زایمان یا وضع حمل یکی از مهم‌ترین و هیجان‌انگیزترین مراحل زندگی زنان است. این فرآیند نه تنها به تولد یک نوزاد و آغاز زندگی جدید منجر می‌شود؛ بلکه یک تجربه عاطفی و جسمی منحصربه‌فرد است که می‌تواند با شادی‌ها و چالش‌های خاصی همراه باشد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده تصمیم داریم شما را با روش‌های مختلف وضع حمل و مزایا و معایب هر کدام از آن‌ها آشنا کنیم. با ما همراه باشید و ادامه مطلب را بخوانید.
فهرست محتوا
انواع زایمان
به دنیا آوردن نوزاد به روش‌های مختلف انجام می‌شود که عبارت‌اند از:
۱. زایمان طبیعی
در زایمان طبیعی یا واژینال، نوزاد از طریق واژن یا کانال زایمان متولد می‌شود. این روش بهترین و رایج‌ترین راه برای تولد نوزاد در نظر گرفته می‌شود. چون در بیشتر موارد کمترین خطر را دارد.
زایمان طبیعی اغلب بین هفته‌های ۳۷ تا ۴۲ بارداری اتفاق می‌افتد و از سه فاز شامل شروع درد، تولد نوزاد و خروج جفت تشکیل شده است. انقباضات رحم و دردهای مرتبط با آن اولین و مهم‌ترین نشانه شروع وضع حمل هستند. اگر می‌خواهید بدانید درد زایمان از کجا شروع میشه، باید بگوییم که در اطراف شکم، کمر و ران رخ می‌دهد.
از مزایای به دنیا آمدن نوزاد از راه واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبودی سریع‌تر
- ایمنی بالاتر برای مادر و کودک
- کمتر بودن احتمال عفونت
- کمتر بودن احتمال ابتلای نوزاد به مشکلات تنفسی و قوی‌تر بودن سیستم ایمنی او
- شیردهی راحت‌تر
به یاد داشته باشید که مراقبت های بعد از زایمان برای بازیابی سلامت مادر و نوزاد بسیار حیاتی است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع با متخصص زنان مشورت کنید.
چند نوع زایمان طبیعی داریم؟
این نوع وضع حمل به ۲ دسته خودبه‌خودی و القایی تقسیم می‌شود:
- خودبه‌خودی: به طور خودبه‌خود و بدون استفاده از داروهای محرک انجام می‌شود. شروع درد به طور طبیعی در هفته ۴۰ بارداری ایده‌آل است.
- القایی: از دارو یا روش دیگری برای شروع درد یا باز کردن دهانه رحم استفاده می‌شود. پزشکان معمولا این نوع وضع حمل را زمانی توصیه می‌کنند که مادر به یک مشکل پزشکی مبتلا است یا بارداری او از موعد مقرر گذشته است. در این روش معمولا از داروی پیتوسین که شکل سنتتیک هورمون اکسی‌توکسین است، استفاده می‌شود.
زایمان در آب و وضع حمل با بی‌حسی اپیدورال هم زایمان طبیعی تلقی می‌شوند. بی‌حسی اپیدورال به شما کمک می‌کند که از یک روش زایمان بدون درد برای تولد فرزندتان بهره‌منده شوید. اگر می‌خواهید با این روش بیشتر آشنا شوید، مقاله «اپیدورال چیست» را بخوانید.
۲. زایمان طبیعی با کمک
در این نوع وضع حمل، متخصص زنان از فورسپس (Forceps) یا دستگاه وکیوم برای بیرون آوردن نوزاد از واژن استفاده می‌کند. این کار زمانی توصیه می‌شود که:
- درد طولانی شود.
- روند به دنیا آمدن نوزاد پیشرفت نکند.
- شما خسته شوید و قادر به ادامه دادن فشار نباشید.
- علائم دیسترس در شما یا فرزندتان دیده شود.
زایمان طبیعی با کمک چگونه انجام می‌شود؟
روش توصیه‌شده به شرایط وضع حمل بستگی دارد و شامل موارد زیر است:
- وضع حمل با فورسپس: فورسپس یک ابزار جراحی انبرمانند است که پزشک از آن برای گرفتن سر نوزاد و هدایت او به خارج از واژن استفاده می‌کند.
