
شما معمولا از هر محرکی که باعث یادآوری یا تجربه رویداد آسیب‌زا شود، اجتناب می‌کنید. آن‌ها عبارت‌اند از:
- افراد
- اشیاء
- مکان‌ها
- تفکرات
- فعالیت‌ها
- صحبت‌ها
- احساسات
۴- نشانه‌های اضطراب
افراد مبتلا به ASD اغلب دچار اضطراب و افزایش برانگیختگی می‌شوند. علائم این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- پریشانی
- تنش مداوم
- مشکل در تمرکز
- تحریک‌پذیری
- بروز مشکلات خواب
- بهت در زمان و مکان نامناسب
- ناتوانی در توقف حرکت یا نشستن
ممکن است افراد دچار این اختلال از اینکه نتوانسته‌اند مانع از بروز سانحه شوند یا سریع‌تر آن را فراموش کنند، عذاب وجدان بگیرند. همچنین، تجربه حملات عصبی ظرف یک ماه بعد از حادثه طبیعی است.
استرس حاد اپیزودیک چیست؟
این نوع استرس زمانی ایجاد میشود که فرد بخش‌هایی از استرس حاد را به شکل مکرر و در فواصل زمانی مشخص تجربه کند. در واقع، استرس حاد اپیزودیک نوعی واکنش ناگهانی و کوتاه‌مدت بدن در پاسخ به یک واقعه خاص نیست، بلکه به طور منظم و مکرر تجربه میشود. افرادی که این نوع استرس را تجربه می‌کنند، معمولا درگیر موقعیت‌های پرتلاطم، فشار کاری یا تعهدات زیاد هستند. این شرایط باعث میشود تحت فشار، تنش روانی و اضطراب شدیدی باشند.
بیشتر بدانید: عوارض استرس و فکر کردن زیاد
اختلال ASD چه اثراتی بر بدن می‌گذارد؟
افزایش ترشح هورمون کورتیزول از عوارض استرس حاد است که به شکل زیر ظاهر میشود:
- بی‌خوابی
- سردرد
- افزایش ضربان قلب
- تحریک‌پذیری و خشم
- تنش عصبی
- تنش عضلانی
- اختلال در تمرکز
- مشکلات تنفسی
- احساسات نامتعادل
- ناراحتی‌های گوارشی
- مشکلات قلب و عروقی
- بی‌قراری و عدم آرامش
- ضعف سیستم ایمنی بدن
نحوه تشخیص استرس ASD
پزشک یا روانشناس برای تشخیص اختلال ASD سوالاتی در مورد علائم و حوادثی که در چند وقت اخیر تجربه کرده‌اید، می‌پرسد. از طرفی، برای تایید نهایی این اختلال باید برخی عوامل دیگر مانند موارد زیر رد شوند:
- سوءمصرف مواد مخدر
- عوارض جانبی داروها
- مشکلات سلامتی
- سایر اختلالات روانپزشکی
راه‌کارهای مقابله با استرس حاد
اختلال ASD نوعی اختلال موقتی است که معمولا در کمتر از یک ماه برطرف میشود. با این حال، ممکن است در برخی موارد علائم ناشی از آن باقی بمانند و به اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) تبدیل شوند. برای جلوگیری از اثرات منفی این اختلال بهتر است زیر نظر یک متخصص سلامت روان از تکنیک‌های زیر استفاده کنید:
- تمرینات تنفسی عمیق و آرام‌بخش می‌توانند استرس را در لحظه کاهش دهند.
- انجام مدیتیشن به مدت ۱۰ دقیقه قبل از خواب یکی از تکنیک‌های بسیار موثر آرامسازی ذهن است.
- استراحت به میزان کافی برای آرامش جسم و ذهن بسیار مهم است.
- برنامه‌ریزی دقیق برای کارها و مدیریت زمان از ایجاد استرس لحظه‌ای جلوگیری می‌کند.
- انجام فعالیت بدنی منظم مانند شنا، یوگا، دویدن و تمرینات استقامتی برای رفع علائم استرس و بهبود خلق‌وخو خوب است.
- باید نسبت به علت ایجاد استرس حاد در خود آگاهی داشته باشید و در جهت از بین بردن عوامل تحریک‌کننده آن تلاش کنید.
- مصرف مواد مخدر و الکل را محدود کنید؛ زیرا به شدت باعث افزایش علائم استرس می‌شوند.
- با خانواده و دوستان نزدیک خود صحبت کنید و از آن‌ها کمک بگیرید.
به یاد داشته باشید، تکنیک‌های آرامسازی مذکور در صورتی به تنهایی کارساز هستند که این نوع استرس هنوز مشکلات فیزیکی و جسمی ایجاد نکرده باشد. در غیر این صورت باید حتما از متخصص کمک بگیرید.
