سونوگرافی، اولتراسوند یا اولتراسونوگرافی یک روش تشخیصی است که ساختار بدن را با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا بررسی کرده و از آن عکس تهیه می‌کند. اگرچه اکثر مردم اولتراسوند را با بارداری مرتبط می‌دانند، اما پزشکان از آن در موقعیت‌های مختلف برای بررسی بخش‌های داخلی بدن استفاده میکنند. در ادامه این مقاله از مجله سلامت درمانکده به بررسی انواع اولتراسوند، کاربردها و عوارض آن خواهیم پرداخت. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
فهرست محتوا
سونوگرافی چیست و چگونه انجام میشود؟
سونوگرافی یک تست غیر تهاجمی است که برای ایجاد تصویر و ویدیو از اندام‌های داخلی بدن یا سایر بافت‌های نرم از جمله عروق خونی استفاده میشود. اولتراسوند این امکان را به پزشک می‌دهد که جزئیات بافت‌های نرم داخل بدن شما را بدون استفاده از اشعه یا ایجاد برش ببیند.
در طول تست، دستگاهی به نام ترانسدیوسر یا پروب روی ناحیه‌ای از بدن شما یا داخل یکی از منافذ آن قرار می‌گیرد. پزشک یک لایه نازک ژل روی پوست شما می‌مالد تا امواج سونوگرافی از ترانسدیوسر به داخل بدن منتقل شوند.
پروب جریان الکتریکی را به امواج صوتی با فرکانس بالا تبدیل می‌کند و آن‌ها را به بافت‌های بدن می‌فرستد. البته شما نمی‌توانید این امواج صوتی را بشنوید. امواج صوتی از ساختارهای داخلی بدن شما منعکس می‌شوند و به پروب برمی‌گردند تا به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل شوند. سپس کامپیوتر الگوی سیگنال‌های الکتریکی را به تصویر یا ویدیو تبدیل می‌کند تا پزشک آن‌ها را ببیند.
انواع سونوگرافی
سه دسته اولتراسوند وجود دارد که عبارت‌اند از:
۱. اولتراسوند بارداری
پزشکان از سونوگرافی حاملگی به منظور تایید بارداری، تعیین تعداد جنین‌ها، مشخص کردن مدت زمان بارداری، نظارت بر رشد و نمو جنین، تشخیص مشکلات مادرزادی در مغز، قلب یا سایر قسمت‌های بدن و بررسی مقدار مایع آمنیوتیک استفاده میکنند.
بیشتر بدانید: سونوگرافی بارداری
۲. اولتراسوند تشخیصی
پزشکان از اولتراسوند برای مشاهده قسمت‌های داخلی بدن استفاده میکنند تا عملکرد و مشکلات آن‌ها را تشخیص دهند. در بیشتر موارد، پزشک پروب را روی پوست قرار می‌دهد. اما گاهی‌اوقات ممکن است لازم باشد داخل بدن (برای مثال، داخل واژن) قرار بگیرد. نوع تست به مشکل شما بستگی دارد. از انواع اولتراسوند تشخیصی می‌توان به اولتراسوند لگن، شکم، غده تیروئید، کلیه و سینه اشاره کرد.
۳. هدایت اولتراسوند
در بعضی موارد، پزشکان از اولتراسوند برای انجام دقیق بعضی از اقدامات از جمله قرار دادن سوزن داخل تاندون، مفصل، عضله، کیست و… استفاده میکنند.
در سونوگرافی چه چیزهایی مشخص میشود؟
دستگاه سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند که از اندام‌های داخلی بدن تصویربرداری کند و طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی را تشخیص دهد، از جمله:
- توده‌های غیر طبیعی از جمله تومورها و توده‌های سرطانی
- لخته شدن خون
- بزرگ شدن طحال
- حاملگی خارج از رحم (زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور‌شده در خارج از رحم لانه‌گزینی می‌کند.)
- سنگ کیسه صفرا
- آنوریسم آئورت
- سنگ کلیه یا مثانه
- کوله‌سیستیت (التهاب کیسه صفرا)
- واریکوسل (بزرگ شدن وریدهای بیضه)
بیشتر بدانید: سونوگرافی چگونه انجام میشود؟
اولتراسوند ابزار ارزشمندی است، اما محدودیت‌هایی هم دارد. چرا که امواج صوتی به خوبی در هوا یا استخوان حرکت نمی‌کنند. به عبارت دیگر، اولتراسوند برای تصویربرداری از قسمت‌هایی از بدن که دارای گاز هستند یا توسط استخوان پنهان شده‌اند مانند ریه‌ها یا سر مناسب نیست. همچنین ممکن است قادر به دیدن مواردی که در اعماق بدن انسان قرار دارند، نباشد. پزشک برای مشاهده این نواحی از سایر تست‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن، ام‌آرآی (MRI) یا اشعه ایکس استفاده می‌کند.
