سنگ حالب چیست؟ علت، علائم و راه‌های درمان آن

سنگ حالب همان سنگ کلیه است که وارد مجاری ادراری شده و بسته به اندازه یا محل دقیق، درد بسیار زیادی ایجاد می‌کند. لوله اتصال‌دهنده کلیه به مثانه حالب نام دارد و جزء شایع‌ترین اجزای بدن برای تشکیل سنگ‌کلیه به‌شمار می‌آید.

حتما شما هم در نزدیکان خود افرادی را می‌شناسید که درگیر سنگ کلیه هستند یا خودتان این مشکل را تجربه کرده‌اید. ورود سنگ کلیه به حالب که عرض آن تقریبا اندازه یک رگه بسیار کوچک است، بسیار دردناک خواهد بود. 

افراد مستعد سنگ‌های کلیه براساس اندازه و محل دقیق سنگ حالب دچار درد شدید، استفراغ، سوزش ادرار، تب یا عفونت می‌شوند که در این صورت حتما باید به پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنید. بروز سنگ‌های حالب در دستگاه ادراری یک مشکل شایع است که عدم درمان آن می‌تواند به کلیه‌ها آسیب جدی وارد کند. همراه ما باشید تا در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علت، علائم و راه‌های درمانی سنگ‌های حالب آشنا کنیم.

سنگ حالب چیست؟

سنگ‌های کلیه از کریستال‌هایی با اندازه‌های مختلف تشکیل شده‌اند. اغلب ما محل قرارگیری آن‌ها را در کلیه می‌دانیم، اما این توده‌های کریستالی می‌توانند به سمت هر نقطه‌ای از مجاری ادراری همچون حالب حرکت کنند. 

سنگ حالب همان کریستال سنگ‌ساز در کلیه است که وارد یکی از حالب‌ها شده است. ما به‌طور طبیعی دارای دو حالب هستیم که شکل لوله‌ای باریک و کشیده دارند و کلیه‌ها را به مثانه وصل می‌کنند. سنگ‌های حالب در نتیجه حرکت سنگهای کلیه توسط ادرار از کلیه‌ها به سمت حالب ایجاد می‌شوند. 

ممکن است این سنگ‌ها بسیار ریز باشند و با ادرار وارد مثانه شوند که در این صورت امکان خروج آن‌ها از بدن هنگام ادرار وجود دارد. اما در صورت بزرگ‌تر بودن در حالب گیر کرده و باعث انسداد مسیر ادرار خواهند شد که موجب درد بسیار شدیدی می‌شود.

بیشتر بدانید: آیا رژیم غذایی سنگ کلیه به بهبود بیمار کمک می‌کند؟

بیشتر بدانید: معرفی داروهایی که منجر به بی اختیاری ادرار می‌شود

علائم سنگ حالب

درد شایع‌ترین نشانه سنگ‌های حالب است. افراد مبتلا به این مشکل گزارش کرده‌اند درد سنگ‌های حالب گاهی می‌آید و برای مدتی از بین می‌رود. از همین رو باید گفت شروع سطح درد این سنگ‌ها از خفیف آغاز شده و تا دردهای آزاردهنده ادامه پیدا می‌کند. بیشترین درد ناشی از علائم سنگ حالب در پهلو، قسمت پایین شکم و ناحیه کمر (زیر دنده‌ها) احساس می‌شود. 

سایر علائم عبارتند از:

• ادرار کردن با درد و احساس سوزش
• ادرار همراه با خون
• تکرر ادرار
• تب
• تهوع و استفراغ
• فشارخون بالا
• عفونت

در صورت داشتن چنین علائمی از طریق مشاوره با متخصص اورولوژِی مشورت کنید.

بیشتر بدانید: آزمایش کراتین خون چیست؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا می‌توانید با پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری درمانکده برای دریافت مشاوره آنلاین و رزرو نوبت اینترنتی در ارتباط باشید.

