چند نکته خواندنی در مورد تفاوت دیابت نوع یک و دو + روش‌های تشخیص

بیایید چند دقیقه فقط و فقط برای سلامتی وقت بگذاریم و یکی دو سوال مهم از خودمان بپرسیم، چرا دیابت اینقدر شایع شده است؟ و آیا دانستن تفاوت دیابت نوع یک و دو به درمان این بیماری کمک می‌کند؟ این مقاله از مجله درمانکده سعی کرده است به این سوالات پاسخ دهد.

تفاوت دیابت نوع یک و دو در چیست؟

برای درک تفاوت دیابت نوع یک و دو لازم است به چند فاکتور مهم دقت کنید:

فرق دیابت نوع یک و دو در علت بروز آن‌ها است.

دیابت تیپ یک معمولا در کودکان دیده می‌شود. علت بروز این بیماری مادرزادی است و به نقص عملکرد غده پانکراس بازمی‌گردد. البته احتمال بروز آن در افراد مسن نیز وجود دارد. غده پانکراس یا همان لوزالمعده، غده درون ریزی است که وظیفه ترشح انسولین را برعهده دارد. انسولین هورمونی است که سطح قند خون بدن را تنظیم می‌کند.

این هورمون گلوکز را به سمت سلول‌های بدن هدایت می‌کند تا انرژی آنها تامین شود. گلوکز مهمترین قند خونی است که به طور آزاد در جریان خون وجود دارد. وجود این قند برای سوخت سلول‌های عصبی، گلبول‌های قرمز و مغز ضروری است. زمانی که انسولین دچار اختلال می‌شود، قند اضافه در خون تجمع پیدا خواهد کرد و دیابت بروز می‌کند. اینطور به نظر می‌رسد که سیستم ایمنی بدن سلول‌های بتای لوزالمعده را مهاجم تشخیص داده و به آنها حمله می‌کند. به این ترتیب دیگر انسولین تولید نمی‌شود و در نتیجه قند خون تنظیم نخواهد شد.

علت بروز دیابت تیپ ۲، به رژیم غذایی و سبک زندگی وابسته است. وقتی صحبت از رژیم غذایی می‌شود یعنی در مصرف کربوهیدرات، چربی و… زیاده‌روی می‌کنید. سبک زندگی یعنی اینکه دچار بی‌تحرکی و کم‌تحرکی هستید یا عادات اشتباهی مانند مصرف سیگار و دخانیات را دارید. مجموعه این عوامل در بروز این بیماری نقش کلیدی دارند. در این حالت لوزالمعده انسولین تولید می‌کند اما بدن به طور موثر قادر به استفاده از آن نیست، اصطلاحا گفته می شود مقاومت به انسولین وجود دارد.

افرادی که درگیر بیماری هستند

فرق دیابت نوع یک و دو به افرادی که به این بیماری مبتلا هستند نیز مرتبط است. بروز دیابت تیپ (۱) یک مشکل مادرزادی است که نمی‌توان از آن پیشگیری کرد، به همین دلیل این بیماری در کودکان بیشتر دیده می‌شود. این در حالی است که تیپ دوم، اکتسابی است و بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود.

بیشتر بخوانیم: غدد لنفاوی چه وظایفی دارند و در کجای بدن قرار گرفته‌اند؟

فرق بین دیابت نوع یک و دو در فاکتورهای ریسک آنها است

ریسک فاکتورهای دیابت نوع ۱

سن

این بیماری در کودکان بیشتر شایع است، با این حال احتمال بروز آن در اوایل بزرگسالی نیز وجود دارد.

منطقه جغرافیایی

افرادی که در مناطق شمالی زندگی می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند.

سابقه خانوادگی

اگر یکی از افراد خانواده به این بیماری مبتلا باشد، احتمال بروز آن در نسل‌های دیگر وجود دارد.

ریسک فاکتورهای دیابت نوع ۲

ژنتیک و سابقه فامیلی

کودکانی که یکی از والدین‌ها آنها به این بیماری مبتلا باشد به احتمال ۲۰ درصد به دیابت مبتلا می‌شوند. چنانچه پدرو مادر، با بیماری درگیر باشند این احتمال نیز دو برابر یعنی ۴۰ درصد خواهد شد. خطر بروز این بیماری در دوقلو‌های یکسان چیزی بین ۷۰ تا ۹۰ درصد است. اگر یکی از قل‌ها به این بیماری مبتلا باشد، ریسک بروز آن در قل دیگر ۵۰ درصد خواهد بود.

بیشتر بخوانیم: کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم (hypothyroidism) + راهنمایی کامل

چاقی و اضافه وزن

تفاوت دیابت نوع یک و دو می‌تواند مربوط به چاقی باشد. در واقع چاقی به عنوان مهمترین ریسک فاکتورهای این بیماری به‌شمار می‌رود. چاقی‌های مركزی وچاقی‌های قسمت بالاتنه بیشترین تاثیر را در بروز بیماری دارند. افزایش وزن می‌تواند منجر به کاهش فعالیت انسولین شود.

