بیماری هیدروسفالی و اثرات آن بر روی بدن

در طی یک بررسی اجمالی در مجله درمانکده که این زمینه خواهیم داشت اطلاعاتی در مورد این بیماری در اختیارتان قرار می‌دهیم تا با چیستی و چگونگی عملکرد آن بیشتر آشنا شوید و در نهایت منجر به شناخت بیشتر و افزایش آگاهی‌های پزشکی‌تان شود. در چنین شرایطی این عارضه را می‌توان به زبان ساده‌تر بیان کرد، بیماری هیدروسفالی سبب تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی در بطن‌های مغز است با این وجود این بیماری موجب انسداد در مسیر گردش خونی و شروع به تجمع و در نهایت بزرگ شدن بطن‌ها و افزایش فشار داخل سر می‌شود.

عملکرد بیماری هیدروسفالی

بیماری هیدروسفالی هیدروسفالی به عنوان “آب روی مغز” نیز شناخته می‌شود. این به دلیل تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی (CSF) در قسمت داخلی مغز (بطن‌های مغز) ایجاد می‌شود. سیستم بطنی متشکل از چهار بطن است که با گذرگاه‌های باریکی به هم متصل شده‌اند. CSF قبل از خروج به حفره‌ای که فضای زیر عنکبوتیه نامیده می‌شود، از طریق بطن‌ها جریان می‌یابد. مغز و نخاع را می‌پوشاند و معمولاً به جریان خون بازجذب می‌شود.

بیشتر بدانیم: راهنمای کامل مغز و سیستم عصبی انسان [به زبان ساده]

انواع مختلف بیماری هیدروسفالی

بیماری هیدروسفالی انسدادی

هیدروسفالی انسدادی زمانی رخ می‌دهد که جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی در مغز به طور فیزیکی مسدود شود. این منجر به تجمع مایع مغزی نخاعی و افزایش فشار در سر می‌شود که می‌تواند باعث سردرد، مشکلات بینایی، تهوع و استفراغ، از دست دادن کنترل مثانه، عدم تعادل، از دست دادن حافظه یا علائم دیگر شود. اگرچه معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، بیماری هیدروسفالی انسدادی می‌تواند در بزرگ‌سالان رخ دهد.

هیدروسفالی ناهنجاری مادرزادی مغز

هیدروسفالی مادرزادی در حوالی زمان تولد ایجاد می‌شود، اما می‌تواند تا بزرگ‌سالی نیز ادامه یابد. با این حال، در برخی موارد، هیدروسفالی مادرزادی ممکن است تا بزرگ‌سالی تشخیص داده نشود.

بیشتر بدانیم: درمان سکته مغزی چقدر زمان می‌خواهد؟

علائم هیدروسفالی

هیدروسفالی بسته به علت و نوع آن متفاوت است. علائمی که معمولا در بزرگ‌سالان جوان مشاهده می‌شود عبارت‌ند از:

• سردردهای مزمن
• تاری یا دوبینی
• مشکل در راه رفتن
• اختلال در کنترل مثانه
• از دست دادن حافظه
• خستگی
• اشتهای ضعیف
• استفراغ، حالت تهوع و خواب آلودگی

بعداً در زندگی، بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی ممکن است بر نواحی عصبی که پاها و مثانه را کنترل می‌کنند، همراه با فرآیندهای شناختی تأثیر بگذارد و باعث شود:

• زوال عقل (تأثیر بر حافظه، تمرکز و علاقه به فعالیت‌های روزانه)
• مشکل در راه رفتن
• بی‌اختیاری ادرار

بیشتر بدانیم:  علائم، انواع، علل و درمان شکستگی جمجمه

علت بروز بیماری هیدروسفالی

مایع مغزی نخاعی آب شوری است که در داخل بطن‌ها ساخته می‌شود. در اطراف مغز و نخاع جریان می‌یابد و آن‌ها را بالشتک می‌کند. هم‌چنین مواد مغذی را به مغز می‌فرستد و مواد زائد را از بین می‌برد. سپس در جریان خون جذب می‌شود و CSF جدید و تازه جای آن را می‌گیرد.

بیماری هیدروسفالی ممکن است رخ دهد اگر:

• جریان CSF مسدود می‌شود (به نام هیدروسفالی انسدادی).
• CSF کافی در جریان خون جذب نمی‌شود (به نام هیدروسفالی ارتباطی).

علل بیماری هیدروسفالی عبارت‌اند از:

• اسپینا بیفیدا: زمانی که نخاع نوزاد به طور کامل رشد نمی‌کند
• عفونت در دوران بارداری
• عوارض نارس بودن ( تولد زودهنگام)
• خونریزی در مغز (سکته مغزی یا آسیب مغزی)
• تومور مغزی
• عفونت در مغز

بیشتر بدانیم: انواع بیماری‌ ارثی و اختلال ژنتیکی + روش های پیشگیری و درمان

تشخیص ناهنجاری بیماری هیدروسفالی

آزمایشات اصلی مورد استفاده برای تایید هیدروسفالی عبارت‌اند از:

سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)

 تصاویر اشعه ایکس از مغز که اندازه و شکل بطن‌ها و سایر ناهنجاری‌ها را نشان می‌دهد.

MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)

 در واقع MRI اندازه و شکل بطن‌ها را با استفاده از میدان‌های مغناطیسی برای ایجاد تصاویر کامپیوتری نشان می‌دهد. MRI هم‌چنین تصاویر دقیقی از ساختارهای بافت نرم ارائه می‌دهد و اغلب برای کمک به شناسایی علت خاص بیماری هیدروسفالی مفید است.