بیشتر بدانید: اسپاسم مثانه چیست؟

انواع سنگ حالب

سنگ‌های حالب دارای 4 نوع اصلی هستند که عبارتند از:

1. سنگ‌های کلسیمی: شایع‌ترین نوع از انواع سنگ حالب است که از کریستال‌های اگزالات کلسیم تشکیل می‌شود. کم آبی بدن و رژیم غذایی حاوی اگزالات خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
2. سنگهای اسید اوریک: در صورت بیش از اندازه اسیدی بودن ادرار بروز پیدا می‌کنند. در مردان و مبتلایان به بیماری نقرس شایع‌تر است.
3. سنگهای استروویت: بالا بودن منیزیم آمونیوم فسفات، کلسیم کربن‌آپاتیت و عفونت مزمن کلیه موجب بروز آن می‌شود. در بین زنان مبتلا به عفونت مجاری ادراری (UTI) شایع‌تر است.
4. سنگ‌های سیستین: اختلال ژنتیکی سیستینوری به‌دلیل نشت اسید آمینه سیستین از کلیه‌ها به بیرون این سنگ‌ها را تشکیل می‌دهد و از کم شایع‌ترین انواع سنگ حالب به‌شمار می‌آیند.

بیشتر بدانید: سرطان کلیه : علل، علائم و راه‌های تشخیص و درمان

علت ایجاد سنگ حالب

افزایش مقدار ماده سنگ‌ساز در ادرار علت ایجاد سنگ حالب است. حرکت سنگ‌های کلیه به سمت لوله حالب و گیر افتادن در آن ناحیه به تشکیل سنگ‌های حالب کمک می‌کند.. مجاری ادرار می‌توانند به‌طور طبیعی کریستال‌های تشکیل‌دهنده سنگ‌های حالب را از بین ببرند. 

اما در صورتی که کلیه ادرار کافی تولید نکند، امکان شستشوی ماده سنگ‌ساز وجود نخواهد داشت و آن‌ها با روی هم انباشته شدن به کریستال جامد تبدیل می‌شوند. نوشیدن آب فراوان به فرایند تولید کافی ادرار کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: نفروپاتی دیابتی چیست؟

عوامل خطر

• سابقه خانوادگی
• کم آبی بدن
• رژیم غذایی نامناسب
• داروهای خاص
• افزایش وزن
• بیماری‌های مجاری ادراری
• التهاب روده
• پرکاری تیروئید
• عود مکرر UTI

تشخیص سنگ‌های حالب

پزشک متخصص اورولوژی یا جراح فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری با معاینه فیزیکی در خصوص علائم سنگ‌های حالب از شما می‌پرسد. همچنین برای تایید سنگ‌های حالب نیاز به آزمایشات خاصی است که در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

آزمایش	توضیحات
ادرار	بررسی نشانه‌های عفونت و میزان مواد ایجادکننده سنگ حالب در ادرار
خون	بررسی عملکرد کلیه‌ها و مشکلات ایجاد شده بر اثر سنگ‌های حالب
سونوگرافی	بررسی حالب‌های مسدود شده توسط امواج صوتی
سی‌تی اسکن	بررسی اندازه، سختی و محل دقیق سنگ

عوارض ناشی از سنگ حالب

ورود سنگ کلیه به مجاری ادراری موجب مسدود شدن آن‌ می‌شود و با دردهای بسیار شدید شکمی همراه است. از همین‌رو عوارض ناشی از سنگ حالب را می‌توان دردهای موجی و ناگهانی دانست که پزشکان آن را به درد زایمان تشبیه کرده‌اند. 

