آپنه خواب یا قطع تنفس در خواب یکی از اختلالات نسبتا شایع خواب است که اغلب جدی گرفته نمی‌شود. این اختلال نه تنها کیفیت خواب را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث خستگی در طول روز و افزایش خطر ابتلا به مشکلات قلبی یا اختلال در حافظه و تمرکز شود. شناخت و درمان به موقع این اختلال تنفسی در خواب از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند و کیفیت زندگی فرد را به طرز چشم‌گیری بهبود می‌بخشد. اگر شما هم در طول شب خواب باکیفیتی ندارید و احساس می‌کنید ممکن است مشکل‌تان ناشی از آپنه خواب باشد، در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا درباره علل، علائم و روشهای درمان آن را بیشتر صحبت کنیم.
فهرست محتوا
آپنه خواب چیست؟
آپنه خواب (Sleep Apnea) نوعی اختلال تنفسی در خواب است که فرد بر اثر آن، دچار مشکل در نفس کشیدن هنگام خواب میشود، به نحوی که در طول چند ثانیه و به طور مقطعی اکسیژن به بدن فرد نمی‌رسد. در واقع، این اختلال که با توقف‌های مکرر تنفس در طول خواب شناخته میشود، تا چند ثانیه بین دم و بازدم وقفه ایجاد می‌کند و فرد به طور منظم نفس نمی‌کشد. آپنه خواب در طول شب ده‌ها یا حتی صدها بار رخ می‌دهد و کیفیت خواب فرد را به شدت کم می‌کند. در اغلب موارد اختلال قطع تنفس خواب با خروپف همراه است و فرد به دلیل تنگی نفس یا سروصدای ناشی از آن بیدار میشود.
انواع آپنه خواب
این اختلال انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر هستند:
۱- آپنه انسدادی خواب
آپنه خواب انسدادی (OSA) شایع‌ترین نوع این اختلال است که در آن راه هوایی فوقانی به صورت کامل یا نیمه بسته میشود و فرد نمی‌تواند نفس بکشد. این عارضه معمولا در طول شب، بارها رخ می‌دهد؛ به همین دلیل دیافراگم و عضلات ریه نمی‌توانند به درستی کار خود را انجام دهند. آپنه انسدادی اغلب موجب خروپف، خرناس، حرکات سریع و تند بدن میشود و از آن جایی که میزان اکسیژن بدن در اندا‌م‌های حیاتی کاهش می‌یابد، تپش قلب به صورت نامنظم درمی‌آید. به طور کلی می‌توان گفت افراد با شرایط زیر مستعد ابتلا به این نوع آپنه هستند:
- اضافه وزن شدید
- گردن ضخیم
- راه هوایی، گلو یا دهان کوچک
- لوزه بزرگ
- بزرگی بیش از حد زبان و عضلات پشت گلو
- انحراف بینی
۲- آپنه مرکزی خواب
در این نوع آپنه (CSA)، راه تنفسی بسته نمی‌شود، بلکه فرد برای نفس کشیدن تلاش نمی‌کند. متخصصان علت آپنه مرکزی را ناشی از اختلال در عملکرد مغز و عدم ارسال سیگنال‌های تنفسی به عضلات مسئول تنفس می‌دانند. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که آپنه قبل از خواب را تجربه می‌کنید، احتمالا وقفه تنفسی شما از نوع آپنه مرکزی است. در این نوع آپنه، مغز در لحظه ورود به خواب برای لحظاتی پیان تنفس را قطع می‌کند.