بیشتر بدانیم: آناتومی مغز انسان

پونکسیون کمری

 یک سوزن کوچک در قسمت تحتانی ستون فقرات (کمری) تحت بی‌حسی موضعی وارد می‌شود تا نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی (CSF) به دست آید و فشار CSF اندازه‌گیری شود.

تخلیه کمر

 لوله انعطاف پذیر وارد شده در ستون فقرات کمری متصل به درن. مقدار اندازه‌گیری شده در طی 2 تا 3 روز تخلیه می‌شود تا به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دهد که آیا شنت دائمی مفید است یا خیر.

بیشتر بدانیم: روش‌های تحریک مغز و تاثیر آن در سلامت مغزی

بیشتر بدانیم: علائم، نشانه ها و راه های درمان تومور مغزی چیست؟

درمان بیماری هیدروسفالی

بسته به سن و علائم بیمار، گزینه‌های مختلفی برای تشخیص بیماری هیدروسفالی وجود دارد. یک تشخیص معمولاً همیشه شامل تکنیک‌های تصویربرداری مانند: سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا توموگرافی رزونانس مغناطیسی (MRT) است. با کمک تکنیک‌های تصویربرداری، شکل و اندازه بطن‌ها قابل مشاهده می‌شود.

بیشتر بدانید: بیماری پارکینسون چیست؟

داروها

به نظر می‌رسد برخی داروها، به ویژه استازولامید و فوروزماید، با اثر بر شبکه مشیمیه، بافت داخل بطنی که این مایع را تولید می‌کند، سطح CSF را کاهش می‌دهند. با این‌حال، تکیه صرف به دارو برای درمان هیدروسفالی خوب نیست و بهتر است به طور موقت یا در مواردی که سایر روش‌ها امکان‌پذیر نیست، از آن استفاده شود. بنابراین، کدام یک بهترین است؟ یک پاسخ کلی وجود ندارد. کاملاً به سن، سلامتی، جراحی‌های قبلی و عوامل دیگر بستگی دارد. رایج‌ترین و مستندترین آن‌ها سیستم‌های شانت هستند، اما در موارد خاص (مانند هیدروسفالی انسدادی)، ETV ممکن است گزینه بهتری باشد. در پایان، این به بیماری بیمار و انتخاب جراح مغز و اعصاب بستگی دارد که فهرستی از درمان‌ها را ارزیابی کند و تعیین کند که کدام یک برای شرایط منحصر به فرد بهترین است.

بیشتر بدانیم: غش کردن یا سنکوپ چیست و چرا غش می‌کنیم؟

روش آندوسکوپی

در صورت بیماری هیدروسفالی غیر ارتباطی، روش آندوسکوپی (بطن سوم آندوسکوپی (ETV)) اغلب درمان انتخابی است. از طریق یک سوراخ کوچک در سر، جراح از یک آندوسکوپ برای رفع انسداد یا باز کردن بطن‌ها استفاده می‌کند که به CSF اجازه می‌دهد دوباره گردش کند.

بیشتر بدانیم: سندروم پای بی‌قرار چیست؟ علل، علائم، تشخیص و درمان

جراحی هیدروسفالی

رایج‌ترین روش کاشت یک سیستم شنت است که به CSF بیش از حد اجازه می‌دهد از طریق یک لوله سیلیکونی نازک از مغز به قسمت دیگری از بدن، معمولاً شکم، جریان یابد. از اینجا مایع به جریان خون جذب می‌شود. شنت شامل یک کاتتر و یک دریچه برای کنترل جریان CSF و اطمینان از فشار طبیعی مغز است. جراحی شانت توسط جراح مغز و اعصاب مجرب انجام می‌شود. قبل از عمل به بیماران یک بیهوشی عمومی داده می‌شود که معمولاً کم‌تر از یک ساعت طول می‌کشد.

بعد از جراحی بیماری هیدروسفالی

نگران نباشید! جراحی هیدروسفالی با کیفیت بالا به گونه‌ای طراحی شده است که برای تمام عمر کاشته شود. با این وجود، ممکن است لازم باشد برای معاینه منظم به جراح مراجعه کنید تا فشار دریچه تنظیم شود. علاوه بر این، مشاوره های مکرر شانس تشخیص عوارض احتمالی را می‌دهد. همان‌طور که هر جراحی، جراحی شانت نیز ممکن است ایجاد شود که تحت عنوان عوارض هیدروسفالی شناخته می‌شود. هنگامی که علایم جدید رخ می‌دهد، باید به پزشک خود مراجعه کنید.

بیشتر بدانیم: بیماری ام اس (MS) چیست؟

جمع‌بندی

با توجه به مطالبی که در این مقاله از درمانکده در مورد این نوع بیماری مغزی بیان شد، باید در نظر داشته باشید در اسرع وقت هر گونه علامتی از جمله مواردی که در این مبحث علائم مرتبط با هیدروسفالی مطرح شد، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و در جهت تشخیص و درمان بیماری خود اقدام کنید در غیر این صورت ممکن است از جهت سلامتی و مالی متضرر شوید. همچنین می‌توانید از طریق امکان مشاوره آنلاین با متخصص مغز و اعصاب در ارتباط باشید.

بیشتر بدانیم: از سندروم تونل کارپال چه می دانید؟

سوالات متداول