بیماری هیپراوریسمی زمانی رخ می‌دهد که سطح اسید اوریک خون از حالت طبیعی بیشتر شود. این موضوع می‌تواند موجب بروز نوعی آرتریت دردناک به نام نقرس شود. از طرف دیگر افزایش سطح اسید اوریک در بدن با ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و همچنین بیماری‌های کلیوی نیز مرتبط است. آمارها نشان می‌دهد که بیماری هیپراوریسمی از سال 1960 میلادی به‌شدت شیوع پیدا کرد و بیشتر از 43/3 میلیون آمریکایی به این بیماری مبتلا هستند. معمولا هیپراوریسمی در مردان شایع‌تر از زنان است و خطر ابتلا به آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. در این مقاله از مجله درمانکده می‌توانید با هر آن چیزی که لازم است در مورد بیماری هیپراوریسمی (Hyperuricemia) بدانید آشنا شوید.
فهرست محتوا
بیماری هیپراوریسمی چیست؟
هیپراوریسمی (Hyperuricemia) بیماری است که در اثر افزایش سطح اسید اوریک خون ایجاد می‌شود. زمانی که سطح اسید اوریک خون از میزان طبیعی 6/8 میلی‌متر در دسی‌لیتر بیشتر شود فرد به هیپراوریسمی مبتلا می‌شود. درواقع این بیماری بر اثر افزایش تولید اسید اوریک و کاهش دفع آن در بدن ایجاد می‌شود. معمولا حد مجاز اسید اوریک در مردان، زنان و کودکان متفاوت است. برای مردان سطح بالای اسید اوریک بالاتر از 7 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، برای زنان 6 میلی‌گرم در دسی لیتر و برای کودکان بیشتر از 5 میلی‌گرم در دسی لیتر در نظر گرفته می‌شود.
بیشتر بدانید: آزمایش hbs ab چیست؟
علائم هیپراوریسمی
تنها حدود 1/3 از افراد مبتلا به هیپراوریسمی علائم این بیماری را تجربه می‌کنند و سایر افراد معمولا هیچ علامت خاصی ندارند. اگرچه هیپراوریسمی به عنوان یک بیماری شناخته نمی‌شود اما اگر سطح اسید اوریک خون بالا بماند، منجر به بروز بیماری‌های مختلفی در بدن می‌شود. از مهم‌ترین بیماری‌هایی که در اثر هیپراوریسمی ایجاد می‌شوند، نقرس و سنگ کلیه هستند. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین علائم این بیماری‌ها که معمولا نشان‌دهنده هیپراوریسمی است، آشنا شوید. در صورت داشتن چنین علائمی می توانید سوال از فوق تخصص انکولوژی بپرسید و در صورت لزوم به صورت حضوری می توانید به دکتر انکولوژی مراجعه کنید.
نقرس
نقرس که برخی به آن آرتریت نقرسی نیز می‌گویند، در حدود 20 درصد از افراد مبتلا به هیپراوریسمی رخ می‌دهد. گاهی اوقات کاهش سریع مقدار اسید اوریک نیز عامل بروز نقرس است. در برخی افراد نقرس به صورت حملات متعددی در دوره‌های زمانی کوتاه مدت رخ می‌دهد. این بیماری ممکن است در هر مفصلی از بدن ایجاد شود، اما معمولا در اکثر افراد علائم بیماری از انگشت بزرگ پا ظاهر می‌شود.
بیشتر بدانید: بالا یا پایین بودن bun در آزمایش خون خطرناک است؟
از دیگر بخش‌هایی از بدن که ممکن است درگیر نقرس شوند، پاها، مچ پا، زانو و آرنج است. حملات نقرس معمولا به صورت نگاهی و اغلب در شب‌ها رخ می‌دهد و در حدود 12 تا 14 ساعت به اوج خودش می‌رسد. در بسیاری از مواقع بدون هیچ درمانی حملات نقرس در عرض دو هفته فروکش می‌کند. از رایج‌ترین علائم نقرس می‌توان به علائم زیر اشاره کرد.
