بارداری خارج از رحم؛ مشکل مهمی که باید به موقع درمان شود

خطرناک‌ترین نوع بارداری در میان زنان «بارداری خارج از رحم» (Ectopic pregnancy) است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده در یک مکان نامناسب در خارج از رحم، برای مثال لوله فالوپ یا لوله رحم (لوله بین تخمدان و رحم) رشد می‌کند. در ادامه با مجله درمانکده همراه باشید تا درباره حاملگی خارج رحمی اطلاعات بیشتری کسب کنید.

بارداری خارج از رحم چیست؟

بعد از لقاح، تخمک بارورشده به طور طبیعی به پوشش داخلی رحم می‌چسبد و به جنین تبدیل می‌شود. به این فرآیند «لانه‌گزینی» می‌گویند.

در اکثر حاملگی‌های خارج رحمی، تخمک بارورشده قبل از رسیدن به رحم به لوله فالوپ متصل می‌شود. البته در بعضی موارد ممکن است به تخمدان، دهانه رحم یا حفره شکم بچسبد. این نواحی بافت مناسب یا فضای کافی برای رشد جنین ندارند. به همین دلیل، حاملگی خارج رحمی همیشه باعث از دست دادن جنین می‌شود. همچنین در صورت درمان نشدن به پارگی لوله فالوپ، خونریزی شدید و حتی مرگ مادر منجر می‌شود.

خوشبختانه، امروزه با پیشرفت علم پزشکی، بسیاری از زنانی که این مشکل را تجربه می‌کنند می‌توانند در آینده بارداری سالمی داشته باشند.

بیشتر بدانید:علائم بارداری دوقلو چیست؟علائم مختلف در هفته‌های بارداری

بیشتر بخوانید: ابعاد طبیعی رحم و همه آن چیزی که باید در مورد آن بدانید

علائم حاملگی خارج از رحم

تشخیص حاملگی خارج رحمی ممکن است سخت باشد، چون علائم آن اغلب شبیه علائم اولیه بارداری طبیعی هستند. آن‌ها می‌توانند شامل پریود نشدن، حساس شدن سینه‌ها، حالت تهوع، استفراغ، خستگی یا تکرر ادرار باشند.

معمولا اولین علامت هشداردهنده بارداری خارج از رحم، درد لگن یا خونریزی خفیف از واژن است. سایر علائم عبارت‌اند از:

• درد شانه
• تمایل به اجابت مزاج
• افت فشار خون، سرگیجه یا غش (به دلیل از دست دادن خون)

در بعضی موارد، حاملگی خارج از رحم می‌تواند لوله فالوپ را پاره کند. اگر خون ناشی از این پارگی جمع شود و اعصاب را تحریک کند، ممکن است در لگن، شکم یا حتی شانه و گردن احساس درد داشته باشید. درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و فقط در یک طرف لگن یا سرتاسر آن احساس شود.

در صورتی که چنین علائمی را تجربه کردید، بلافاصله به دکتر زنان و زایمان مراجعه کنید یا در اسرع وقت از طریق مشاوره آنلاین با متخصص زنان و زایمان روند درمان خود را آغاز کنید. این پارگی بسیار جدی و تهدیدکننده حیات است، اما در صورت اقدام به موقع می‌توان آن را درمان کرد.

علت بارداری خارج از رحم

حاملگی خارج رحمی معمولا به این دلیل اتفاق می‌افتد که تخمک بارورشده نمی‌تواند به سرعت از لوله فالوپ عبور کند و وارد رحم شود. عوامل مختلفی می‌توانند باعث انسداد جزئی یا کامل لوله فالوپ شوند. از این عوامل می‌توان به عفونت، التهاب و آندومتریوز اشاره کرد. بافت اسکار ناشی از جراحی شکم هم ممکن است لوله را مسدود کند.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این مشکل هستند؟

عوامل زیر احتمال ابتلا به حاملگی خارج رحمی را افزایش می‌دهند:

• سن: این اتفاق می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما احتمال وقوع آن در زنان بالای ۳۵ سال بیشتر است.
• سابقه حاملگی خارج رحمی در بارداری‌های گذشته: بزرگ‌ترین عامل خطر، سابقه قبلی ابتلا به این مشکل است.
• ناهنجاری‌های لوله فالوپ: وجود هر گونه اختلال در ساختار طبیعی لوله‌های فالوپ می‌تواند یک عامل خطر مهم برای بارداری خارج رحمی باشد
• سابقه جراحی: جراحی لوله‌های فالوپ ممکن است به زخم و اختلال در آناتومی طبیعی لوله‌ها منجر شود.
• عفونت‌های مقاربتی: دیواره داخلی لوله‌های فالوپ با برآمدگی‌های کوچک مو مانند به نام مژک پوشیده شده است. وجود این مژک‌ها برای انتقال تخمک به داخل رحم ضروری است. اگر این مژک‌ها در اثر عفونت آسیب ببینند، فرآیند انتقال تخمک بارورشده مختل و تخمک به جای رحم در لوله فالوپ مستقر می‌شود. از سوی دیگر، اسکار ناشی از عفونت باعث انسداد جزئی لوله‌های فالوپ می‌شود و از رسیدن تخمک به رحم جلوگیری می‌کند.
• استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) برای پیشگیری از بارداری: تقریبا نیمی از بارداری‌های زنانی که از IUD استفاده می‌کنند، از نوع خارج رحمی است.
• استعمال دخانیات: سیگار کشیدن در حوالی زمان لقاح با افزایش خطر بارداری خارج از رحم مرتبط است.
• سایر عوامل: ناهنجاری‌های مادرزادی یا تومورهای لوله‌های فالوپ می‌توانند روی محل استقرار تخمک بارورشده تاثیر داشته باشند.

بیشتر بخوانید: علل به وجود آمدن زخم دهانه رحم (سرویسیت) + راهکارهای درمانی

عوارض احتمالی بارداری خارج از رحم 

سقط جنین در حاملگی خارج از رحم بسیار شایع است. تقریبا نیمی از توده‌های حاصل از حاملگی‌ خارج رحمی پس از چند روز از بین می‌روند. بنابراین، شما ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید و هرگز متوجه بارداری خود نشوید. گاهی‌اوقات هم احتمال دارد درد خفیف و مقداری خونریزی شبیه سقط جنین را تجربه کنید. اگر این اتفاق بیفتد، نیاز نیست کار دیگر انجام دهید.

اما در بعضی موارد، تخمک بارورشده برای مدتی در لوله فالوپ رشد می‌کند که این می‌تواند باعث کشیدگی لوله شود و علائم ایجاد کند. این علائم به تشخیص بارداری خارج از رحم کمک می‌کنند. کشیدگی لوله فالوپ فقط تا حد مشخصی ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل، اگر تخمک بارورشده به رشد خود ادامه دهد، لوله فالوپ پاره می‌شود. در نتیجه، خونریزی داخلی و درد شدید ایجاد می‌شود که یک اورژانس پزشکی است.

راه‌های تشخیص حاملگی خارج رحمی

پزشکان از روش‌‌های زیر برای تشخیص بارداری خارج از رحم استفاده می‌کنند:

• معاینه بدنی: اولین قدم در تشخیص بارداری خارج رحمی، گرفتن شرح حال و معاینه بدنی است.
• انجام تست بارداری: پزشک آزمایش خون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) را برای تایید باردار بودن شما تجویز می‌کند. سطح این هورمون در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
• سونوگرافی ترانس واژینال: سونوگرافی ترانس واژینال به پزشک اجازه می‌دهد که محل دقیق بارداری را ببیند. برای انجام این تست، پزشک یک دستگاه عصا مانند را در واژن شما قرار می‌دهد. در این روش، از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود. سونوگرافی شکم که طی آن پروب روی شکم قرار می‌گیرد، ممکن است برای تایید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی استفاده شود.
• لاپاراسکوپی تشخیصی: در موارد نادر، ممکن است برای تایید بارداری خارج از رحم به لاپاراسکوپی نیاز باشد. در طول لاپاراسکوپی، پزشک ابزارهای مخصوص را از طریق برش‌های کوچک وارد دیواره شکم می‌کند تا ساختارهای حفره شکم و لگن را بررسی و محل حاملگی خارج رحمی را مشخص کند.