شیوع این بیماری در افرادی که فعالیت بدنی کم دارند ۲ تا ۳ برابر بیشتر از دیگران است. افرادی که شاخص توده بدنی آنها زیر ۲۱ است، کمتر به این بیماری دچار می‌شوند. خانم‌های چاق ۳۰ تا ۵۵ سال که از اضافه وزن رنج می‌برند، ۴۰ برابر بیشتر در معرض خطر قرار دارند. این در حالی است که ۶۴ درصد آقایان و ۷۷ درصد بانوان می‌توانند با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی از بروز بیماری پیشگیری کنند.

سن

شیوع این بیماری در افراد مسن بیشتر است. با افزایش سن از میزان تحرک بدنی کم می‌شود به همین دلیل سالمندان بیشتر در معرض خطر قرار دارند. البته در حال حاضر به دلیل شیوع کم تحرکی در جامعه، این بیماری در سنین جوانی و حتی در کودکان نیز دیده می‌شود.

نژاد

فرق بین دیابت نوع یک و دو می‌تواند به نژاد نیز مربوط باشد. اینطور به نظر می‌رسد آمریکایی و آسيایی‌ها بیشتر از سایر نژادهای دیگر با این بیماری دست به گریبان هستند. این موضوع می‌تواند به نحوه زندگی و رژیم غذایی آنها بازگردد.

بیشتر بخوانیم: غدد لنفاوی چه وظایفی دارند و در کجای بدن قرار گرفته اند؟

بارداری

با شروع بارداری به علت تغییرات هورمونی، احتمال بروز دیابت وجود دارد. آن دسته از زنانی که در طول بارداری به این بیماری مبتلا شده‌اند به احتمال ۵۰ درصد در ۲۰ سال آینده، به طور آشکار با دیابت نوع ۲ مواجه خواهند شد.

فشار خون بالا

اگر فشار خون بالا دارید احتمال اینکه مقاومت به انسولین وجود داشته باشد، زیاد است. بیش از ۷۰ درصد بیمارانی که به دیابت تیپ دو مبتلا هستند، از فشار خون بالا نیز رنج می‌برند. سه فاکتور چاقی، فشار خون و ديابت به طور مستقیم در ارتباط با یکدیگر هستند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

اینطور به نظر می‌رسد که ریسک بروز دیابت نوع دوم در زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، بیشتر است. در واقع مقاومت به انسولین زمینه را برای بروز این بیماری فراهم می‌کند.

استرس

هر چقدر هورمون‌های استرس بیشتر ترشح شوند، به همان میزان مقاومت به انسولین در بدن بیشتر خواهد شد. این هورمون‌ها سبب می‌شوند تا سلول‌های تولید‌کننده انسولین در غده پانکراس دچار اختلال شوند و به میزان کافی انسولین تولید نکنند. از سویی دیگر استرس و اضطراب می‌تواند منجر به پرخوری شود، به همین دلیل ریسک بروز مرض قند افزایش پیدا می‌کند.

استرس به شیوه‌های مختلف بر افراد تاثیر می‌گذارد و بدن نیز از ترفندهای گوناگونی برای پاسخ به آن استفاده می‌کند. با بروز استرس و فشار روانی سطح گلوکز خون افزایش می‌یابد. اگر در کنار این بیماری به دلایل مختلف دچار استرس و اضطراب می‌شوید، لازم است محرک‌ها را شناسایی کرده و سطح قند خون را به طور مرتب بررسی کنید.

مصرف سیگار

نیکوتین موجود در سیگار سبب می‌شود تا سلول‌های بدن به انسولین پاسخ ندهند به همین دلیل مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود. از سویی دیگر سیگاری‌ها بیش از دیگران در معرض چاقی شکمی هستند. مجموعه این عوامل سبب می‌شود تا این افراد ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به مرض قند باشند.

بیشتر بخوانیم: یک آشنایی ساده با غده تیروئید در کمتر از ۵ دقیقه

تفاوت دیابت نوع یک و دو در نوع و زمان شروع علائم بیماری است.

فرق بین دیابت نوع یک و دو به شروع و نوع علائم نیز ارتباط دارد. نشانه‌های دیابت تیپ ۱ به طور ناگهانی و تنها چند هفته پس از بروز بیماری ظاهر می‌شوند. از جمله علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلالات بینایی مانند تاری دید
• تکرر ادرار
• گرسنگی شدید
• کاهش وزن بی‌دلیل
• شب ادراری در کودکان
• تحریک پذیری
• تغییرات خلقی
• ضعف و خستگی
• احساس تشنگی بیش از حد

نشانه‌های دیابت نوع دوم در طی چندین سال بروز خواهند کرد. معمولا بیماران زمانی متوجه آن می‌شوند که دیگر ارگان‌های بدن به دلیل قند خون بالا آسیب دیده‌اند. نشانه‌های این بیماری می‌توانند شامل موارد زیر باشد:

• تشنگی و خشکی دهان
• کاهش وزن بی‌دلیل
• تاری دید
• احساس گرسنگی و تشنگی بیش از حد
• بی‌حسی در پاها و مور مور شدن دست‌ها
• مشکلات کلیوی
• تکرر ادرار
• طولانی شدن روند ترمیم زخم‌ها
• بیماری‌های لثه

بیشتر بخوانیم: انواع دیابت: روش های تشخیص و درمان

تفاوت دیابت نوع یک و دو در چگونگی درمان بیماری است.

