بیماری لایم (Lyme Disease) یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری بورلیا ایجاد می‌شود و از طریق نیش کنه‌های آلوده انتقال پیدا می‌کند. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های منتقله از طریق کنه‌ها به‌شمار می‌آید که می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. علائم اولیه بیماری معمولا شبیه به آنفولانزا هستند، اما در صورت عدم درمان ممکن است عفونت در مفاصل، قلب و سیستم عصبی گسترش یابد. از همین‌رو تشخیص و درمان به موقع آن برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم علائم، روش تشخیص و نحوه درمان بیماری لایم چگونه است.
فهرست محتوا
بیماری لایم چیست؟
لایم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی ناشی از نیش کنه در مناطق معتدل نیم‌کره شمالی از جمله ایالت متحده، اروپا و بخش‌هایی از آسیا است. این بیماری از طریق نیش کنه‌های آلوده به باکتری‌های خانواده بورلیا انتقال پیدا می‌کند. کنه آلوده به باکتری بورلیا کنه پاسیاه (Black-Legged Tick) یا کنه گوزنی نام دارد. در حال حاضر، چهار گونه باکتری بورلیا همچون بورلیا بورگدورفری، بورلیا مایونی، بورلیا آفزلی و بورلیا گارینی عامل اصلی این بیماری شناخته شده‌اند. در ادامه می‌توانید عکس بیماری لایم را مشاهده کنید:
بیماری لایم واگیردار است؟
این بیماری از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود و تنها راه انتقال آن، نیش کنه‌های آلوده به باکتری بورلیا است. بنابراین برای ابتلا به این بیماری، کنه آلوده باید فرد را نیش بزند. به طور کلی می‌توان گفت، بیماری لایم از طریق تماس فیزیکی، بزاق، هوا یا ترشحات بدن از فردی به فرد دیگر قابل انتقال نیست. همچنین، هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این بیماری از طریق حیوانات خانگی به انسان منتقل می‌شود. با این حال، ممکن است حیوانات خانگی، کنه‌های آلوده را با خود به خانه بیاورند، اما نمی‌توانند بیماری لایم را به انسان انتقال دهند. در واقع، کنه‌ها برای انتقال عفونت باید مدت زمان نسبتا طولانی (معمولا ۳۶ تا ۴۸ ساعت یا بیشتر) به بدن چسبیده باشند. اگر کنه زودتر برداشته شود، احتمال انتقال عفونت به شدت کاهش پیدا می‌کند.
بیشتر بدانید: علائم تب دنگی
علائم بیماری لایم در بدن
نشانه‌های اولیه این بیماری خفیف هستند. برخی افراد آن را بدون هیچ علائمی تجربه می‌کنند و بعضی دیگر نشانه‌هایی مشابه علائم آنفولانزا دارند. شایع‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
- سردرد
- درد مفاصل
- تب
- خستگی
- بثورات پوستی به شکل حلقه قرمز رنگ
بیشتر بدانید: بیماری چیکونگونیا
در صورت عدم درمان، ممکن است قلب و سیستم عصبی تحت تاثیر قرار بگیرند. علائم بیماری لایم پیشرفته شامل موارد زیر هستند:
- فلج صورت
- سفتی گردن
- درد عضلانی
- از دست دادن حافظه
- احساس سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها
مراحل بیماری لایم
این بیماری دارای سه مرحله اصلی است:
مرحله اول: موضعی
این مرحله چند روز تا چند هفته پس از نیش کنه آغاز می‌شود و معمولا با ظهور لکه قرمز روی پوست همراه است. لکه به صورت دایره قرمز رنگی که مرکز آن روشن است، گسترش می‌یابد و شکلی شبیه به چشم گاو دارد. علائم همراه با آن، تب، لرز، خستگی، سردرد و درد عضلانی هستند که برخی با نشانه‌های آنفولانزا اشتباه می‌گیرند.
مرحله دوم: پراکنده
چند هفته تا چند ماه پس از ابتلا به عفونت، اگر بیماری درمان نشود باکتری‌ها می‌توانند از محل اولیه عفونت به بخش‌های دیگر بدن گسترش یابند. بیماری در این مرحله پیشرفته است و معمولا علائمی مانند آرتریت، پارگی عصب چهره و اختلالات عصبی ظاهر می‌شوند.
مرحله سوم: مزمن
اگر بیماری در ۲ مرحله قبل درمان نشود، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد به شکل مزمن و با علائم بسیار شدیدتر و طولانی‌تری ظاهر شود. این علائم معمولا شامل آسیب به مفاصل (درد شدید مفاصل، به‌ویژه در زانوها)، قلب (آریتمی و میوکاردیت) و اعصاب (ضعف یا بی‌حسی دست‌ها و پاها) هستند.
