آزمایش قند خون چیست و چرا ضروری است؟

آزمایش قند خون یک ابزار مهم برای ارزیابی وضعیت سلامتی است. چرا که با کنترل قند خون می‌توان خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت را کاهش داد یا از بروز عوارض خطرناک آن‌‌ها پیشگیری کرد. در این مقاله تصمیم داریم نحوه تفسیر قند خون در آزمایش را توضیح دهیم و شما را با دلایل افزایش آن آشنا کنیم. تا انتهای این مطلب با مجله سلامت درمانکده همراه باشید.

تست قند خون چیست؟

این تست برای اندازه‌گیری گلوکز یا قند در خون طراحی شده است. پزشک ممکن است آزمایش قند خون را برای چکاپ و کمک به تشخیص دیابت تجویز کند. بیماران مبتلا به دیابت هم باید این تست را برای مدیریت بیماری خود و آگاهی از موثر بودن درمان‌های توصیه‌شده انجام دهند.

بیماری دیابت انواع مختلفی دارد که از شایع‌ترین ‌آن‌ها می‌توان به دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ اشاره کرد. دیابت نوع ۱ زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های تولیدکننده انسولین در بدن از بین می‌روند. در مقابل، دیابت نوع ۲ به دلیل مقاومت به انسولین اتفاق می‌افتد. در افراد مبتلا به این عارضه، سلول‌های بدن نمی‌توانند به خوبی به انسولین پاسخ دهند.

تست قند خون می‌تواند به سرعت موارد زیر را نشان دهد:

• کاهش یا افزایش بیش از حد قند خون
• ضرورت تغییر رژیم غذایی یا برنامه ورزشی
• میزان موثر بودن درمان‌های توصیه‌شده برای کنترل دیابت

چه عواملی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند؟

عوامل خطر مرتبط با دیابت نوع ۱ عبارت‌اند از:

• سن پایین (این بیماری اغلب کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.)
• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۱
• داشتن ژن‌های خاصی که شما را مستعد ابتلا به دیابت نوع ۱ می‌کنند

عوامل زیر خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهند:

• سن ۳۵ سال یا بالاتر
• اضافه وزن
• سبک زندگی کم‌تحرک
• سابقه خانوادگی دیابت
• سابقه مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت
• سابقه دیابت بارداری یا تولد نوزاد با وزن بیشتر از ۹ پوند (چهار کیلوگرم)
• ابتلا به پرفشاری خون، کلسترول بالا یا تری‌گلیسیرید بالا
• سابقه سکته مغزی

پرکاری تیروئید ارتباط نزدیکی با هیپرگلیسمی (قند خون بالا) دارد و خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است کنترل قند خون را برای بیماران دیابتی دشوارتر کند. پرکاری تیروئید با افزایش هورمون‌های تیروئید (t3 و t4) و کاهش هورمون محرک غده تیروئید (TSH) تشخیص داده می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع می‌توانید مقاله «t3 در آزمایش خون چیست» و «t4 در آزمایش خون چیست» را بخوانید.

انواع آزمایش قند خون

تست قند خون به ۲ روش مختلف انجام می­‌شود:

• اندازه‌گیری قند خون در خانه با استفاده از دستگاه گلوکومتر
• مراجعه به آزمایشگاه و خون‌گیری

بیماران مبتلا به دیابت باید در فواصل زمانی منظم به آزمایشگاه مراجعه کنند و در خانه هم قند خون‌ خود را طبق دستور پزشک اندازه بگیرند. افراد سالم برای تشخیص دیابت یا پیش‌دیابت به خون‌گیری در آزمایشگاه نیاز دارند.

بسته به وضعیت شما، پزشک ممکن است تست قند خون ناشتا (FBS) یا هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) را توصیه کند. A1C میانگین قند خون را طی ۹۰ روز گذشته منعکس می‌کند و نحوه کنترل بیماری را در افراد مبتلا به دیابت نشان می‌دهد.

چه زمانی قند در آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود؟

زمان انجام این تست به وضعیت سلامتی شما و تشخیص پزشک بستگی دارد. اما اغلب برای تشخیص زودهنگام دیابت یا نظارت بر نحوه کنترل این بیماری توصیه می‌شود.

دیابت نوع ۱

اگر دیابت نوع ۱ را به کمک چند دوز انسولین یا پمپ انسولین کنترل کنید، باید قند خون‌تان را در مواقع زیر اندازه بگیرید:

• قبل از خوردن یک وعده غذای اصلی یا میان‌وعده
• ۲ تا سه ساعت بعد از غذا
• قبل از خواب
• زمانی که علائم افت قند خون یا افزایش بیش از حد آن را تجربه می‌کنید

افزایش قند خون

اگر مبتلا به دیابت هستید و احساس تشنگی زیادی دارید یا دچار تکرر ادرار شده‌اید، سطح قند خون خود را بررسی کنید. چون این علائم می‌توانند نشان‌دهنده افزایش قند خون باشند و نیاز به اصلاح برنامه درمانی را منعکس کنند.