- درد شدید مفاصل
- سفتی مفاصل
- مشکل در حرکت مفاصل
- قرمزی و تورم مفاصل
سنگ کلیه
کریستال‌های اسید اوریک می‌توانند موجب ایجاد سنگ کلیه شوند. اغلب سنگ‌های تشکیل‌شده از کریستال‌های اسید اوریک کوچک هستند و از طریق ادرار دفع می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است اندازه این سنگ‌ها بزرگ باشد و موجب مسدود شدن مجاری ادراری شود. از رایج‌ترین علائم سنگ کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- درد کمر، پهلو، شکم و کشاله ران
- حالت تهوع
- تکرر ادرار
- درد در زمان ادرار کردن
- مشاهده خون در ادرار
- بد بو شدن ادرار
- عفونت ادراری
علت ابتلا به هیپراوریسمی
اسید اوریک زمانی تشکیل می‌شود که پورین‌ها در بدن ما تجزیه شوند. پورین‌ها مواد شیمیایی هستند که در برخی غذاها مثل گوشت قرمز، غذاهای دریایی و همچنین لوبیا یافت می‌شوند. به‌طورمعمول بدن ما اسید اوریک اضافی را از راه ادرار کردن دفع می‌کند. اما بیماری هیپراوریسمی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما یا قادر به دفع کافی اسید اوریک نباشد و یا به مقدار زیادی اسید اوریک تولید کند.
در این شرایط معمولا کلیه‌ها قادر به دفع اسید اوریک اضافی نیستند. به‌جامانده اسید اوریک در خون موجب ایجاد کریستال‌هایی می‌شود که ممکن است در هر نقطه از بدن ایجاد شوند. در اکثر مواقع این کریستال‌ها در داخل و اطراف مفاصل و یا در کلیه‌ها ایجاد می‌شوند. از طرفی گلبول‌های سفید برای دفاع از بدن شروع به حمله به این کریستال‌ها می‌کنند و این موضوع سبب ایجاد درد و التهاب در بدن می‌شود.
بیشتر بدانید: بالا بودن فولیک اسید در آزمایش خون به چه معناست؟
برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به بیماری هیپراوریسمی را افزایش دهند. در ادامه به برخی از عوامل موثر بر هیپراوریسمی اشاره شده است.
- مصرف الکل
- مصرف بیش از حد گوشت
- مصرف داروهای قلبی
- قرار گرفتن در معرض سرب
- قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها
- ابتلا به بیماری‌های کلیوی
- فشارخون بالا
- سطح گلوکز خون بالا
- کم‌کاری تیروئید
- از دست رفتن آب بدن
- خونریزی‌های گوارشی و داخلی
- اختلالات کلیوی
- سطوح شدید فعالیت بدنی
روش‌های درمان هیپراوریسمی
درمان بیماری هیپراوریسمی با توجه به علت از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در صورتی که فرد علائم خاصی را تجربه نکند، معمولا نیازی به درمان نیست. در صورتی که هیپراوریسمی به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شود، لازم است بیماری درمان شود. معمولا ابتلا به هیپراوریسمی موجب بروز نقرس و سنگ کلیه می‌شود که در ادامه می‌توانید با روش‌ها درمان این بیماری‌ها تا حدودی آشنا شوید.
درمان هیپراوریسمی در مبتلایان به نقرس
برای درمان هیپراوریسمی در بیماران مبتلا به نقرس معمولا از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی استفاده می‌شود. داروهایی مثل ایبوپروفن، ناپروکس و سلکوکسیب به پیشگیری و کاهش شدت نقرس کمک می‌کنند. داروی کلشی سین (Colcrys) نیز یک داروی موثر برای پیشگیری و درمان نقرس است. داروی پروبنسید برای افزایش دفع ادرار به کاهش سطح اسید اوریک و جلوگیری از حملات نقرس استفاده می‌شود.
آلوپورینول و فبوکسوستات نیز داروهایی هستند که میزان اسید اوریک را در جریان خون کاهش می‌دهند و از نقرس جلوگیری می‌کنند. اگر کریستال‌های ایجادشده در بیماران مبتلا به نقرس توفاسه آن‌قدر بزرگ شود که در حرکت مفاصل مشکل ایجاد شود و به بافت اطراف آسیب بزند و یا حتی از پوست شما بیرون بزند، لازم است فرد تحت عمل جراحی قرار بگیرد و توفوس را بردارد.
