فلج بلز یا بل چیست؟ علت، علائم و راه‌کارهای درمانی آن

فلج بلز یا Bell’s palsy یک بیماری موقت است که موجب از کار افتادن یا ضعف شدید ماهیچه‌های صورت در یک یا دو طرف می‌شود. در اغلب موارد فلج بل که در عرض چند ساعت ایجاد شده، بدون درمان پس از گذشت چند هفته یا چند ماه برطرف خواهد شد.

گرفتگی عصب صورت که به آن عصب هفتم جمجمه می‌گویند دلیل اصلی بروز فلج بلز است. این عصب وظیفه کنترل ماهیچه‌های صورت را برعهده دارد که در صورت از بین رفتن این توانایی ظاهری آویزان در صورت فرد مشاهده می‌شود. 

با این حال متخصصان هنوز به‌طور دقیق نتوانستند عوامل بروز فلج بل را شناسایی کنند. افراد مبتلا به این بیماری ناگهانی، اغلب دچار تغییر در چشایی، حساسیت به صدا و تولید فراوان اشک خواهند شد. همراه ما باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده شما را بیشتر با علت، علائم و راه‌کارهای درمانی فلج بلز آشنا کنیم.

فلج بلز  یا Bell’s palsy چیست؟

این بیماری با افتادگی یا سفت شدن ناگهانی صورت در یک طرف یا به ندرت در دو طرف ظاهر می‌شود. به شکلی که انگار لبخند کجی بر لب دارید یا پلکتان توانایی بسته شدن ندارد. 

همچنین فرد پس از متوجه شدن تغییرات ظاهری صورت خود با تولید بزاق، اشک غیرقابل کنترل و تغییر حس چشایی مواجه می‌شود. اولین فکری که فرد مبتلا به فلج بلز در مورد خود می‌کند، سکته مغزی است. اما بیماری بل فقط ضعف و فلج در عصب صورت ایجاد می‌کند.

بیشتر بدانید: لرزش دست چرا اتفاق می‌افتد؟

علائم فلج بلز

علائم معمولا در 48 تا 72 ساعت شدیدتر می‌شوند و پس از آن ثابت می‌مانند. شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری عبارتند از:

• ضعف ناگهانی یا فلج در یک طرف صورت
• بسته نشدن چشم و لب‌ها در سمت صورت آسیب‌دیده یا هر دو
• سوزش چشم (به‌دلیل عدم پلک زدن و خشکی چشم)
• افزایش میزان تولید اشک
• افتادگی صورت و بخشی از دهان
• آبریزش از دهان
• تغییرات چهره
• افتادگی یک ابرو
• تغییر حس چشایی (به خصوص دو سوم جلوی زبان)
• حساسیت به صدا (هیپراکوزیس)
• احساس درد در صورت
• قرینه نبودن صورت
• تجربه احساسات غیرمعمول در صورت

در صورت داشتن چنین علائمی می توانید از طریق مشاوره با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید.

عوامل بروز فلج بلز

علت اصلی Bell’s palsy یا فلج بل به‌طور دقیق مشخص نیست. اما متخصصان بر این باورند که تحریک و فشردگی عصب هفتم جمجمه به‌دلیل التهاب می‌تواند منجر به این وضعیت شود.  

عصب هفتم در دو طرف صورت وجود دارد و دارای وظایف زیر است:

• به حالات صورت همچون لبخند زدن و اخم کردن کمک می‌کند.
• در حرکات فک نقش دارد.
• کنترل بعضی از عضلات موثر بر گوش میانی را برعهده دارد.

بیشتر بدانید: ضایعه مغزی قابل درمان است؟

وجود التهاب، این عصب را حین عبور از کانال صورت در نزدیکی شقیقه فشرده خواهد کرد. نتیجه این تحریک، اثرگذاری بر سیگنال‌های ارسالی از مغز به صورت می‌شود. بدین شکل ضعف عضلات و در نهایت فلج بلز رخ می‌دهد. 

عواملی که می‌توانند منجر به فلج عصب هفتم شوند عبارتند از:

• ضربه
• بیماری سل
• سندرم رمزی هانت
• هرپس سیمپلکس (تبخال تناسلی)
• هرپس زوستر (آبله مرغان و زونا)
• بیماری HIV
• واسکولیت
• سارکوئیدوز 
• بیماری لایم 
• سرخک
• تومور
• کمبود خواب
• استرس شدید

بیشتر بدانید: تفاوت عصب شناس با جراح مغز و اعصاب چیست؟

بیشتر بخوانید: تشخیص بیماری میاستنی گراویس

عوامل خطر فلج بل

شرایط زیر می‌توانند موجب افزایش خطر ابتلا به این بیماری شوند:

• فشارخون بالا
• دیابت
• افزایش وزن
• بارداری
• پره اکلامپسی (فشارخون بالا در بارداری)
• میانگین سنی بالای 40 سال

روش تشخیص فلج بلز

پزشک ابتدا با معاینه فیزیکی تلاش می‌کند تا میزان ضعف عضلات صورت را تشخیص دهد. سپس با سوالاتی در خصوص علائم و زمان بروز بیماری می‌تواند فلج بل را رد یا تایید کند. 

در حال حاضر آزمایش مشخصی برای تایید این بیماری وجود ندارد، اما برخی تست‌ها به تشخیص فلج عصب هفتم کمک خواهند کرد. 