آیا بیماری لایم کشنده است؟
اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود و مورد درمان قرار بگیرد، کشنده نیست. در اغلب موارد، پزشک می‌تواند بیماری لایم را در مراحل اولیه با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب درمان کند و مانع از بروز عوارض جدی شود. با این حال، زمانی که بیماری به موقع درمان نشود و به مراحل پیشرفته برسد، می‌تواند مشکلات جدی مانند آسیب به قلب، سیستم عصبی و مفاصل ایجاد کند. عوارض جدی ممکن است به راحتی درمان نشوند و کمی خطرناک باشند. اما به یاد داشته باشید، این موارد نادر هستند و معمولا می‌توان با درمان مناسب مانع از ایجاد آن‌ها شد.
بیشتر بدانید: تب زرد چیست؟
روش تشخیص بیماری لایم
تشخیص این بیماری کمی چالش‌برانگیز است، زیرا علائم اولیه آن می‌توانند مشابه نشانه‌های برخی بیماری‌ها همچون آنفولانزا باشند. با این حال، زمانی که با بثورات پوستی غیر طبیعی و به شکل حلقه‌های قرمز مواجه شدید، مخصوصا اگر در مناطقی حضور داشتید که شیوع کنه پاسیاه بالاست، حتما به متخصص داخلی یا متخصص عفونی مراجعه کنید. پزشک ابتدا علائم بالینی مانند بثورات پوستی را معاینه می‌کند و سوالاتی درباره مدت زمان بروز آن‌ها می‌پرسد. دیگر آزمایشات مورد نیاز برای تایید نهایی بیماری لایم شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش خون: آزمایشات سرولوژیک مانند ELISA و آزمایش وسترن بلات برای تشخیص آنتی‌بادی‌های تولیدشده علیه باکتری بورلیا انجام می‌شوند.
- آزمایش تکمیلی: در برخی موارد، پزشک برای اطمینان بیشتر از آزمایشات تکمیلی مانند آزمایش ادرار، مایع مغزی نخاعی یا بیوپسی پوست کمک می‌گیرد.
بیشتر بدانید: بیماری سالک
درمان بیماری لایم
اصلی‌ترین روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر هستند:
درمان دارویی
درمان بیماری لایم در ایران مانند سایر کشورها با آنتی‌بیوتیک مناسب انجام می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی برای درمان این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- برای مراحل اولیه بیماری، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی همچون دوکسی‌سیکلین، آموکسی‌سیلین یا سفوروکسیم به مدت ۲ تا سه هفته تجویز می‌شوند.
- اگر بیماری وارد مرحله پیشرفته شده باشد، پزشک به مدت چهار تا ۶ هفته آنتی‌بیوتیک‌های وریدی مانند سفتریاکسون یا پنی‌سیلین جی تجویز می‌کند تا شدت علائم کاهش یابند.
- زمانی که عفونت نسبت به آنتی‌بیوتیک مقاوم باشد، داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن یا داروهای تقویت‌کننده سیستم ایمنی همچون هیدروکسی‌کلروکین تجویز می‌شوند.
به یاد داشته باشید، پیگیری و مراقبت بعد از درمان بسیار مهم است تا از بهبودی کامل بیمار مطمئن شوید. اگر علائم بیماری پس از چند هفته یا چند ماه عود کنند، پزشک آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تری را برای مدت طولانی‌تر تجویز می‌کند.
بیشتر بدانید: حشره دراکولا
درمان خانگی
درمان اصلی این بیماری باید با آنتی‌بیوتیک و زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. بنابراین درمان خانگی نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای درمان پزشکی باشد. با این حال، برخی اقدامات خانگی ممکن است در کنار درمان دارویی به کاهش علائم و تسریع روند بهبودی کمک کنند. در اینجا چند نمونه از راه‌کارهای درمان خانگی را معرفی می‌کنیم:
- استراحت و خواب کافی برای مقابله بدن با عفونت
- نوشیدن مقدار کافی مایعات برای دفع سموم از بدن
- مصرف مواد غذایی سالم و حاوی ویتامین C، ویتامین B، آهن و پروتئین برای تقویت سیستم ایمنی بدن
- استفاده از گیاهان دارویی مانند زنجبیل و زردچوبه برای کاهش درد و التهاب
- استفاده از تکنیک‌های آرام‌بخش مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق برای کاهش استرس
- مصرف مکمل‌های مناسب زیر نظر پزشک مانند ویتامین C، ویتامین B، روی و منیزیم
- مراقبت از محل نیش کنه و تمیز نگه داشتن آن برای جلوگیری از عفونت ثانویه
عوارض بیماری لایم
عدم تشخیص و درمان به موقع این بیماری، می‌تواند باعث بروز عوارض جدی و طولانی‌مدت شود. این عوارض گاهی در سیستم‌های مختلف بدن ظاهر می‌شوند و حتی ممکن است پس از درمان هم ادامه داشته باشند. برخی از عوارض شایع این بیماری در مرحله پیشرفته و مزمن عبارت‌اند از:
- التهاب مفاصل
- مشکلات مغزی
- بیماری قلبی همچون آریتمی و نارسایی قلب
- مشکلات عصبی مانند فلج صورت، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها
بیشتر بدانید: ویروس زیکا
برخی افراد ممکن است پس از درمان این بیماری، همچنان دچار مشکلاتی در حافظه، تمرکز و فرآیندهای شناختی شوند. این وضعیت به عنوان سندرم پس از درمان لایم (PTLDS) در نظر گرفته می‌شود. سندرم PTLDS می‌تواند عوارضی مانند خستگی مزمن، دردهای عضلانی، مفصلی و اختلالات خواب به همراه داشته باشد.