درمان هیپراوریسمی در مبتلایان به سنگ کلیه
اگر اندازه سنگ کلیه کوچک‌تر از 5 میلی‌متر باشد، پزشک به شما توصیه می‌کند تا با مصرف آب بیشتر و داروهای مسکن سنگ‌ها را دفع کنید. اما در صورتی که اندازه سنگ‌های کلیه بیشتر از 5 میلی‌متر باشد، لازم است فرد از داروهایی مانند تامسولوسین برای شل کردن ماهیچه‌های مجاری اداری استفاده کند تا درد کمتری را در زمان دفع تجربه کند.
یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان هیپراوریسمی در مبتلایان به سنگ کلیه استفاده از سنگ‌شکن است. اگر اندازه سنگ بزرگ‌تر از 10 میلی‌متر باشد، ممکن است برای درمان نیاز به جراحی باشد.
رژیم غذایی هیپراوریسمی
ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش اسید اوریک در خون کمک زیادی کند. اگر بیماری هیپراوریسمی شما با نقرس مرتبط است باید تغییراتی در رژیم غذایی‌تان ایجاد کنید که خطر حملات نقرس را کاهش دهد. سعی کنید آب بیشتری بنوشید و همیشه بدنتان را هیدراته نگه دارید.
ازآنجایی‌که اسید اوریک از تجزیه پورین‌ها در بدن ایجاد می‌شود، باید از مصرف غذاهایی که حاوی پورین هستند، اجتناب کنید. در ادامه می‌توانید با لیست غذاهای مضر برای بیماری هیپراوریسمی آشنا شوید.
- گوشت قرمز
- غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
- شربت ذرت با فروکتوز بالا
- جگر
- آب گوشت
- غذاهای دریایی مثل ماهی، صدف، ماهی تن و …
- اسفناج
- نخود
- قارچ
- لوبیا و عدس
- بلغور جو دوسر
- جوانه گندم
- سبوس
- قارچ
- آبجو و مشروبات الکلی
- مکمل‌های مخمر
روش تشخیص بیماری هیپراوریسمی
برای تشخیص بیماری هیپراوریسمی معمولا از آزمایش خون استفاده می‌شود تا سطح اسید اوریک خون مشخص شود. اگر سنگ کلیه دارید و سنگ را دفع کرده‌اید و یا برای خارج کردن سنگ تحت عمل جراحی قرارگرفته‌اید، ممکن است پزشک برای اطمینان از نوع سنگ، آن را آزمایش کند. در صورتی که فرد به نقرس مبتلا باشد، باید وجود کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل متورم مشخص شوند و در صورت نیاز فرد تحت تصویربرداری ویژه از استخوان‌ها و مفاصل قرار بگیرد.
بیشتر بدانید: بالا بودن فسفر در آزمایش خون به چه معناست؟
سخن نهایی
بیماری هیپراوریسمی اغلب اوقات در اثر مصرف غذاهای نامناسب، ابتلا به بیماری خاص و قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی ایجاد می‌شود. به خاطر داشته باشید که شما می‌توانید با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و همچنین فعالیت بدنی مناسب تا حد زیادی از بروز این مشکل جلوگیری کنید. در صورتی که به تازگی متوجه علائم نقرس و یا سنگ کلیه شده‌اید و یا رژیم غذایی ناسالم و نامتعادلی دارید، بهتر است هر چه سریع‌تر از طریق درمانکده با یک پزشک متخصص برای درمان و یا پیشگیری از هیپراوریسمی صحبت کنید.
سوالات متداول
برای پیشگیری از هیپراوریسمی روش‌هایی مثل کاهش وزن و رعایت رژیم غذایی می‌توانند بسیار موثر باشند. برای جلوگیری از ابتلا به بیماری هیپراوریسمی بهتر است به‌طور مرتب ورزش کنید، سیگار نکشید و بعد از مشورت با پزشک از مکمل‌های ویتامین C استفاده کنید.
مقدار طبیعی اسید اوریک خون بین 386 تا 8/3 میلی‌گرم در دسی لیتر است که معمولا افزایش مختصر آن هیچ علائمی در فرد ایجاد نمی‌کند.
مصرف برخی از حبوبات و سبزیجات موجب افزایش اسید اوریک نمی‌شوند اما به دلیل اسیدی کردن خون برای افراد مبتلا به این بیماری مضر هستند و سبب بروز درد و ناراحتی در آن‌ها می‌شوند.
منابع: clevelandclinic، healthjade، medicalnewstoday