در جدول زیر آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

آزمایش	توضیحات
آزمایش خون	بررسی عفونت باکتریایی، ویروسی و وجود دیابت
MRI و CT اسکن	بررسی اعصاب صورت و رد احتمال سکته یا تومور
EMG	بررسی میزان آسیب به اعصاب عضلات صورت

درمان فلج بل

در اغلب موارد این بیماری بدون درمان بهبود می‌یابد، اما برگشتن توانایی کامل عضلات صورت ممکن است چندین هفته یا چند ماه طول بکشد. در زیر با راه‌کارهای درمان فلج بلز و بهبود‌بخش عضلات صورت آشنا خواهید شد.

دارو برای درمان فلج بلز

• داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون (کاهش دهنده التهاب)
• داروهای ضد ویروسی یا ضد باکتریایی (والترکس، زویراکس)
• استامینوفن یا ایبوپروفن (داروی مسکن و تسکین‌دهنده درد)
• قطره چشمی (برطرف کننده خشکی چشم)
• پماد چشم (جلوگیری از رطوبت بیش از حد چشم)

بیشتر بدانید: تومور جمجمه چگونه اتفاق می‌افتد؟

فیزیوتراپی فلج بل

تحریک و فشردگی عصب هفتم در این بیماری می‌تواند باعث کوچک شدن و کوتاهی عصب شود. در صورت عدم درمان به‌موقع احتمال دائمی ماندن این وضعیت وجود دارد. 

بنابراین یک فیزیوتراپ باید به شما آموزش دهد تا با ماساژ صورت برای فلج بلز و انجام تمرینات به‌صورت مداوم از عوارض جدی این مشکل جلوگیری کنید.

نمونه‌ای از تمرینات فیزیوتراپی فلج بلز عبارتند از:

1. تمرین را به صورت آگاهانه آغاز کنید.
2. بخش آسیب‌دیده صورت را با انگشت بسیار آرام به سمت بالا و سمت استخوان گونه بکشید. (ماساژ finger kneading)
3. این کار را کمی با سرعت بیشتر انجام دهید.
4. ابروی سمت آسیب‌دیده را با انگشت به سمت بالا ببرید.
5. چشم همان سمت را به کمک انگشت ببندید.
6. در همین حین به کمک دست‌تان کناره دهان را بسیار آرام به سمت ماساژ دهید. (ماساژ strocking)
7. سپس دهان را در همان سمت لبخند کج قرار دهید.
8. این تمرینات را 4 یا 5 بار در طول روز و هر بار 3 دقیقه انجام دهید.

برای معاینات بیشتر می توانید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

درمان خانگی فلج بلز

• برای بسته نگه داشتن پلک از چسب چشم کمک بگیرید.
• برای کاهش درد صورت حوله گرم و مرطوب روی آن قرار دهید.
• ماساژ صورت برای فلج بلز اثرات بهبودبخش همچون شل شدن عضلات صورت دارد.
• از یک نی برای نوشیدن بهتر مایعات کمک بگیرید.
• برای قورت دادن راحت‌تر، آهسته غذا بخورید و خوب آن را بجوید.
• برای تحریک عضلات صورت تمرینات فیزیوتراپی را به صورت جدی و مستمر انجام دهید.

بوتاکس برای فلج بلز

تحقیقات نشان داده که در برخی مواقع می‌توان از سم بوتولینوم که آن را به‌عنوان بوتاکس می‌شناسیم برای ایجاد تقارن در دو طرف صورت استفاده کرد. برای انجام این روش باید از یک پزشک با تجربه کمک بگیرید، در غیر این صورت می‌تواند باعث افزایش ناهنجاری در ظاهر شود.

طب سوزنی در Bell’s palsy

درمان فلج بلز با طب سوزنی کمی بحث برانگیز است. برخی از کشورهای بزرگ دنیا این روش را موثر نمی‌دانند. با این حال تحقیقات نشان داده بسیاری از بیماران پس از انجام طب سوزنی احساس بهتری داشتند. 

در این روش سوزن‌های نازکی را در نقطه مشخصی از پوست فرو می‌برند تا اعصاب و ماهیچه‌ها تحریک شوند. نتیجه درمان فلج بلز با طب سوزنی تسکین درد و تقویت ماهیچه‌ها آسیب‌دیده خواهد بود.

بیشتر بدانید: فلج مغزی چیست؟

عوارض فلج بلز

این بیماری در اکثر مواقع با بهبودی کامل همراه است. تنها در صورتی که به عصب هفتم جمجمه آسیب شدیدی وارد شده باشد، احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:

• خشکی قرنیه (به‌دلیل عدم توانایی پلک زدن)
• عفونت چشم
• آسیب دائمی به عصب صورت
• انقباضات غیرارادی ماهیچه صورت

نتیجه فلج بلز

بیماری Bell’s palsy یک وضعیت آزاردهنده است که یک یا به ندرت دو طرف صورت فرد دچار افتادگی می‌شود. افراد مبتلا به فلج بلز تا مدت‌ها با تغییراتی در حس چشایی، تولید میزان بزاق و اشک مواجه هستند که زندگی را برایشان سخت خواهد کرد. 

ما در این مقاله از درمانکده ضمن بررسی علت و علائم بیماری، شما را با انواع راه‌کارهای درمانی فلج بل آشنا کردیم. شما تاکنون تجربه ابتلا به این بیماری را داشته‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول Bell’s palsy

منبع: medicalnewstoday | mayoclinic | healthline