- وضع حمل با وکیوم: پزشک یک وسیله شبیه فنجان را روی سر نوزاد قرار می‌دهد. فنجان به یک پمپ متصل است و نوزاد را در حین فشار مادر از واژن خارج می‌کند.
هر ۲ روش از نظر مزایا و معایب مشابه هستند. بنابراین انتخاب آن‌ها به تجربه و تخصص پزشک بستگی دارد.
۳. سزارین
در سزارین، پزشک نوزاد را از طریق برش‌هایی که در شکم و رحم ایجاد می‌کند به دنیا می‌آورد. در صورتی که دلیل پزشکی وجود داشته باشد، سزارین از قبل برنامه‌ریزی می‌شود. اما اگر در حین وضع حمل طبیعی مشکلی رخ دهد، ممکن است به سزارین برنامه‌ریزی‌نشده نیاز پیدا کنید.
پزشک ممکن است سزارین برنامه‌ریزی‌شده را در موارد زیر توصیه کند:
- نوزاد خود را در گذشته با سزارین به دنیا آورده‌اید.
- چندقلو باردار هستید.
- جفت سرراهی دارید.
- نوزاد در وضعیت بریچ قرار گرفته است؛ به این معنی که پا یا باسن او به جای سر در نزدیکی دهانه رحم قرار دارد.
- نوزاد به ماکروزومی جنینی (وزن زیاد) مبتلا است.
- دارای فیبروئید رحمی یا مانع دیگری هستید که راه خروج نوزاد را مسدود کرده است.
گاهی‌اوقات شرایط در حین وضع حمل تغییر می‌کند و سزارین برای حفظ سلامت و ایمنی مادر یا نوزاد ضروری می‌شود. در صورت بروز هر یک از شرایط زیر ممکن است لازم باشد سزارین انجام دهید:
- دیسترس جنینی (نوزاد تحمل زایمان را ندارد.)
- پیش نرفتن زایمان
- پرولاپس یا افتادگی بند ناف
- جدا شدن جفت
- هموراژی یا خونریزی بیش از حد
خطرات سزارین
سزارین مانند هر جراحی دیگری ممکن است با خطرات خاصی همراه باشد. این خطرات به طور کلی در مقایسه با زایمان طبیعی بیشتر هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- عفونت
- از دست دادن خون یا نیاز به تزریق خون
- لخته خون که ممکن است پاره شده و وارد جریان خون شود (آمبولی)
- آسیب‌دیدگی روده یا مثانه
- دوره نقاهت طولانی‌تر
- چسبندگی‌های شکمی
علاوه بر این، بعضی از زنان ممکن است پس از جراحی به دلیل مصرف دارو یا عدم تحرک احساس نفخ داشته باشند. اگر شما هم با این مشکل مواجه شدید، در مورد راه‌های درمان نفخ بعد از سزارین با پزشک خود مشورت کنید.
بیشتر بدانید: علائم زایمان زودرس
مزایای سزارین
بعضی از زنان دوست دارند کنترل بیشتری روی انتخاب زمان وضع حمل داشته باشند و به همین دلیل سزارین را ترجیح می‌دهند. تعدادی از پزشکان ممکن است سزارین را به دلایل غیر پزشکی مجاز بدانند. اما معمولا این کار توصیه نمی‌شود. به عنوان مثال، کنگره متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) توصیه می‌کند که سزارین برنامه‌ریزی‌شده قبل از هفته ۳۹ بارداری انجام نشود؛ مگر اینکه به دلایل پزشکی ضرورت داشته باشد.
از مزایای سزارین در مقایسه با وضع حمل طبیعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش خطر آسیب‌دیدگی نوزاد به دلیل عبور از واژن
- کاهش خطر کمبود اکسیژن در حین تولد
- کاهش خطر بی‌اختیاری ادرار یا اختلال عملکرد جنسی
بیشتر بدانید: علائم چند روز قبل از زایمان
بهترین زایمان کدام است؟
وضع حمل طبیعی ایمن‌ترین و رایج‌ترین راه برای تولد نوزاد است. اکثر سازمان‌های پزشکی و متخصصان زنان این نوع وضع حمل را توصیه می‌کنند؛ مگر اینکه دلیل پزشکی برای سزارین وجود داشته باشد.
برای زایمان راحت چی بخوریم؟
به دنیا آوردن نوزاد درست مثل زمانی که در دوی ماراتن شرکت می‌کنید انرژی زیادی می‌طلبد. تولد اولین نوزاد حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت طول می‌کشد. در وضع حمل‌های بعدی ممکن است این مدت زمان به هشت تا ۱۰ ساعت کاهش پیدا کند.
