التهاب فاشیای پلانتار (التهاب رباط کف پا) باعث ایجاد درد در ناحیه کف پاشنه پا می‌شود. فاشیای پلانتار یا کف‌پایی یک لیگامان (رباط) ضخیم و توری‌شکل است که پاشنه پا را به قسمت قدامی این اندام متصل می‌کند. این رباط به عنوان یک ضربه‌گیر عمل کرده و با حمایت از قوس پاها، به شما در راه رفتن کمک می‌کند.
التهاب فاشیای پلانتار یکی از رایج‌ترین مشکلات ارتوپدی می‌باشد. این رباط در طول روز فشار بسیاری را تحمل کرده و دچار استهلاک می‌شود. وارد آمدن فشار بیش از حد به پاهای شما می‌تواند موجب رسیدن آسیب و یا حتی پارگی رباط های موجود در آنها شود. با وارد شدن آسیب به فاشیای پلانتار، این رباط می‌تواند دچار التهاب شده که به دنبال آن درد مچ پا و گرفتگی در ناحیه پاشنه احساس خواهد شد.
عامل ایجاد التهاب فاشیای پلانتار همچنان نامشخص می‌باشد. پژوهشی که در سال 2003 انجام شده است بیان می‌کند که این وضعیت ممکن است بیشتر از اینکه به دلیل التهاب این رباط باشد، به علت پیری دژنراسیون یا از بین رفتن آن به وجود آید. از همین رو شاید به کار بردن عبارت بیماری فاشیای پلانتار به جای التهاب فاشیای پلانتار برای اشاره به این وضعیت درست‌تر باشد.
علائم التهاب فاشیای پلانتار
معمول‌ترین شکایت افرادی که دچار التهاب فاشیای پلانتار شده‌اند درد در ناحیه کف پاشنه یا گاهی در ناحیه میانی کف پا می‌باشد. این بیماری معمولاً تنها در یک پا دیده می‌شود. اما امکان اینکه هر دو پا دچار شوند نیز وجود دارد.
درد حاصل از التهاب فاشیای پلانتار معمولاً در طول زمان ایجاد می‌شود. این درد ممکن است حاد یا مزمن باشد. این درد در بعضی افراد به شکل سوزش یا درد خفیف در ناحیه کف پا به سمت بیرون پاشنه احساس می‌شود.
شدت درد معمولاً در صبح که اولین قدم‌ها برداشته می‌شود، یا زمانی که فرد مدتی را در حالت نشسته یا خوابیده بوده بیشتر است. بالا رفتن از پله‌ها به دلیل درد و گرفتگی در ناحیه پاشنه ممکن است برای فرد بسیار دشوار باشد.
درد در این ناحیه ممکن است پس از انجام فعالیت‌های بلندمدت، به دلیل افزایش تحریک‌پذیری و التهاب رباط، ایجاد شود. از همین رو افرادی که مبتلا به التهاب فاشیای پلانتار می‌باشند، در طول انجام فعالیت احساس درد نمی‌کنند و معمولاً درد پس از توقف فعالیت ظهور پیدا می‌کند.
عوامل ایجاد التهاب در فاشیای پلانتار
بیشترین خطر ایجاد التهاب در فاشیای پلانتار، متوجه مردان و زنان فعال بین 40 تا 70 سال می‌باشد. همچنین بروز این عارضه در زنان بیشتر از مردان دیده شده است. زنان باردار، به خصوص در اواخر دوره بارداری، معمولاً به شکل دوره‌ای دچار این بیماری می‌شوند.
خطر ابتلا به التهاب فاشیای پلانتار در افراد چاق یا دارای اضافه وزن بیشتر است. دلیل این امر وارد آمدن فشار بیشتر به رباط های این ناحیه در این افراد می‌باشد. به خصوص اگر افزایش وزن به شکل ناگهانی روی دهد.
