زایمان طبیعی یکی از روش‌های متداول تولد است که در طی آن نوزاد بدون نیاز به مداخلات جراحی از طریق کانال زایمان به دنیا می‌آید. این فرآیند به طور طبیعی توسط انقباضات رحمی آغاز می‌شود و دارای مراحل مختلفی است. زایمان طبیعی به دلیل مزایای فراوان از گذشته مورد توجه پزشکان بوده و در حال حاضر یکی از تکنیک‌های اصلی در به دنیا آوردن نوزاد محسوب می‌شود. این روش گرچه با چالش‌های جسمی و احساسی قابل توجهی همراه است، اما در بسیاری از موارد کمترین خطرات پزشکی را برای مادر و نوزاد به همراه دارد. در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با مراحل زایمان طبیعی و فواید آن بیشتر آشنا کنیم.
فهرست محتوا
علائم زایمان طبیعی
زمان دقیق این زایمان برخلاف زایمان سزارین مشخص نیست. پزشک فوق متخصص زنان زایمان و نازایی تاریخ تقریبی به شما می‌دهد و ممکن است درد زایمان ۲ هفته پس از این تاریخ یا سه هفته پیش از آن شروع شود. اگر با علائم زیر مواجه شدید، احتمالا زایمان شما نزدیک است:
پایین آمدن برآمدگی شکم
سر جنین هنگام تولد به سمت پایین قرار می‌گیرد تا بدن مادر آماده زایمان شود. به همین دلیل برآمدگی شکم از قبل پایین‌تر می‌آید و تنفس راحت‌تری خواهید داشت. با این حال، ممکن است وزن نوزاد بر روی مثانه فشار بیاورد و دچار تکرر ادرار شوید. این نشانه در اولین بارداری معمولا چند هفته قبل از زایمان بروز پیدا می‌کند، اما در بارداری‌های بعدی ممکن است چند روز یا چند ساعت قبل از زایمان ظاهر شود.
خروج ترشحات صورتی رنگ
خارج شدن مقدار کمی ترشحات صورتی رنگ همراه با خون از نشانه‌های آغاز زایمان طبیعی است. این ترشحات به دلیل نازک شدن و باز شدن دهانه رحم خارج می‌شوند.
پارگی کیسه آب
زمانی که کیسه آمنیوتیک که اطراف نوزاد را احاطه کرده، پاره شود مایع شفافی از واژن خارج می‌شود. این مایع به طور ناگهانی یا تدریجی نشت می‌کند.
انقباضات رحمی
یکی از نشانه‌های اصلی درد زایمان طبیعی، انقباضات رحمی منظم و پیوسته است. این انقباضات به تدریج قوی‌تر می‌شوند و با فواصل زمانی کوتاه‌تر رخ می‌دهند. انقباضات رحمی منظم هستند و به آرامی دردناک خواهند شد.
درد کمر و شکم
اغلب زنان هنگام شروع این نوع زایمان، دردهای شدیدی را در ناحیه کمر و پایین شکم تجربه می‌کنند. این دردها معمولا به شکل موجی احساس می‌شوند و با هر انقباض شدت بیشتری پیدا می‌کنند.
اسهال
یکی دیگر از نشانه‌های شروع این نوع زایمان، اسهال است. البته این نشانه در همه زنان بروز پیدا نمی‌کند، اما تعداد زیادی از زنان باردار گزارش کرده‌اند که ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از شروع درد زایمان دچار اسهال شده‌اند. دلیل آن، تولید هورمون پروستاگلاندین در طول زایمان است که باعث نرم شدن ماهیچه‌های رحم و دهانه رحم می‌شود تا نوزاد راحت‌تر به دنیا بیاید. این هورمون به طور طبیعی بر گوارش تاثیر می‌گذارد و حرکات روده را تغییر می‌دهد و می‌تواند منجر به اسهال شود.