قوانین سختگیرانه در مورد خوردن و آشامیدن در روز وضع حمل از سال ۱۹۴۶ و توسط دکتر کورتیس مندلسون (Curtis Mendelson) شروع شدند. دکتر مندلسون می‌خواست از آسپیراسیون (ورود غذا یا آب به ریه) در افراد باردار که تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرند جلوگیری کند و به همین دلیل آن‌ها را از خوردن و آشامیدن منع کرد.
در سال‌هایی که دکتر مندلسون طبابت می‌کرد، استفاده از بیهوشی عمومی برای وضع حمل عادی بود. اما اکنون فقط برای موارد اورژانسی از جمله سزارین استفاده می‌شود. از آنجا که متخصصان امروزه بر بی‌حسی‌منطقه‌ای مثل بی‌حسی اپیدورال در حین وضع حمل تاکید دارند، خطر آسپیراسیون به طرز چشمگیری کاهش یافته است.
اگر سالم هستید و یک بارداری کم‌خطر را پشت سر گذاشته‌اید، در مراحل ابتدایی وضع حمل از مایعات شفاف مثل آب و چای استفاده کنید. بسته به قوانین بیمارستان ممکن است قادر به مصرف وعده‌های غذایی سبک مانند سوپ، نان تست یا میوه هم باشید.
غذاهایی که باید از مصرف آن‌ها بپرهیزید شامل تکه‌های بزرگ گوشت و وعده‌های غذایی سنگین است. همچنین بهتر است از خوردن لبنیات و نوشیدنی‌های اسیدی مانند آبمیوه هم خودداری کنید. چون می‌توانند معده شما را تحت تاثیر قرار دهند. اگر بارداری پرخطر دارید یا قرار است بیهوش شوید، نباید قبل از وضع حمل چیزی بخورید یا بنوشید.
مراقبت‌های بعد از زایمان
بعد از وضع حمل باید در زمان‌های مشخص به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت سلامتی شما و فرزندتان بررسی شود. همچنین در صورت مشاهده هر گونه علامت غیر عادی مثل خونریزی شدید یا درد غیر قابل تحمل نزد پزشک بروید.
در طی ملاقات با پزشک در مورد احتمال بارداری بعد از زایمان و راه‌های پیشگیری از آن صحبت کنید. سوالات زیر هم از موارد مهمی هستند که مادران می‌توانند با پزشک مطرح کنند:
- آیا به دارو یا مکمل خاصی نیاز داریم؟
- برای یبوست بعد از زایمان چی بخوریم؟
- چه زمانی می‌توانیم به فعالیت‌های روزمره یا رابطه جنسی برگردیم؟
- چه نکاتی را در مورد تغذیه و شیردهی رعایت کنیم؟
- چگونه بر بی‌خوابی و خستگی ناشی از مراقبت از نوزاد غلبه کنیم؟
- آیا مشاوره با متخصص سلامت روان ضروری است؟
کلام پایانی
تجربه زایمان برای هر فردی منحصربه‌فرد است. در طول بارداری بهتر است با انواع مختلف وضع حمل و اصطلاحات مرتبط با آن آشنا شوید. دکتر زنان بهترین روش وضع حمل را با توجه به سابقه پزشکی و وضعیت بارداری شما مشخص می‌کند.
برای مشورت با پزشک می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
وضع حمل به طور کلی به ۲ روش انجام می‌شود: طبیعی (واژینال) و سزارین. هر کدام از این روش‌ها می‌توانند به نوبه‌خود انواع مختلفی داشته باشند.
جفت قدامی به این معنی است که جفت در جلوی رحم قرار دارد. این وضعیت معمولا مانع وضع حمل طبیعی نیست. اما اگر مشکل خاصی وجود داشته باشد، پزشک ممکن است سزارین را توصیه کند.
در مورد مراحل وضع حمل و روش‌های مختلف آن اطلاعات کسب کنید، تکنیک‌های تنفسی مناسب که به کاهش درد و استرس کمک می‌کنند را یاد بگیرید، در صورت صلاحدید پزشک در دوران بارداری ورزش کنید و تا زمان وضع حمل به طور منظم نزد پزشک بروید.
منابع: my.clevelandclinic, webmd