بیشتر بدانید: آدنوئید چیست؟
۳- آپنه خواب مختلط (ترکیبی)
آپنه مختلط یا همان ترکیبی را می‌توان بدترین نوع اختلال قطع تنفس در خواب دانست؛ زیرا همان‌طور که از نامش پیداست، فرد به طور همزمان آپنه انسدادی و مرکزی را با هم تجربه می‌کند. این اختلال در افراد بالای ۶۵ سال، به‌ویژه مردان و آن‌هایی که اضافه وزن شدید دارند، بیشتر دیده میشود. در اغلب موارد، آپنه ترکیبی با بیماری‌هایی همچون موارد زیر همراه است:
- نارسایی احتقانی قلب
- نارسایی کلیه
- آسیب به مغز
- بیماری‌های عصبی همچون پارکینسون، آلزایمر و اسکلروز
علائم آپنه خواب
معمولا فرد مبتلا به وقفه تنفسی در خواب از علائم خود اطلاعی ندارد و شخصی که در کنار او می‌خوابد متوجه نشانه‌ها میشود. گاهی‌اوقات نشانه‌های آپنه بسته به نوع و شدت آن متفاوت هستند، با این حال می‌توان رایج‌ترین علائم این اختلال را شامل موارد زیر دانست:
- ایجاد وقفه تنفسی
- شروع تنفس با سروصدا
- نفس نفس زدن هنگام خواب
- بیدار شدن از خواب با احساس گلودرد یا خشکی گلو
- تکرر ادرار در طول شب
- بی‌خوابی
- سردرد صبحگاهی
- خواب‌آلودگی و احساس خستگی شدید در طول روز
- پریدن از خواب با احساس خفگی
- تعریق شبانه
- دندان قروچه در خواب
- افزایش وزن بدون دلیل
- تحریک‌پذیری
- عدم تمرکز هنگام بیداری
- سوزش سردل
- کاهش میل جنسی
- اختلال در نعوظ
- خرناس کشیدن در خواب
علت آپنه خواب چیست؟
متخصصان معتقدند فاکتورهای مختلفی مانند شل شدن عضلات گلو در خواب، گرفتگی بینی، تجمع چربی در اطراف گردن و مجاری تنفسی به دلیل اضافه وزن، وجود یک مشکل اساسی در سیستم عصبی بدن، ساختار آناتومی خاص مثل لوزه‌های بزرگ، فک عقب رفته، زبان بزرگ یا ضخامت بیش از حد سقف دهان می‌توانند موجب بسته شدن موقتی راه هوایی فوقانی هنگام خواب شوند.
عواملی که می‌توانند این فاکتورها را تحریک کنند، عبارت‌اند از:
- اضافه وزن شدید
- آلرژی و سرماخوردگی
- ژنتیک
- یائسگی در بانوان
- بیماری تیروئید
- نارسایی کلیوی یا قلبی
- مصرف داروهای ضد درد و آرامبخش
- مصرف مداوم الکل و مواد افیونی
- بزرگی بیش از حد و تورم لوزه
- سیگار کشیدن
- افزایش سن
- دیابت نوع ۲
- فشار خون بالا
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- آسم
- مشکلات هورمونی
آپنه خواب در کودکان و نوزادان چگونه است؟
آپنه خواب در نوزادان و کودکان هم اتفاق می‌افتد و باعث میشود تا تنفس کودک هنگام خواب به طور مکرر قطع و وصل شود. این اختلال، به‌ویژه نوع انسدادی آن که حدود ۱۰ تا ۲۰ ثانیه وقفه تنفسی ایجاد می‌کند، با از خواب پریدن کودک همراه است و می‌تواند موجب رنگ‌پریدگی یا کبودی پوست نوزاد شود.
از دیگر علائم آپنه خواب در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی‌قراری شبانه
- شب ادراری کودکان
- خواب‌آلودگی در طول روز
- سردرد صبحگاهی
- خوابیدن در موقعیت‌های خاص، مثلا به صورت نشسته یا با گردن خم
- بی‌توجهی و کاهش تمرکز (گاهی با اختلال ADHD اشتباه گرفته میشود.)
آیا آپنه خواب در بارداری خطرناک است؟
اختلال وقفه تنفسی در خواب، به‌ویژه اگر تشخیص داده نشود و مورد کنترل قرار نگیرد، می‌تواند برای مادر باردار و جنین خطراتی به همراه داشته باشد. این وضعیت که بیشتر در سه ماهه دوم و سوم بارداری دیده میشود، با علائمی همچون خروپف بلند، قطع و وصل مکرر تنفس، بلند شدن از خواب به حالت نفس نفس زدن و خستگی روزانه همراه است.
از خطرات احتمالی آپنه برای مادر و جنین باید به پره اکلامپسی، زایمان زودرس، دیابت بارداری و وزن کم نوزاد هنگام تولد اشاره کنیم. متخصصان مهم‌ترین علت آپنه خواب در بارداری را ناشی از افزایش وزن مادر، تغییرات هورمونی، احتباس مایعات (تورم بدن در بارداری و تنگ شدن راه هوایی فوقانی)، بزرگ شدن رحم و فشار وارد کردن به دیافراگم می‌دانند.