فواید زایمان طبیعی
در این روش، بدن مادر دست‌کاری نمی‌شود و نوزاد از طریق کانال طبیعی به دنیا می‌آید؛ به همین دلیل فواید زیادی برای مادر و نوزاد دارد. مهم‌ترین فواید آن عبارت‌اند از:
- بهبودی سریع‌تر مادر
- کاهش خطر عوارض زایمان
- تقویت سیستم ایمنی نوزاد و رشد مناسب فلورای روده او
- رشد کامل نوزاد از لحاظ سلول‌های مغزی، سیستم تنفسی و کبد
- برقراری پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد
- رفع مشکلات تنفسی نوزاد
- هزینه کمتر زایمان
زایمان طبیعی به چه صورت است؟
مهم‌ترین عاملی که باعث می‌شود تا زنان برای انتخاب زایمان طبیعی تردید داشته باشند، شنیده‌های آن‌ها در مورد درد شدید این نوع زایمان است. مادران باردار باید به این موضوع توجه داشته باشند که بدن هر خانم، حاملگی و مراحل زایمان طبیعی منحصربه‌فرد است و می‌تواند برای هر زنی متفاوت باشد. شناخت مراحل این زایمان به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از شدت درد آن داشته باشید. به طور کلی، متخصصان برای تولد نوزاد به روش طبیعی سه مرحله در نظر می‌گیرند که شامل موارد زیر هستند:
مرحله اول: شروع درد
مرحله اول زایمان طبیعی زمانی آغاز می‌شود که انقباضات رحمی را به طور مداوم احساس می‌کنید. این انقباضات از علائم شروع درد زایمان طبیعی بهشمار می‌آیند. مرحله اول دارای سه فاز اصلی است که به شرح زیر هستند:
- فاز نهفته: شدت این فاز از بقیه کمتر است، اما به عنوان طولانی‌ترین فاز زایمان طبیعی شناخته می‌شود. در این فاز، تعداد انقباضات رحمی بیشتر می‌شوند تا دهانه رحم بازتر شود. فاز نهفته خیلی آزاردهنده نیست و زمانی که انقباضات رحمی ناشی از آن منظم باشند، پزشک میزان باز شدن دهانه رحم را به طور مرتب چک می‌کند.
- فاز فعال: این فاز با نازکی و باز شدن بیشتر دهانه رحم همراه است. معمولا با هر انقباض، درد زایمان و فشار زیادی در کمر و شکم احساس می‌شود. برخی زنان در این فاز، احساس فشار در ناحیه مقعد دارند که باید اصطلاحا شروع به زور زدن کنند.
- فاز انتقال: در این فاز، دهانه رحم به طور کامل و به اندازه ۱۰ سانتی‌متر باز شده است. انقباضات رحمی با شدت زیاد، درد و در تعداد دفعات بیشتری (معمولا هر سه تا چهار دقیقه به مدت ۶۰ تا ۹۰ ثانیه) رخ می‌دهند.
مرحله دوم: تولد نوزاد
در این مرحله، دهانه رحم کاملا باز شده و مادر باید با شدت زیادی زور بزند تا نوزاد از کانال زایمان خارج شود. این مرحله معمولا زمان کوتاه‌تری نسبت به مرحله اول دارد و در نهایت با خروج نوزاد از ناحیه تناسلی مادر به پایان می‌رسد.
مرحله سوم: خروج جفت
پس از تولد نوزاد، همچنان انقباضات ادامه دارند تا جفت که وظیفه تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را برعهده داشته و به دیواره رحم چسبیده از آن جدا شود و در نهایت از طریق واژن بیرون بیاید. این مرحله ممکن است بین پنج تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.
چه افرادی نباید زایمان طبیعی انجام دهند؟
این نوع زایمان، یک روش سالم است که به طور کلی برای زنان در شرایط بارداری عادی توصیه می‌شود. با این حال، اگر شرایط خاصی سلامت مادر و نوزاد را به خطر بیندازند، متخصص زنان دستور زایمان سزارین می‌دهد. به طور کلی، برخی شرایط خطرساز برای تولد نوزاد به روش طبیعی شامل موارد زیر هستند:
- سابقه جراحی رحم
- بارداری پس از سن ۳۵ سالگی
- چند قلوزایی
- ابتلای مادر به بیماری‌هایی مانند دیابت، مشکلات انعقاد خون یا پره‌اکلامپسی
- عوارض دوران بارداری مانند مشکلاتی در جفت
- عفونت درمان‌نشده یا ضایعات تناسلی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس
انواع روش‌های زایمان طبیعی
