علائم، نشانه ها و راه های درمان تومور مغزی چیست؟

به تجمع غیرعادی سلول در مغز تومور مغزی گفته می شود. جمجمه، که مغز را احاطه کرده، بسیار محکم است. هرگونه رشد در چنین فضای محدودی منجر به بروز مشکل می شود. ممکن است تومور سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشد. با رشد تومور خوش خیم یا بدخیم، فشار داخل جمجمه افزایش می یابد. در این صورت، به مغز آسیب وارد می شود که مرگبار است.

تومور مغزی به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم می شود. منشا تومور اولیه در مغز است. بسیاری از تومورهای اولیه مغز خوش خیم هستند. تومور ثانویه مغزی، که با نام تومور مغزی متاستاز هم شناخته می شود، زمانی اتفاق می افتد که سلول های سرطانی یک اندام دیگر، مانند ریه یا پستان، به مغز سرایت کند.

انواع تومور مغز

تومور مغزی اولیه

منشا این تومور در مغز است و ممکن است در قسمت های زیر رخ دهد:

• سلول های مغز
• غشای اطراف مغز به نام مننژ
• سلول های عصبی
• غدد

ممکن است تومور اولیه خوش خیم یا بدخیم باشد. شایع ترین نوع تومور مغز در بزرگسالان گلیوما و مننژیوم است.

گلیوما

به تومورهایی که منشا آن سلول گلیایی باشد، تومور گلیوما می گویند. این سلول ها معمولا:

• از ساختار سیستم عصبی مرکزی حمایت می کند
• مواد مغذی را به سیستم عصبی مرکزی می رساند
• ضایعات سلولی را پاکسازی می کند
• نورون های مرده را تجزیه می کند

ممکن است گلیوما از انواع مختلف سلول گلیایی تشکیل شود.

انواع تومورهای ناشی از سلول گلیایی عبارتند از:

• تومورهای آستروسیت مانند آستروسیتما که منشا آن از مخ است
• تومورهای الیگودندروگلیال که معمولا در لوب پیش گیجگاهی دیده می شود
• گلیوبلاستوما که منشا آن بافت مغز است و شدیدترین نوع تومور است

سایر تومورهای اولیه ی مغز

از دیگر تومورهای اولیه ی مغز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تومورهای هیپوفیز که معمولا خوش خیم هستند
• تومورهای غده پینه آل که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد
• اپاندیموم که معمولا خوش خیم است
• کرانیوفارنژیوم که بیشتر در کودکان رخ می دهد و خوش خیم است اما می تواند علائم بالینی نظیر تغییر در بینایی و بلوغ زودرس را به همراه داشته باشد
• لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS) که بدخیم است
• تومور ژرم سل اولیه مغز که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد
• مننژیوم که منشا آن از مننژ است
• شوانوما که در سلول هایی که پوشش محافظتی اعصاب (غلاف میلین) را تولید می کنند و سلول-های شوان نامیده می شوند رخ می دهد

اکثر تومورهای مننژیوم و شوانوما در افراد بین سنین 40 تا 70 سال رخ می دهد. مننژیوم در زنان بیشتر از مردان شایع است. نرخ ابتلا به شوانوما در زنان و مردان یکسان است. این تومورها معمولا خوش خیم هستند اما به خاطر اندازه و محل بروز مشکلاتی را به دنبال می آورند. مننژیوم و شوانومای سرطانی نادر است اما می تواند بسیار تهاجمی باشد.

تومور مغزی ثانویه

اکثر سرطان های مغز از نوع تومور مغزی ثانویه است. این تومورها در یک قسمت از بدن تشکیل می شود و بعد به مغز سرایت یا متاستاز می کند. سرطان های زیر می تواند به مغز متاستاز کند:

• سرطان ریه
• سرطان پستان
• سرطان کلیه
• سرطان پوست

تومورهای مغزی ثانویه همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت بدن به ناحیه ی دیگر سرایت نمی کنند.

عوامل خطرناک ابتلا به تومور مغزی چیست؟

در ادامه به عوامل پر خطر که باعث بروز تومور مغزی می شود اشاره می کنیم:

سابقه ی خانوادگی

فقط 5 الی 10 درصد از تمام سرطان ها ارثی است. به ندرت پیش می آید که وراثت ژنتیکی علت تومور مغز باشد. اگر چند نفر از اعضای خانواده تان دچار تومور مغز شده اند، با پزشک مغز و اعصاب خود مشورت کنید. متخصص مغز و اعصاب شما را به مشاور ژنتیک معرفی می کند.