خطر ابتلا به مشکلات مربوط به فاشیای پلانتار در دوندگان مسافت‌های طولانی نیز بیشتر است. علاوه بر این اشتغال در حرفه‌های نیازمند فعالیت بدنی بالا که افراد باید مدت زیادی را روی پا ایستاده باشند می‌تواد خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. برای مثال کار در کارخانه یا به عنوان پیش‌خدمت در رستوران‌‌ها.
اختلالات ساختاری پا مانند قوس زیاد یا تخت بودن پاها نیز می‌توانند خطر ابتلا به التهاب فاشیای پلانتار را افزایش دهند. کوتاهی تاندون آشیل نیز که عضلات پشت ساق پاها را به پاشنه‌ها متصل می‌کند، می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه فاشیای پلانتار شود.
علاوه بر این پوشیدن کفش‌های دارای کفی نرم و حمایت ناکافی از قوس پاها نیز می‌تواند در بروز التهاب این ارتباط نقش داشته باشد. خار پاشنه معمولاً باعث ایجاد التهاب فاشیای پلانتار نمی‌شود. پزشکان در گذشته بر این باور بودند که وجود خار پاشنه می‌تواند باعث احساس درد توسط افراد مبتلا به التهاب فاشیای پلانتار شود که باور درستی نیست.
آزمایش و تشخیص التهاب فاشیای پلانتار
پزشکان برای تشخیص گرفتگی و موقعیت دقیق درد در پا، به معاینه فیزیکی مبادرت می‌کنند. هدف از انجام معاینه فیزیکی، اطمینان از عدم وجود درد به دلیل سایر مشکلات در پا می‌باشد.
پزشکان در طول ارزیابی فیزیکی ممکن است با وارد آوردن فشار برروی فاشیای پلانتار از بیمار بخواهند که پای خود را جمع و باز کند تا مشخص گردد درد در این ناحیه کمتر می‌شود یا بیشتر.
آنها در طول معاینه همچنین می‌توانند از وجود قرمزی یا تورم در پاها نیز آگاه شوند. پزشکان با بررسی موارد زیر در بیماران به ارزیابی قدرت عضلانی و سلامت عصبی آنها می‌پردازند:
- رفلکس‌ها
- توان عضلانی
- حواس لامسه و بینایی
- هماهنگی و تنظیم اعمال
- تعادل
برای اطمینان بیشتر در مورد عدم وجود سایر مشکلات ایجاد کننده درد، مانند شکستگی استخوان، ممکن است تصویربرداری با استفاده از اشعه X یا MRI مورد نیاز باشد.
درمان التهاب فاشیای پلانتار
روش‌های درمانی خانگی مانند استراحت، گذاشتن یخ برروی موضع و استفاده از کفش‌های طبی و داروهای ضد التهاب، معمولاً اولین راه‌های درمان التهاب فاشیای پلانتار می‌باشند.
در صورتی که این روش‌ها در کاهش درد موثر نبودند، تزریق مستقیم یک داروی کورتیکواستروئیدی توسط پزشک در موضع آسیب‌دیده می‌تواند موثر باشد. پزشک می‌تواند این کار را در مطب خود انجام دهد.
پزشکان ممکن است از دستگاه سونوگرافی نیز برای تشخیص بهترین موقعیت برای تزریق دارو بهره ببرند. آنها همچنین می‌توانند داروهای کورتیکواستروئیدی را در پوست یا قوس پاها تزریق کرده و سپس با استفاده از جریان الکتریکی ضعیف، باعث نفوذ دارو در بافت عضلانی شوند.
فیزیوتراپی یکی از اجزای کلیدی درمان التهاب فاشیای پلانتار می‌باشد که از طریق کشش این لیگامان و زردپی آشیل انجام می‌شود. کارشناسان فیزیوتراپی می‌توانند با آموزش حرکات ورزشی که موجب تقویت عضلات ناحیه پایینی پاها می‌شوند، به تعادل راه رفتن و کاهش فشار برروی فاشیای پلانتار در پاها کمک کنند.