درمان استرس حاد
در اغلب موارد، واکنش استرس حاد به عنوان اختلال روانی شناخته نمی‌شود و ممکن است افراد مبتلا به این واکنش نیاز جدی به درمان نداشته باشند. با این حال، اگر واکنش‌های ناشی از استرس ASD بیش از سه روز و کمتر از یک ماه ادامه داشت، احتمالا با اختلال استرس حاد (ASD) مواجه هستید.
برای اطمینان از اینکه واکنش شما یک پاسخ طبیعی به موقعیت آسیب‌زا است یا تبدیل به اختلال شده باید از دکتر و متخصصان روان شناس و دکتر و متخصصان روان پزشک کمک بگیرید. گزینه‌های درمانی متخصص سلامت روان در صورتی که علائم استرس ASD شدید و پایدار باشند، شامل موارد زیر هستند:
۱- روان‌درمانی
درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین راه‌کار برای از بین بردن استرس حاد است. این روش درمانی از تبدیل شدن اختلال ASD به اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) جلوگیری می‌کند. معمولا درمان شناختی رفتاری (CBT) تا ۲ هفته پس از تجربه رویداد آسیب‌زا توسط متخصص سلامت روان آغاز میشود. این جلسات معمولا به صورت هفتگی برگزار می‌شوند
۲- دارو درمانی
داروها در خط اول درمان استرس ASD قرار ندارند و اثر آن‌ها به اندازه درمان‌های روانشناختی زیاد نیست و نباید رویکرد درمانی دائمی باشند. با این حال، طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی، در برخی مواقع می‌توان از دوز پایین بنزودیازپین‌هایی مانند کلونازپام برای کاهش علائمی مانند اضطراب یا برانگیختگی استفاده کرد. به خاطر داشته باشید، مصرف این دارو بیش از دوز توصیه‌شده توسط پزشک می‌تواند باعث وابستگی شود و خطر ابتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) را افزایش دهد.
آیا می‌توان از اختلال استرس حاد جلوگیری کرد؟
از آن جایی که هیچ راهی وجود ندارد تا مطمئن شویم که هرگز حادثه ناگواری را تجربه نمی‌کنیم، نمی‌توان راه‌کاری برای جلوگیری قطعی از ابتلا به اختلال ASD پیشنهاد داد. با این وجود، را‌ه‌هایی وجود دارند که می‌توانند احتمال ابتلا به ASD را کاهش دهند؛ از جمله:
- آموزش مقابله با استرس
- دریافت خدمات پزشکی در طی چند ساعت پس از تجربه یک رویداد تلخ
- مراقبت از سلامت روان به کمک تکنیک‌های آرام‌بخش
- آموزش و مشاوره به افراد دارای مشاغل پر استرس برای جلوگیری از خطر ابتلا به ASD یا PTSD
راهنمای مراجعه به پزشک
استرس حاد نوعی واکنش طبیعی بدن در مواجهه با موقعیت‌های آسیب‌زا است که به شکل ناگهانی رخ می‌دهد. این نوع استرس به صورت کوتاه‌مدت مفید است و فرد را برای مقابله با چالش‌ها و خطرات آماده می‌کند، اما تداوم و تکرار آن می‌تواند تاثیرات منفی بر سلامت جسم و روان فرد بگذارد. اگر پس از گذشت چند روز از تجربه یک رویداد آسیب‌زا همچنان علائم استرس ASD را تجربه می‌کنید، برای مقابله با آن یا دریافت کمک حرفه‌ای به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.
شما می‌توانید برای پرسیدن سوالات بیشتر درباره اختلال ASD به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانپزشک آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری روانپزشک از روانپزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
استرس ASD نوعی واکنش روانی و فیزیکی است که بدن به یک موقعیت تهدیدکننده یا ترسناک نشان می‌دهد. این نوع استرس، کوتاه‌مدت است و معمولا در ماه اول پس از تجربه رویداد آسیب‌زا تجربه میشود.
این نوع واکنش معمولا سه روز بعد از رویداد آسیب‌زا بروز پیدا می‌کند و تا یک ماه ادامه دارد. اگر بیش از یک ماه طول بکشد، نشان‌دهنده اختلال ASD است.
تجربه، مشاهده یا مواجهه با یک یا چند رویداد آسیب‌زا شامل ترس، وحشت و درماندگی.
منبع: psychologytoday | healthline | clevelandclinic
من یک سالی هست شدت استرس زیاد شده.به طوری تا صبح زمانی به یک موضوع خاص فکر می کنم خوابن نمی بره و دندان قروچه می کنم .چه کار باید بکنم ؟