دیگر عوارض عبارتند از:

• رنگ پریدگی
• زردی صورت
• تهوع و استفراغ
• ادرار خونی
• ادرار کردن با احساس درد و سوزش

بیشتر بدانید: بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت کلیه

درمان سنگ حالب

پزشک برای درمان سنگ حالب باید اطلاعات دقیقی از اندازه و محل سنگ‌ها داشته باشد. رایج‌ترین راه‌کارهای درمانی برای سنگ‌های بزرگ و مسدود کننده لوله حالب به شرح زیر است:

1. سنگ شکنی موج شوک

به کمک شوک صوتی که انرژی زیادی دارد، سنگ‌های حالب بزرگ را خرد می‌کنند تا هنگام ادرار دفع شود. این روش ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد.

2. درمان سنگ حالب با اورتروسکوپی

در این روش پزشک متخصص اورولوژی لوله باریک و کشیده‌ای را همراه دوربین وارد مجاری ادرار می‌کند و پس از پیدا کردن سنگ‌های حالب با لیزر ‌آن‌ها را خرد خواهند کرد.

3.  نفرولیتوتومی سنگ‌های حالب

متخصص اورولوژی این کار را از طریق پوست انجام می‌دهد. در صورت بسیار بزرگ بودن سنگ‌های حالب، برش کوچکی در پشت شما ایجاد می‌کنند تا بتوانند سنگ‌ها را خارج کنند.

4. استنت‌های حالب

در این روش برای باز نگه داشتن لوله‌های حالب و عبور راحت سنگ‌ها از استنت استفاده می‌کنند. استنت‌های حالب لوله‌های باریک، انعطاف‌پذیر اما موقتی هستند که موجب جریان طبیعی ادرار در اطراف سنگ‌های کلیه وارد شده به لوله حالب می‌شوند.

5. داروهای درمانی سنگ حالب

• سیترات پتاسیم: موجب اسیدی‌تر شدن ادرار می‌شود. (سنگ کلسیمی)
• دیورتیک: مایعات و کلسیم اضافی را با ادرار خارج می‌کند. (سنگ کلسیمی)
• آنتی‌بیوتیک‌ها: موجب از بین رفتن عفونت باکتریایی می‌شود. (سنگ استروویت)
• اسید استو هیدروکسامیک: از تجمع بیش از اندازه آمونیاک در ادرار جلوگیری می‌کند. (سنگ استروویت)
• تیوپرونین: از سنگ کلیه در افراد مبتلا به سیستینوری جلوگیری می‌کند. (سنگ سیستین)

روش جلوگیری از سنگ حالب

برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جالب به توصیه‌های زیر توجه کنید:

• روزانه بین 6 تا 8 لیوان آب بنوشید.
• مصرف پروتئین حیوانی همچون گوشت، مرغ، تخم‌مرغ  ماهی که باعث افزایش اسید اوریک می‌شود، محدود کنید.
• مصرف نمک (سدیم) را در برنامه غذایی خود کاهش دهید.
• مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات همچون اسفناج، بادام‌زمینی، سیب‌زمینی و بادام هندی را کاهش دهید.

برخی پزشکان برای فردی که یک‌بار سنگ مجاری ادراری دفع کرده، صافی‌های مخصوصی در نظر می‌گیرند تا پس از جمع شدن مقدار مشخصی ادرار، نمونه در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد. 

با تشخیص دقیق ترکیبات شیمیایی این سنگ‌ها، پزشک متخصص تغذیه رژیم غذایی درستی در اختیار شما می‌گذارد که می‌توان آن را روش جلوگیری از سنگ حالب دانست.

سخن پایانی

سنگ حالب یک وضعیت موقتی اما آزاردهنده و دردناک است که بر اثر حرکت سنگ‌های کلیه به سمت لوله‌های مجاری ادراری ایجاد می‌شود. در صورت مشاهده هرگونه علائم بیماری حتما به متخصص اورولوژی مراجعه کنید تا از شدیدتر شدن آن جلوگیری کند. شما برای درمان سنگ حالب از چه روشی استفاده‌ کرده‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: my.clevelandclinic | healthline