بیشتر بخوانیم: تخمک گذاری چیست؟

راه‌های درمان حاملگی خارج از رحم

گزینه‌های زیادی برای درمان بارداری خارج از رحم وجود دارد. بعضی از حاملگی‌های خارج رحمی بدون نیاز به هیچ مداخله‌ای خودبه‌خود برطرف می‌شوند، در حالی که تعدادی از آن‌ها به دلیل خونریزی به جراحی فوری نیاز دارند.

بیشتر بخوانید: پولیپ رحم در دختر مجرد

۱. دارودرمانی

حاملگی خارج از رحم اغلب با یک داروی تزریقی به نام متوترکسات درمان می‌شود که رشد سلولی را متوقف و سلول‌های موجود را حل می‌کند. پس از تزریق دارو، پزشک سطح HCG را اندازه‌گیری می‌کند تا از اثربخشی درمان مطمئن شود و ببیند که آیا به داروی بیشتری نیاز دارید یا خیر. در موارد نادر، اگر سطح HCG با تزریق یک دوز متوترکسات به اندازه کافی کاهش نیابد، دارو مجددا باید تزریق شود.

عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم کم و میزان اثربخشی آن بالا است. بسته به عوامل مختلف از جمله اندازه توده مرتبط با حاملگی خارج رحمی و غلظت HCG در خون، پزشک مشخص می‌کند که کدام زنان کاندید مناسبی برای دریافت این دارو هستند.

۲. جراحی لاپاراسکوپی

سالپنگوستومی (Salpingostomy) و سالپنژکتومی (Salpingectomy) ۲ نوع جراحی لاپاراسکوپی هستند که برای درمان حاملگی خارج رحمی استفاده می‌شوند. در این روش‌ها برش کوچکی در شکم، معمولا در نزدیکی ناف، ایجاد می‌شود. سپس در مرحله بعد، پزشک از یک لوله نازک مجهز به دوربین و نور (لاپاراسکوپ) برای مشاهده لوله فالوپ استفاده می‌کند. در سالپنگوستومی فقط تخمک بارورشده برداشته می‌شود، اما در سالپنژکتومی هم تخمک و هم لوله فالوپ هر ۲ از بدن خارج می‌شوند. اینکه از کدام روش جراحی استفاده شود، به شدت خونریزی و میزان آسیب‌دیدگی لوله بستگی دارد.

۳. جراحی اضطراری

اگر حاملگی خارج رحمی باعث خونریزی شدید شود، ممکن است به جراحی اورژانسی نیاز داشته باشید. این جراحی به روش لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (ایجاد برش عرضی روی شکم) انجام می‌شود. در بعضی موارد می‌توان لوله فالوپ را نجات داد، اما لوله پاره شده باید برداشته شود.

نحوه پیشگیری از بارداری خارج از رحم

شما نمی‌توانید به طور کامل از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنید، اما می‌توانید با اقدامات زیر احتمال وقوع آن را کاهش دهید:

• سیگار نکشید.
• هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید تا خطر بروز عفونت کاهش یابد.

کلام پایانی

حاملگی خارج رحمی زمانی اتفاق می‌افتد که جنین به جای رحم در سایر بافت‎‌ها، اغلب در لوله فالوپ، مستقر می‌شود. اگر بارداری خارج از رحم به موقع درمان نشود، می‌تواند به عوارض تهدیدکننده حیات منجر شود. در صورتی که علائم این عارضه را تجربه کردید، در اسرع وقت به دکتر زنان مراجعه کنید. خوشبختانه، راه‌های زیادی برای درمان آن وجود دارد. اگر درباره حاملگی خارج رحمی و نحوه تشخیص یا درمان آن سوال دارید، از طریق سایت درمانکده با دکتر زنان مشورت کنید.

سوالات متداول

منابع: americanpregnancy, kidshealth