در صورتی که درد کاهش پیدا نکرد و سایر روش‌های درمانی نیز بی‌نتیجه بودند. پزشکان ممکن است به شوک ویو تراپی (ESWT) روی بیاورند. در این روش درمانی، بمباران فاشیای پلانتار به وسیله امواج صوتی باعث تحریک فرایند التیام در رباط می‌شود. آثار جانبی استفاده از این روش درمانی می‌توانند شامل موارد زیر شوند:
- کبودی
- تورم
- درد
- بی‌حسی
استفاده از این روش درمانی در برطرف نمودن علائم التهاب فاشیای پلانتار زیاد موثر نبوده است. در صورتی که استفاده از روش‌های درمانی خانگی و پزشکی در درمان این عارضه بی فایده بودند، گزینه بعدی برای درمان این بیماری عمل جراحی می‌باشد.
جراحی التهاب فاشیای پلانتار برای درمان
عمل جراحی نهایی‌ترین روش درمانی برای این بیماری است و تنها زمانی از این گزینه استفاده می‌شود که درد شدید بوده یا بیش از 6 الی 12 ماه ادامه داشته باشد.
عمل جراحی آزادسازی فاشیای پلانتار با جداسازی بخشی از این رباط از استخوان پاشنه پا انجام می‌شود. این عمل باعث کاهش فشار وارده به فاشیای پلانتار می‌شود. اما در عین حال قوس پا را نیز تضعیف کرده و باعث از دست رفتن بخشی از عملکرد پا می‌شود.
در صورتی که خم کردن پاها، حتی پس از مدت طولانی صاف بودن آن ها برای بیمار دشوار باشد. پزشک ممکن است عمل جراحی اصلاح عضله گاستروکنمیوس را پیشنهاد دهد.
این عمل جراحی شامل کشش عضلات پشت ساق پا جهت افزایش تحرک مچ پا و کاهش تنش برروی فاشیای پلانتار می‌باشد. عمل جراحی می‌تواند به ایجاد دردهای مزمن و آسیب عصبی منتهی شود. پس این گزینه درمانی تنها زمانی باید مورد استفاده قرار گیرد که روش‌های درمانی دیگر پاسخگو نبوده باشند.
حرکات ورزشی برای التیام التهاب فاشیای پلانتار
انجام حرکات کششی آرام می‌تواند به التیام یا حتی پیشگیری از التهاب فاشیای پلانتار کمک کنند. کشش عضلات پشت پا و حتی خود فاشیای پلانتار به افراد کمک می‌کند که با شل کردن عضلات خود، درد کمتری را احساس کنند.
ترک موقت انجام فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن، نقش اساسی در التیام فاشیای پلانتار دارد. ورزش‌هایی مانند شنا، که فشار کمتری را به اندام‌ها وارد می‌آورند، می‌توانند گزینه مناسب‌تری برای انجام فعالیت بدنی بدون تشدید درد پاشنه پا باشند. افراد بهتر است زمانی که قصد دویدن دارند، با سرعت پائین‌تری فعالیت خود را آغاز کنند.
در حین انجام حرکات ورزشی بهتر است پس از مدتی ورزش را متوقف کرده و حرکات کششی انجام داد تا درد بار دیگر ظهور پیدا نکند. انجام حرکات کششی پیش از شروع ورزش نیز بسیار مهم است.
انجام حرکات کششی برای التیام التهاب فاشیای پلانتار کار بسیار ساده‌ای است. این حرکات به وسایل زیادی نیاز ندارند و یک صندلی به همراه یک غلتک فومی یا حتی یک بطری یخ نیز می‌تواند کافی باشد.
درمان‌های خانگی برای درمان فاشیای پلانتار
کاهش درد، تحریک‌پذیری و التهاب فاشیای پلانتار از نکات اساسی در درمان این بیماری می‌باشند. اما آسیبی که به این رباط وارد شده است را نمی‌توانند جبران کنند.