تولد نوزاد به روش طبیعی دارای انواع مختلفی است که دکتر متخصص زنان و زایمان بهترین گزینه را بر اساس شرایط بدنی فرد و بررسی عوامل موثر بر زایمان انتخاب می‌کند. در اینجا چند نمونه از رایج‌ترین روش‌های زایمان طبیعی را معرفی می‌کنیم:
زایمان فیزیولوژیک
این روش همان زایمان سنتی است که به آن زایمان طبیعی از نزدیک یا روبه‌رو می‌گویند. در زایمان فیزیولوژیک، مادر به صورت کاملا طبیعی و بدون داروهای مسکن یا مداخله جراحی زایمان انجام می‌دهد و پس از تحمل درد و فشار شاهد تولد نوزاد خود است. برای کاهش فشار زایمان طبیعی از روبرو با درد زیاد می‌توان از تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی استفاده کرد. معمولا مادران باردار این روش‌ها را در کلاس‌های پیش از زایمان برای وضع حمل آسان یاد می‌گیرند. در ادامه می‌توانید عکس زایمان طبیعی از نزدیک را مشاهده کنید:
زایمان بدون درد
در این نوع زایمان، زمانی که دهانه رحم حدود پنج تا هفت سانتی‌متر باز شده و آماده خروج نوزاد است، داروی مسکن مانند پدیتین تزریق می‌کنند. این دارو نوعی مسکن بهشمار می‌آید که برای کاهش درد واژینال و مقعدی مادر موثر است. دکتر زنان داروی مسکن را قبل از شروع انقباض عضلات و فشارهای زایمان تزریق می‌کند. معمولا از روش زایمان طبیعی بدون درد در مواقع درد بسیار شدید و خطر پارگی پرینه استفاده می‌کنند.
زایمان طبیعی در آب
این روش یکی از تکنیک‌های نسبتا جدید تولد نوزاد به طور طبیعی است که می‌تواند در خانه و زیر نظر متخصص زنان و زایمان یا در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها انجام شود. متخصصان معتقدند، آب به کاهش فشار زایمان کمک می‌کند. به همین دلیل پس از شروع انقباض رحمی و باز شدن دهانه رحم به اندازه کافی، مادر همراه با متخصص زنان در وان یا استخری به عمق ۴۰ تا ۵ سانتی‌متر می‌نشیند.
این روش زایمان طبیعی برای افراد لاغر یا دارای اضافه وزن مناسب است. همچنین، این تکنیک تولد نوزاد را می‌توان یکی از روش‌های مناسب زایمان طبیعی برای دوقلوها دانست. برخی بیمارستان‌ها اجازه زایمان در آب با حضور همسر می‌دهند. چرا که زایمان طبیعی با حضور همسر باعث ایجاد احساس آرامش در مادر می‌شود.
زایمان اپیدورال
در این روش، داروی بی‌حسی به بخشی از ستون فقرات مادر تزریق می‌شود تا شدت درد در طول زایمان کاهش یابد. زایمان اپیدورال تا حد زیادی درد زایمان طبیعی را کم می‌کند، اما ممکن است به دلیل اثرگذاری مواد بی‌حسی بر عضلات باعث تاخیر در روند تولد نوزاد شود.
زایمان با هیپنوتیزم
یکی از جدیدترین تکنیک‌های تولد نوزاد با روش طبیعی است. در این روش، خودآگاهی مادر را نسبت به شرایط تغییر می‌دهند و از تمرین‌های ذهنی برای کاهش سطح استرس کمک می‌گیرند.
زایمان فیزیوتراپی
یکی دیگر از روش‌های جدید زایمان طبیعی است که توسط مهره‌های الکترونیکی صورت می‌گیرد. این روش، زیر نظر پزشک متخصص زنان و زایمان و با استفاده از چهار یا پنج مهره الکترونیکی انجام می‌شود که آن‌ها را برای ایجاد شوک به نقاط مختلف بدن مادر وصل می‌کنند. شوک الکترونیکی در بدن باعث ترشح هورمون مورفین به صورت طبیعی می‌شود و به کاهش درد زایمان کمک می‌کند.
عوارض زایمان طبیعی
زایمان به هر روشی که انجام شود، ممکن است با عوارض کوتاه‌مدت یا بلندمدت همراه باشد. از همین‌رو بهتر است کارهای ممنوع بعد از زایمان انجام ندهید. یکی از عوارض مشترک در انواع زایمان، تحریک‌پذیری مادر است. این حالت را حدود ۸۰ درصد مادرانی که به تازگی زایمان کرده‌اند، به دلیل تغییرات جسمی ناشی از هورمون‌ها و خستگی یا سازگاری عاطفی با مسئولیت‌های مراقبت از نوزاد تجربه می‌کنند.