مزایای سونوگرافی چیست؟
از مزایای اولتراسوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرآیند بدون درد و بدون نیاز به تزریق یا برش
- ایمنی بالاتر نسبت به سی‌تی‌اسکن و سایر روش‌های تشخیصی
- قرار ندادن بیمار در برابر تشعشعات یونیزه
- کم‌هزینه بودن
- امکان تصویربرداری از بافت‌های نرم بدن
بیشتر بدانید: سونوگرافی کبد
عوارض سونوگرافی چیست؟
تحقیقات زیادی نشان داده‌اند که فناوری اولتراسوند ایمن و بدون عوارض جانبی خطرناک است. سونوگرافی برخلاف سایر تست‌های تصویربرداری پزشکی مانند اشعه ایکس و سی‌تی اسکن از تشعشع استفاده نمی‌کند. با این حال، حتما باید توسط متخصصی انجام شود که دوره آموزش استفاده از این فناوری را سپری کرده باشد.
بیشتر بدانید: تست جنین پسر
آیا سونوگرافی دردناک است؟
سونوگرافی‌هایی که به صورت خارجی (روی پوست شما) انجام می‌شوند، معمولا دردناک نیستند. شما امواج صوتی مورد استفاده اولتراسوند را احساس نخواهید کرد. اما اگر برای انجام تست مجبور باشید مثانه خود را پر نگه دارید، این موضوع ممکن است ناراحت‌دهنده باشد. همچنین در دوران بارداری احتمال دارد دراز کشیدن روی میز معاینه باعث آزار شما شود.
سونوگرافی‌هایی که بررسی حفره‌های بدن مانند واژن یا رکتوم (راست روده) انجام می‌شوند، ممکن است آزاردهنده باشند، اما به اندام‌های داخلی آسیب نمی‌رسانند.
قبل از سونوگرافی باید چه کاری انجام دهم؟
آمادگی مورد نیاز به نوع اولتراسوند بستگی دارد. بعضی از انواع این تست به هیچ آمادگی خاصی نیاز ندارند. اما برای سونوگرافی لگن از جمله سونوگرافی دوران بارداری، دستگاه تناسلی زنان یا دستگاه ادراری ممکن است لازم باشد مثانه خود را با نوشیدن آب پر کنید. برای سونوگرافی شکم هم توصیه میشود رژیم غذایی خود را تغییر دهید یا چند ساعت ناشتا بمانید (به جزء آب چیزی نخورید یا ننوشید). در هر صورت، پزشک به شما اطلاع می دهد که آیا برای تست اولتراسوند به انجام کار خاصی نیاز دارید یا خیر.
کلام پایانی
در این مقاله به این سوال که سونوگرافی چیست پاسخ دادیم و عوارض و مزایای این روش تشخیصی را بررسی کردیم. پس از انجام اولتراسوند، متخصص رادیولوژی یک گزارش برای پزشک شما می‌نویسد و اگر ناهنجاری در بافت‌های شما دیده باشد، وضعیت آن را برای پزشک شرح می‌دهد. در صورت نیاز ممکن است پس از انجام اولتراسوند، پزشک روش‌های تشخیصی دیگری مانند سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی یا نمونه‌برداری را تجویز کند.
در صورتی که در مورد اولتراسوند به راهنمایی نیاز دارید، با متخصص رادیولوژی مشورت کنید. همچنین اگر باردار هستید، متخصص زنان می‌تواند به سوالات شما درباره سونوگرافی این دوران پاسخ دهد. برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
اولتراسوند یک تست تشخیصی غیر تهاجمی است که اغلب برای تصویربرداری از اندام‌های داخل بدن از آن استفاده میشود.
این نوع اولتراسوند برای بررسی اندام‌های ناحیه لگن (بین قسمت پایین شکم تا پاها) انجام میشود. از اندام‌های لگنی می‌توان به مثانه، پروستات، رکتوم، تخمدان‌ها، رحم و واژن اشاره کرد.
سونوگرافی از رحم، واژن، غده تیروئید و سایر اندام‌ها با استفاده از یک اسکنر دستی یا مبدل متصل به کامپیوتر انجام میشود. در این روش، امواج صوتی با فرکانس بالا به بدن فرستاده می‌شوند. سپس به پروب برمی‌گردند تا به سیگنال الکتریکی تبدیل شوند و پزشک بتواند تصویر بخش‌های داخلی بدن را روی مانیتور مشاهده کند.
منابع: mayoclinic | clevelandclinic