- اولین گزینه درمانی خانگی شامل عدم ایستادن و گذاشتن یخ به مدت 15 تا 20 دقیقه برروی پا می‌باشد که باید سه الی چهار دفعه در روز تکرار شود.
- کاهش یا تغییر فعالیت‌های ورزشی نیز می‌توانند به التیام التهاب کمک کنند.
- استفاده از کفی‌های طبی حامی قوس پا در کفش، تعویض کفش‌های ورزشی فرسوده و انجام حرکات کششی، همگی می‌توانند در کاهش درد و التیام این عارضه کمک‌کننده باشند.
- استفاده از داروهای ضد‌التهاب غیراستروئیدی (NSAIDها)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، در کاهش درد لیگامان آسیب دیده موثر می‌باشند.
۱) استفاده از آتل‌ها و کش‌های طبی
استفاده از آتل‌های شبانه پا یکی دیگر از روش‌های درمانی این بیماری است که به کشش عضلات پشت ساق کمک کرده و از قوس پا حمایت می‌کند. آتل شبانه از انواع کش‌های طبی می‌باشد که باعث می‌شود پا در یک موقعیت خم شده ثابت مانده و فاشیای پلانتار به همراه زردپی آشیل در طول شب به حالت کشیده باقی بماند. این کار در پیشگیری از گرفتگی و احساس درد در صبح موثر می‌باشد.
استفاده از ارتز‌های (بریس) مختلف و حمایت‌کننده‌های قوس پا در کفش، می‌تواند با توزیع فشار برروی قسمت‌های مختلف درد را کاهش داده و از وارد آمدن آسیب بیشتر به فاشیای پلانتار جلوگیری کند.
استفاده از ارتز پا (Boot Cast) می‌تواند با بی‌حرکت نمودن پاها و کاهش فشار، به کاهش درد و التیام فاشیای پلانتار کمک کند. هنگام استحمام می‌توان این ارتز را که شبیه کفش اسکی می‌باشد، از پا در آورد.
توجه به توصیه‌های خانگی برای التیام التهاب فاشیای پلانتار معمولاً برای درمان این بیماری کافی می‌باشد و دیگر نیازی به کمک پزشک نخواهد بود.
۲) استعمال عصاره‌های روغنی برای درمان التهاب فاشیای پلانتار
در حال حاضر پژوهش‌های زیادی در مورد تاثیر استعمال عصاره‌های روغنی بر درمان التهاب فاشیای پلانتار در دسترس نمی‌باشد. اما بعضی از پژوهش‌ها بیان کرده‌اند که این عصاره‌ها می‌توانند در کاهش درد و التهاب در موارد به خصوصی موثر باشند. این عصاره‌های روغنی شامل موارد زیر می‌باشد:
- عصاره استخودوس
- عصاره پوتار
- عصاره اکالیپتوس
- عصاره گل رز
پیش از استعمال این عصاره‌ها برای ماساژ دادن پا، باید آن ها را با استفاده از یک روغن حامل، مانند روغن نارگیل، رقیق نمود. استنشاق بخار حاصل از مخلوط کردن این عصاره‌های روغنی با آب داغ نیز می‌تواند در تسکین درد موثر باشد.
از آنجا که نقش التهاب و تحریک‌پذیری در به وجود آمدن این بیماری هنوز مشخص نیست. استفاده از این عصاره‌ها ممکن است در درمان این عارضه بی‌تاثیر باشد. با این وجود این عصاره‌های روغنی در صورتی که به درستی مورد استفاده قرار گیرند، ضرری برای افراد نخواهند داشت.
پیشگیری از التهاب فاشیای پلانتار
پیشگیری از بروز التهاب فاشیای پلانتار می‌تواند با ایجاد تغییراتی کوچک در سبک زندگی، امکانپذیر باشد.
- استفاده از کفش‌های طبی و تعویض کفش‌های ورزشی فرسوده می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر باشد.