اگر احساس غم، ناراحتی و میل شدید به گریه کردن بیش از چند هفته ادامه پیدا کنند، احتمالا دچار افسردگی بعد از زایمان شده‌اید که باید برای رفع آن حتما از متخصص سلامت روان کمک بگیرید. همچنین، اگر زایمان طبیعی دیر شود (حدود ۴۲ هفته یا بیشتر) احتمال بروز مشکل در سلامت جنین افزایش می‌یابد.
از دیگر عوارضی که ممکن است به طور خاص پس از تولد نوزاد به روش طبیعی بروز پیدا کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون بالا بعد از زایمان
- نامنظمی ضربان قلب جنین
- پارگی واژن و پرینه
- خونریزی
- ترومبوز ورید عمقی
لازم به ذکر است، مواردی مانند بی‌اختیاری مدفوع یا ادرار، هموروئید، افتادگی رحم و مثانه از عوارض زایمان طبیعی نیستند، بلکه بیماری‌های دوران بارداری بهشمار می‌آیند که اغلب پس از اتمام دوره حاملگی و با تقویت عضلات کف لگن برطرف می‌شوند. با این حال، اگر پیش از بارداری دچار این بیماری‌ها باشید، احتمالا زایمان فیزیولوژیک برای شما توصیه نمی‌شود.
همچنین، برای جلوگیری از بروز عوارضی مانند عفونت واژن باید چهار تا ۶ هفته برای برقراری رابطه جنسی صبر کنید. شما می‌توانید برای اطلاع از بهترین زمان شروع رابطه جنسی پس از زایمان سزارین مقاله «چند روز بعد از سزارین میشه رابطه داشت» را در درمانکده بخوانید.
راهنمای مراجعه به پزشک
زایمان طبیعی یکی از شگفت‌انگیزترین تجربیات زندگی هر زن است که مراحل مختلفی دارد. این روش تولد نوزاد بدون مداخله جراحی، اما کاملا زیر نظر پزشک متخصص زنان و زایمان انجام می‌شود. ما در این مقاله از مجله درمانکده هر آن چیزی که لازم است درباره زایمان طبیعی بدانید، با شما در میان گذاشتیم. اگر سوالات بیشتری درباره این موضوع دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
دهانه رحم هنگام زایمان فیزیولوژیک یا از نزدیک حدود ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود.
متخصصان معتقدند، بهترین زمان زایمان طبیعی بین ۳۹ تا ۴۰ هفته است. با این حال، زمان دقیق تولد نوزاد به روش طبیعی قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است درد زایمان ۲ هفته پس از این تاریخ یا سه هفته پیش از آن شروع شود.
اگر حین این نوع زایمان دچار پارگی واژن یا پرینه شوید، پزشک برای رساندن ۲ قسمت باز شده پوست از بخیه استفاده می‌کند. بخیه‌ها معمولا خودبه‌خود باز نمی‌شوند و عواملی مانند جنس نامرغوب نخ یا انجام فعالیت نامناسب باعث پارگی آن‌ها می‌شود. در این صورت برای جلوگیری از عفونت باید حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
زایمان فیزیولوژیک
خیر. این نوع زایمان هر چند بدون جراحی انجام می‌شود، اما نیاز به نظارت کامل متخصص زنان و زایمان دارد.
بله، اما نیاز به مشاوره پزشکی و برنامه‌ریزی مناسب برای زایمان دارد.
باید حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا علت و علائم عفونت شناسایی شوند. پزشک پس از بررسی‌های لازم، داروهای مناسب جهت رفع عفونت و تسکین درد تجویز می‌کند و موارد لازم جهت مراقبت‌های خانگی را به بیمار آموزش می‌دهد.
منابع: mayoclinic | webmd
سلام حالتون خوبه من معصومه مهدیپور
سلام من ۳۷ هفته ام موقع ای که سرویس میرم امروز وقت بوی خون به دماغ ام می خره
من در هفته ۳۷ ام بارداری ام هستم آیا امکان زایمان را دارم
سلام دوست عزیز.زایمان به روش طبیعی تا هفته‌ی ۳۹ میتونه انجام شه.بستگی داره کی دردها و روند زایمان شروع شه.اما اگر متخصص زنان صلاح ببینه سزارین یا القای زایمان میتونه زود تر هم انجام شه.بهتره درین باره از مشاوره‌ی آنلاین با متخصص زنان درمانکده استفاده کنید و باهاشون مشورت کنید.امیدوارم همیشه سلامت باشید.