سن

خطر ابتلا به اکثر انواع تومور مغزی با افزایش سن بیشتر می شود.

نژاد

درمجموع، ابتلا به تومور مغزی بین افراد سفیدپوست شایع تر است. با این حال، احتمال بروز مننژیوم در بین نژاد آفریقایی-آمریکایی بیشتر است.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مثل موادی که در محیط کار با آن سروکار دارید، خطر ابتلا به سرطان مغز را بالا می برد.

قرار گرفتن در معرض تشعشع

خطر ابتلا به تومور مغزی در بین افرادی که در معرض تابش یونیزکننده قرار گرفته اند بیشتر است. ممکن است از طریق پرتودرمانی برای سرطان در معرض این تشعشعات قرار بگیرید. ریزش اتمی هم شما را در معرض تشعشعات قرار می دهد. حادثه هسته ای فوکوشیما و چرنوبیل نمونه هایی از قرار گرفتن مردم در معرض تشعشات یونیزکننده هستند.

مشاهده بیشتر : فوق متخصص جراح مغز و اعصاب

عدم ابتلا به آبله مرغان

به گفته ی انجمن تومور مغزی آمریکا، کسانی که در کودکی به آبله مرغان مبتلا شده اند، کم تر در معرض خطر ابتلا به تومور مغزی قرار می گیرند.

علائم تومور مغزی چیست؟

علائم تومور مغز به اندازه و محل تومور بستگی دارد. بعضی از تومورها با حمله به بافت مغز آسیب مستقیم وارد می کنند و بعضی دیگر به اطراف مغز فشار می آورند. اگر تومور در حال رشد به بافت مغز فشار وارد کند، دچار علائم قابل توجه خواهید شد.

سردرد از جمله علائم شایع تومور مغزی است. ممکن است دچار سردردهایی شوید که:

• هنگام صبح و بیدار شدن شدیدتر است
• هنگام خواب اتفاق می افتد
• با عطسه، سرفه یا ورزش تشدید می شود

همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• استفراغ
• تار شدن دید یا دوبینی
• گیجی
• رعشه (به خصوص در بزرگسالان)
• ضعیف شدن عضو یا بخشی از صورت
• تغییر در عملکرد ذهنی

از دیگر علائم شایع می توان موارد زیر را نام برد:

• تلوتلو خوردن
• از دست دادن حافظه
• گیجی
• اختلال در خواندن یا نوشتن
• تغییر در توانایی شنیداری، چشایی یا بویایی
• کاهش هوشیاری که شامل خواب آلودگی و از دست دادن هوشیاری می شود
• مشکل در بلعیدن
• گیجی یا سرگیجه
• مشکل چشم، مثل افتادگی پلک و نامساوی بودن مردمک ها
• حرکات غیر قابل کنترل
• لرزش دست
• از دست دادن تعادل
• از دست دادن کنترل مثانه
• بی حسی یا مورمور شدن یک سمت از بدن
• مشکل در گفتار یا درک حرف دیگران
• تغییر در خلق وخو، شخصیت، عواطف و رفتار
• اختلال در راه رفتن
• ضعیف شدن عضلات صورت، دست یا پا

علائم تومور هیپوفیز

ممکن است تومور هیپوفیز علائم زیر را به همراه داشته باشد:

• ترشحات نوک پستان یا شیرریزی (galactorrhea)
• قاعده نشدن در زنان
• رشد بافت پستان در مردان یا گانیکومستیا (gynecomastia)
• بزرگ شدن دست ها و پاها
• حساسیت به سرما یا گرما
• افزایش موی بدن یا هیرسوتیسم (پرمویی)
• تغییر در بینایی، مانند تار شدن دید یا باریک بینی

تومور مغز چطور تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص تومور مغز ابتدا معاینه ی فیزیکی انجام می شود و سابقه ی پزشکی تان مورد بررسی قرار می گیرد.

معاینه فیزیکی شامل معاینه دقیق عصب شناختی می شود. پزشک آزمایشی انجام می دهد تا از سالم بودن عصب جمجمه ای اطلاع حاصل کند. این اعصاب در مغز قرار دارد.