- افراد دونده باید هر 643 تا 804 کیلومتر کفش‌های ورزشی خود را تعویض کنند.
- ورزش‌های کم فشار، مانند شنا یا دوچرخه سواری باید در برنامه فعالیت‌های ورزشی افراد گنجانده شوند.
- نباید با دویدن‌های متوالی فشار زیادی را به فاشیای پلانتار وارد کرد.
- کشش عضلات پشت ساق پا، زردپی آشیل و فاشیای پلانتار پیش از انجام فعالیت‌های ورزشی نیز نباید فراموش شوند.
بهبودی التهاب فاشیای پلانتار
التهاب فاشیای پلانتار معمولاً در اکثر افراد پس از چند ماه استراحت و استفاده از روش‌های درمانی خانگی، مانند گذاشتن یخ برروی موضع و انجام حرکات کششی، بهبود می‌یابد.
استفاده از نوار‌های طبی نیز می‌تواند با ثابت نگه داشتن پا، در درمان التهاب فاشیای پلانتار موثر باشد. این نوارها باعث می‌شوند که دامنه حرکت لیگامان آسیب دیده محدود شود.
استفاده از نوار‌های حاوی اکسید روی یا نوار‌های زینکیولوژی در درمان این بیماری توصیه می‌شود. یادگیری استفاده از این نوارها ممکن است نیاز به زمان داشته باشد. اما استفاده از آنها می‌تواند به فرایند التیام کمک کند.
مقایسه التهاب فاشیای پلانتار با خار پاشنه
خار پاشنه زائده‌ای استخوانی می‌باشد که می‌تواند برروی استخوان پاشنه پا ایجاد شود. این زائده، مانند التهاب فاشیای پلانتار، می‌تواند به دلیل وارد آمدن فشار به پا به مدت طولانی ایجاد شود. متخصص جراحی ارتوپدی یا متخصص پا، می‌تواند با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس این زائده را تشخیص دهد.
مردم معمولاً فکر می‌کنند که خار پاشنه باعث ایجاد درد می‌شود. اما این موضوع حقیقت ندارد و خار پاشنه معمولاً هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهد. عوامل مشابهی در بوجود آمدن خار پاشنه و التهاب فاشیای پلانتار نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- کفش‌های فرسوده و بدون حمایت کافی
- اضافه وزن
- التهاب مفاصل
- روش نادرست یا غیرطبیعی راه رفتن
علاوه بر این، ابتلا به التهاب فاشیای پلانتار احتمال ابتلا به خار پاشنه را نیز افزایش می‌دهد. با وجود اینکه تنها راه درمان خار پاشنه پا جراحی می‌باشد، این زائده معمولاً هیچ درد یا علامت به خصوصی ایجاد نمی‌کند. از همین رو معمولاً انجام عمل جراحی برای اصلاح این عارضه لزومی نخواهد داشت.
خار پاشنه تقریباً با همان روش‌هایی که برای درمان التهاب فاشیای پلانتار مورد استفاده قرار می‌گیرند، قابل درمان است. استراحت، گذاشتن یخ بر روی موضع، استفاده از داروهای ضد درد و استفاده از کفی‌های طبی می‌تواند در التیام علائم این بیماری موثر باشد.
التهاب فاشیای پلانتار در کودکان
کودکان نیز، مانند بزرگسالان، در صورت استفاده بیش از حد از پاهای خود و یا پوشیدن کفش‌های فرسوده و نامناسب، می‌توانند دچار التهاب فاشیای پلانتار شوند. از آنجا که این بیماری با گذشت زمان می‌تواند وخامت بیشتری پیدا کند، باید هر چه سریع تر برای تشخیص و درمان مناسب آن به پزشک مراجعه نمود.