روش پیشگیری از بیماری لایم
بهترین راه‌کار برای پیشگیری از بیماری لایم این است که از نیش زدن کنه‌های آلوده به باکتری بورلیا جلوگیری کنید. با انجام اقدامات زیر می‌توانید به طور موثری خطر نیش زدن کنه پاسیاه را کاهش دهید:
- هنگام رفتن به مناطق دارای کنه مانند جنگل‌ها، چمنزارها یا باغ‌ها از لباس‌های آستین‌بلند، شلوار بلند و کفش‌های بسته استفاده کنید.
- از اسپری‌های دفع‌کننده حشرات که حاوی DEET یا پرمترین هستند، استفاده کنید.
- بدن، لباس‌ها و تجهیزات خود را به دقت بررسی کنید تا در صورت وجود کنه، آن‌ها را بردارید. (کنه‌ها معمولا به پوست نازک بدن مانند پشت زانوها، زیر بغل، کشاله ران و پشت گوش می‌چسبند.)
- دوش گرفتن ظرف ۲ ساعت پس از حضور در مناطق مشکوک به وجود کنه می‌تواند به برداشتن آن‌ها از روی پوست کمک کند و خطر انتقال بیماری را کاهش دهد.
- برای دور نگه داشتن کنه‌ها از حیاط خانه، چمن‌ها و گیاهان را هرس کنید و به آن‌ها مواد شیمیایی دفع آفات بزنید.
- از محصولات ضد کنه برای حیوانات خانگی استفاده کنید تا کنه‌های آلوده به داخل خانه وارد نشوند.
- اگر در مناطق شیوع این بیماری زندگی می‌کنید، آگاهی خود را نسبت به علائم اولیه بیماری لایم و شکل ظاهری کنه پاسیاه افزایش دهید.
بیشتر بدانید: پشه مالاریا
راهنمای مراجعه به پزشک
بیماری لایم یک عفونت باکتریایی جدی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌تواند باعث آسیب به اندام‌های مختلف بدن شود. این بیماری در مراحل اولیه، علائمی مشابه آنفولانزا دارد و اصلی‌ترین نشانه آن، بروز لکه‌ای با حاشیه قرمز و مرکز روشن است. در صورت مشاهده چنین لکه‌ای همراه با تب، درد مفاصل و خستگی شدید حتما به متخصص داخلی یا متخصص عفونی مراجعه کنید.
شما می‌توانید برای پرسیدن سوالات بیشتر درباره شکل ظاهری بثورات پوستی لایم و رفع نگرانی خود به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر عفونی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص عفونی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.
سوالات متداول
اگر به موقع و در مراحل اولیه بیماری برای درمان اقدام کنید، می‌توان باکتری عامل آن را به کمک آنتی‌بیوتیک‌های مناسب به طور کامل از بین برد.
کنه آلوده به باکتری بورلیا معمولا به پوست نازک بدن مانند پشت زانوها، زیر بغل، کشاله ران و پشت گوش می‌چسبد.
بله. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، می‌تواند عوارض جدی و جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
منابع: clevelandclinic | mayoclinic | cdc
سلام.دختر۸ساله ام ۴ماه پیش روی بدنش یک روزصبح جای نیش حشرات دیدم .فکرکردم حشره نیشش زده وبهش پمادزدم اماتاچندروزجاش خوب نشدوبعدچندین باردکتربردمش وبعدازچهارماه هنوزخوب نشده چندروزپیش که یک دکترجدید بردم گفت بچه ات راکنه درختی نیش زده است.وهمین حتی باعث شده که بچه حساسیت پوستی شدیدبگیرد.آیادخترم خوب میشه یاخیلی دیرمتوجه شدیم که کنه بوده است .که اون رانیش زده.