پزشک با دستگاه معاینه چشم که به مردمک و داخل شبکیه نور می تاباند، چشمتان را معاینه می کند. این دستگاه به پزشک اجازه می دهد واکنش مردمک به نور را بررسی کند. همچنین او می تواند مستقیما به چشم نگاه بی اندازد و بروز هرگونه التهاب در عصب بینایی را مورد معاینه قرار دهد. با افزایش فشار در جمجمه، تغییراتی در عصب بینایی رخ می دهد.

همچنین ممکن است پزشک متخصص مغز و اعصاب موارد زیر را ارزیابی کند:

• قدرت عضلات
• هماهنگی
• حافظه
• توانایی حل محاسبات ریاضی

درصورت لزوم، بعد از معاینه فیزیکی آزمایشات دیگر تجویز می شود. این موارد عبارتند از:

سی تی اسکن سر

پزشک به وسیله ی سی تی اسکن می تواند نسبت به دستگاه اشعه ایکس اسکن دقیق تری انجام دهد. می-توان این کار را با یا بدون کنتراست انجام داد.

کنتراست با استفاده از رنگ مخصوص به دست می آید که به پزشک کمک می کند بعضی ساختارها مانند رگ های خونی را واضح تر ببیند.

ام آر آی سر

در ام آر آی از یک رنگ مخصوص برای تشخیص تومور استفاده می شود. تفاوت ام آرآی با سی تی اسکن در این است که از اشعه استفاده نمی کند و معمولا تصویر دقیق تری از ساختار خود مغز به دست می دهد.

آنژیوگرافی

در این روش از رنگی استفاده می کنیم که به رگ، معمولا قسمت کشاله ی ران، تزریق می شود. این رنگ به شریان های مغز می رود و به پزشک اجازه می دهد وضعیت خون رسانی به تومور را ببیند. این اطلاعات هنگام جراحی به کار می آید.

عکس برداری از جمجمه با استفاده از اشعه ایکس

ممکن است تومور مغز باعث شکستن استخوان جمجمه شود و عکس برداری با اشعه ی ایکس این شکستگی را نشان می دهد. اشعه ی ایکس همچنین رسوبات کلسیم را که گاهی در تومور دیده می شود مشخص می کند. اگر سرطان به استخوان رسیده باشد، رسوبات کلسیم در جریان خون دیده می شود.

بافت برداری

در بافت برداری، قسمت کوچکی از تومور برداشته می شود. متخصصی به نام نوروپاتولوژیست آن را بررسی می کند. در بافت برداری خوش خیم یا بدخیم بودن تومور مشخص می شود. همچنین می توان تعیین کرد تومور اولین بار در مغز تشکیل شده یا سایر نقاط بدن.

درمان تومور مغزی

درمان تومور مغزی به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع تومور
• اندازه ی تومور
• محل تومور
• سلامت کلی بیمار

شایع ترین درمان تومور بدخیم مغز جراحی است. هدف از جراحی این است که بدون آسیب رساندن به قسمت های سالم مغز، تا جای ممکن سرطان برداشته شود. درحالی که محل بعضی از تومورها اجازه جراحی آسان و امن را می دهد، ممکن است تومورهای دیگر در قسمتی واقع شده باشند که میزان برداشتن تومور را محدود کند. حتی برداشتن قسمتی از تومور هم مفید واقع می شود.

خطرات جراحی مغز شامل عفونت و خونریزی است. تومورهای خوش خیم که خطر بالینی به همراه دارد هم با جراحی برداشته می شود. تومورهای مغزی متاستاز مطابق توصیه های مرتبط با نوع سرطان اصلی درمان می شوند.

می توان جراحی را در کنار روش های دیگر درمان مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی انجام داد.

جسم درمانی، کاردرمانی و گفتاردرمانی به بهبود بیمار بعد از جراحی کمک می کند.

چشم انداز

چشم انداز تومور مغز به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع تومور
• اندازه تومور
• محل تومور
• سلامت کلی بیمار

درمان زود هنگام مانع از بروز عوارضی می شود که با رشد تومور رخ می دهد و به جمجمه و بافت مغز فشار وارد می کند. اگر نگران علائمی که تجربه می کنید هستید، به لیست بهترین فوق متخصص مغز و اعصاب برای نوبت گیری مراجعه کنید.