برای کاهش تحریک‌پذیری و التهاب، باید از گذاشتن یخ برروی پاشنه کودک استفاده کرد. ماساژ دادن موضع آسیب دیده نیز می‌تواند به بهبود آن کمک کند. برای اینکه آسیب وارد شده به پا به خوبی بهبود پیدا کرده و رفع شود، باید مطمئن شد که کودک به اندازه کافی استراحت کرده و از دویدن، پریدن و ایستادن به مدت طولانی نیز اجتناب خواهد کرد.
هنگامی که پای کودک به اندازه‌ای بهبود پیدا کرد که بتواند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد، باید به او یادآوری نمود که پیش از شروع بازی و ورزش با استفاده از حرکات نرمشی و کششی خود را گرم کند تا از بازگشت عارضه جلوگیری کند. همچنین والدین باید از پوشیدن کفش‌های طبی و دارای اندازه مناسب پای فرزند خود اطمینان حاصل کنند.
درد موجود در پاشنه پای کودکان همچنین می‌تواند حاصل از بیماری‌های دیگر، مانند التهاب زردپی آشیل یا حتی شکستگی باشد.
تغذیه مناسب برای التهاب فاشیای پلانتار
هنوز پژوهش‌های بیشتری در مورد نقش تغذیه در بهبود یا پیشگیری التهاب فاشیای پلانتار مورد نیاز است. با این حال استفاده از مکمل‌های ویتامینی زیر می‌توانند در ترمیم بافت و التیام آسیب وارد شده به این لیگامان موثر باشند:
- ویتامین C
- روی
- گلوکزآمین
- بروملین
- روغن ماهی
مسلماً دریافت مواد مغذی از طریق استفاده از رژیم غذایی متناسب، بهتر از مصرف مکمل‌های غذایی می‌باشد. افراد باید پیش از مصرف این مکمل‌ها، با پزشک خود در مورد مصرف آن ها مشورت کنند.
در صورتی که عامل ایجاد کننده التهاب فاشیای پلانتار افزایش وزن باشد. تغییر رژیم غذایی و کاهش وزن می‌تواند به شما در بهبود بیماری و کاهش درد کمک کند.
عواقب التهاب فاشیای پلانتار
در صورتی که افراد التهاب فاشیای پلانتار را در هنگام بروز نادیده بگیرند. احتمال اینکه درد پاشنه پا به شکل مزمن در آید افزایش خواهد یافت. این موضوع می‌تواند نحوه راه رفتن افراد را تغییر داده و یا باعث وارد آمدن آسیب به اندام‌های زیر شود:
- پاها
- زانوها
- لگن
- کمر
تزریق مواد استروئیدی و بعضی دیگر از داروها می‌توانند باعث تضعیف فاشیای پلانتار شده و خطر ایجاد پارگی این لیگامان را افزایش دهند.
انجام عمل جراحی برای درمان این بیماری ممکن است با خونریزی، عفونت و یا واکنش به مواد بیهوشی همراه باشد. همچنین جداسازی فاشیای پلانتار می‌تواند باعث ایجاد آسیب عصبی یا تغییر در ساختار پا شود. اصلاح عضله گاستروکنمیوس نیز می‌تواند به اعصاب آن ناحیه آسیب برساند.
چشم‌انداز
اکثر افرادی که به التهاب فاشیای پلانتار مبتلا می‌باشند، برای کاهش درد ناحیه پاشنه پا نیازی به انجام عمل جراحی نخواهند داشت و می‌توانند با استفاده از فیزیوتراپی، روش‌های درمانی خانگی و پزشکی وضعیت خود را بهبود ببخشند. با این وجود بهبود علائم التهاب فاشیای پلانتار ممکن است از چند ماه تا 2 سال به طول بینجامد.
شما عزیزان برای کسب اطلاعاتی در خصوص التهاب فاشیای پلانتار بهتر است به دکتر ارتوپد مراجعه کنید. امکان رزرو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکانپذیر است. دسترسی به شماره تماس و آدرس مطب نیز از طریق درمانکده میسر شده است.
منبع : Health Line
[sibwp_form id=5]