روش‌های درمان دیابت نوع ۱

• تزریق انسولین
• شمارش مقدار کربوهیدرات، چربی و پروتئین در رژیم غذایی
• بررسی مکرر و مداوم قند خون
• داشتن برنامه غذایی سالم
• حفظ وزن مناسب
• ورزش منظم
• پیوند پانکراس. خطرات این شیوه درمان بسیار بیشتر از دیابت است. به همین دلیل از آن بیشتر برای بیمارانی استفاده می‌شود که به شیوه‌های درمانی رایج پاسخ نمی‌دهند.

همچنین ممکن است پزشک فوق تخصص غدد و متابولیسم به منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری مصرف برخی داروها را تجویز کند:

• داروهای فشار خون
• داروهای کاهش دهنده کلسترول و چربی خون
• آسپرین به منظور جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی و عروقی. افرادی که به دیابت مبتلا هستند، بیشتر از سایرین در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی قرار دارند.

بیشتر بخوانیم: آزمایش T4 ؛ کاربرد، نحوه انجام و نتایج آزمایش

روش‌های درمان دیابت نوع ۲

تغذیه سالم

غذاهای غنی از فیبر و کربوهیدرات‌های سالم به ثابت نگه داشتن سطح گلوکز خون کمک می‌کنند. میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل از جمله آنها هستند.

ریزه‌خواری کردن

سعی کنید در فواصل زمانی مناسب از خوراکی و میان‌وعده‌های سالم استفاده نمایید. این تکنیک از افت قند یا بالا رفتن آن جلوگیری می‌کند. برای داشتن یک برنامه غذایی سالم بهتر است با متخصص تغذیه مشورت داشته باشید. در وعده‌های اصلی، پرخوری نکنید و به محض احساس سیری، دست از غذا خوردن بکشید.

ورزش منظم

اگر روزانه حدود نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب و مفید داشته باشید، دیابت را مغلوب خواهید کرد.

کاهش وزن

کاهش وزن به این معنی است که کربوهیدرات‌های تصفیه شده، شیرینی‌ها و چربی‌های حیوانی را به حداقل رسانیده‌اید.

بیشتر بخوانیم: ۶ نشانه و علامت گواتر

پایش منظم قند خون

بررسی منظم قند خون به طور موثری می‌تواند در پیشگیری و مدیریت بیماری موثر باشد. برای این منظور توصیه می‌شود در کنار تست قند خون خانگی از تست‌های آزمایشگاهی نیز استفاده کنید.

داروی دیابت

گاهی اوقات تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی به کنترل قند خون بالا کمک موثری نمی‌کند. در این حالت پزشک مصرف دارو را پیشنهاد خواهد کرد. متفورمین از رایج‌ترین این داروهاست. بیشتر بیماران با مصرف این دارو قادر به کنترل بیماری هستند.

انسولین درمانی

در صورتیکه مصرف دارو برای درمان موثر نباشد، تزریق انسولین برای مدیریت بیماری تجویز می‌شود. میزان و دوز دارو، به وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد.

بیشتر بخوانیم: پیش دیابت چیست و چگونه کنترل می‌شود؟

از کجا بفهمیم دیابت نوع یک داریم یا نوع دو؟

برای تشخیص دیابت نوع یک و دو از آزمایش A1C استفاده می‌شود. این تست میانگین سطح قند خون را در طی ۲ تا ۳ ماه گذشته بررسی می‌کند. برای انجام آن به نمونه خون نیاز دارید. هرچقدر سطح قند خون در چند ماه گذشته بالاتر باشد، به همان میزان سطح A1C نیز بالاتر خواهد بود.
از دیگر آزمایش‌های تشخیصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تست قند خون ناشتا یا آزمایش FBS که با نام‌های FBG و FPG نیز معرفی می شود.
• آزمایش تحمل گلوکز (OGTT)
• آزمایش قند خون تصادفی ((Random blood sugar (RBS)

سخن آخر

آگاهی داشتن از تفاوت دیابت نوع یک و دو به شما کمک می‌کند تا بهتر و بیشتر بیماری خود را بشناسید. هر چقدر آگاهی شما بیشتر باشد به همان میزان راحت‌تر می‌توانید بیماری را کنترل کنید. مهم نیست به کدام نوع مبتلا هستید، مهم این است که پیشرفت بیماری می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. شما عزیزان می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با متخصص غدد مشکل خود را بگویید و از دکتر راهنمایی کسب کنید و در صورت لزوم به رزرو نوبت پزشکی بپردازید.

منبع: Mayo Clinic