در صورتی که دیابت شما به خوبی کنترل شده است اما هنوز علائم دارید، ممکن است به یک بیماری دیگر یا استرس دچار شده باشید.

ورزش و کنترل مصرف کربوهیدرات به کاهش سطح قند خون کمک می­‌کند. اگر این تغییرات موثر نبودند، برای راهنمایی بیشتر با فوق تخصص غدد مشورت کنید.

افت قند خون

کاهش قند خون می‌تواند به علائم مختلفی منجر شود که عبارت‌اند از:

• ضعف
• تعریق یا لرز
• احساس گیجی
• سرگیجه یا سبکی سر
• گرسنگی و حالت تهوع
• خواب‌آلودگی
• بی‌حسی یا گزگز زبان و لب‌ها
• خشم یا احساس غم

بعضی از علائم مانند هذیان، تشنج یا بیهوشی ممکن است نشان‌دهنده شوک انسولین یا افت شدید قند خون باشند. اگر هر روز انسولین تزریق می‌کنید، با پزشک خود در مورد گلوکاگون صحبت کنید. گلوکاگون یک داروی تجویزی است که در صورت افت شدید قند خون می‌تواند به شما کمک کند.

به یاد داشته باشید که گاهی‌اوقات افت قند خون بدون علامت است. در صورتی که سابقه ابتلا به این عارضه را دارید، لازم است آزمایش قند خون را بیشتر انجام دهید.

کم‌کاری تیروئید می‌تواند به طور غیر مستقیم در افت قند خون نقش داشته باشد. چون غده تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که بر متابولیسم تاثیر می‌گذارند. اگر قند خون شما همیشه پایین باشد، دکتر غدد ممکن است آزمایش‌های مختلفی از جمله آزمایش TSH را برای تشخیص علت آن توصیه کند. TSH به کشف اختلالات غده تیروئید کمک می‌کند. برای درک بهتر این موضوع می‌توانید مقاله «tsh در آزمایش خون چیست» را مطالعه کنید.

دیابت نوع ۲

غربالگری دیابت نوع ۲ رایج‌ترین کاربرد آزمایش قند خون است. انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند همه افراد بالای ۳۵ سال این تست را انجام دهند. اگر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت باشید، احتمالا باید تست قند خون را از سنین پایین‌تر شروع کنید.

افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ هم به اندازه‌گیری قند خون نیاز دارند. بسته به وضعیت بیمار و نوع داروهای مصرفی او، پزشک ممکن است اندازه‌گیری قند خون را در منزل ضروری نداند و فقط مراجعه به آزمایشگاه را در فواصل زمانی مشخص توصیه کند.

دیابت بارداری

بعضی از زنان باردار به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که هورمون‌ها در عملکرد انسولین اختلال ایجاد می‌کنند و باعث تجمع قند در خون می‌شوند.

اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید، پزشک آزمایش قند خون را به طور منظم برایتان تجویز می‌کند. دیابت بارداری معمولا پس از زایمان بهبود می­‌یابد.

خطرات و عوارض آزمایش قند خون

تست قند خون بسیار کم‌خطر است و عوارض جانبی خاصی ندارد. فقط ممکن است در محل سوزن احساس سوزش، تورم و کبودی داشته باشید. این علائم معمولا ظرف یک روز برطرف می‌شوند.

جدول تفسیر آزمایش قند خون

جدول زیر نحوه تشخیص دیابت را به کمک آزمایش خون نشان می‌دهد:

	نرمال	پیش‌دیابت	دیابت
قند خون ناشتا	۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر	۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر	۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر
هموگلوبین A1C	کمتر از ۵/۷ درصد	۵/۷ تا ۶/۴ درصد	۶/۵ درصد یا بالاتر

بسته به شرایط شما ممکن است محدوده نرمال قند خون قبل از صرف غذا و بعد از آن متفاوت باشد. محدوده‌های نرمال در جدول زیر آورده شده‌اند:

زمان	افراد سالم	افراد مبتلا به دیابت
قبل از صبحانه	۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر	۸۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
قبل از ناهار، شام و میان‌وعده	۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر	۸۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
۲ ساعت بعد از خوردن غذا	کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر	کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

پزشک بسته به عوامل زیر می‌تواند محدوده هدف دقیق‌تری را برای شما مشخص کند:

• تاریخچه پزشکی
• مدت زمان ابتلا به دیابت
• عوارض دیابت
• سن
• بارداری
• وضعیت سلامتی

کلام پایانی  

آزمایش قند خون به تشخیص زودهنگام دیابت و جلوگیری از عوارض قند خون بالا کمک می‌کند. انجام این تست به‌ویژه برای بیماران دیابتی و افرادی که به دلیل افزایش سن، چاقی، کم‌تحرکی، سابقه خانوادگی و… در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند، بسیار مهم است.

توصیه می‌شود برای مشاوره و انجام بررسی‌های لازم به دکتر فوق تخصص غدد مراجعه کنید. برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر غدد آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر غدد از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع: healthline