روش های تشخیص آپنه خواب
پزشک برای تایید یا رد اختلال تنفسی در خواب، علائم و وضعیت خواب شما را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است برای تایید نهایی به نتیجه ازمایش آپنه خواب نیاز داشته باشد که معمولا یکی از ۲ تست زیر را مورد استفاده قرار می‌دهد:
۱- آزمایش چندگانه خواب یا پلی سومنوگرافی (PSG)
این آزمایش نوعی تست جامع است که برای انجام آن باید یک شب در آزمایشگاه بخوابید تا تکنسین عملکرد عواملی همچون موارد زیر را مورد ارزیابی قرار دهد:
- الگو تنفس
- جریان هوا
- ضربان قلب
- فعالیت‌های عضلانی
- سطح اکسیژن خون
- عملکرد الکتریکی مغز
- حرکات چشم
۲- تست خواب خانگی (HST)
تست خواب خانگی در منزل قابل انجام است. برای این منظور باید هنگام خواب حسگرهایی را روی سر، انگشتان دست و قفسه سینه بگذارید تا ضربان قلب، میزان اکسیژن خون، جریان هوا و الگوی تنفسی شما را اندازه‌گیری کنند. متخصصان معتقدند، این تست نسبت به پلی سومنوگرافی ضعیف‌تر است؛ از همین‌رو آن را برای آپنه خواب مرکزی مناسب نمی‌دانند.
بیشتر بدانید: درمان قطعی خروپف در خواب
برای آپنه خواب چه کنیم؟
گزینه‌های درمانی اختلال تنفسی در خواب می‌توانند بسته به علت و شدت متفاوت باشند. در ادامه شما را با بهترین راه‌کارها برای رفع تنگی نفس و عادی‌سازی تنفس هنگام خواب آشنا می‌کنیم:
۱- درمان آپنه خواب با دارو
پزشک در صورت صلاحدید برای کاهش علائم این اختلال، به‌ویژه نوع آپنه مرکزی داروهایی همچون استازولامید، زولپیدم و تریازولام تجویز می‌کند. به یاد داشته باشید، این داروها باید حتما زیر نظر پزشک مصرف شوند؛ زیرا مصرف خودسرانه آن‌ها می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند.
۲- درمان آپنه خواب با CPAP
دستگاه فشار هوایی مثبت مداوم یا همان CPAP اصلی‌ترین روش درمان آپنه خواب است که از طریق یک ماسک، جریان آرام مداوم فشار مثبت هوا را تامین می‌کند و موجب باز شدن راه هوایی برای تنفس میشود. از این دستگاه باید شب‌ها موقع خواب استفاده کنید. برخی افراد، استفاده از این دستگاه برایشان دشوار است که معمولا پس از ایجاد تغییر در تنظیمات آن مشکل‌شان برطرف میشود.
۳- درمان آپنه خواب با اورال اپلاینس
متخصصان معمولا برای درمان قطعی آپنه خواب، استفاده از وسیله دهانی اورال اپلاینس (Oral Appliance) را توصیه می‌کنند. این وسیله می‌تواند با باز نگه داشتن راه هوایی فوقانی، تنگی نفس و خروپف را هنگام خواب برطرف کند.
۴- درمان آپنه خواب با ورزش
برخی تحقیقات نشان داده‌اند، می‌توان این اختلال را به کمک تمرینات یوگا و مدیتیشن جهت بهبود وضعیت تنفس کنترل کرد. همچنین ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری برای رسیدن به وزن ایده‌آل و کاهش علائم آپنه مرتبط با اضافه وزن مفید هستند.
۵- درمان آپنه خواب با جراحی
در مواردی که روشهای دیگر موثر نباشند، پزشک از گزینه جراحی برای کوچک کردن یا برداشتن بافت انسدادی استفاده می‌کند. همچنین جراحی لوزه برای باز کردن راه هوایی و بهبود وضعیت آپنه خواب موثر است. زمانی که پزشک مشکل وقفه تنفسی در خواب را ناشی از ساختار فک یا انحراف بینی فرد بداند، گزینه جراحی فک و رینوپلاستی را پیشنهاد می‌دهد.
۶- درمان آپنه خواب با داروهای گیاهی
برخی گیاهان دارویی همچون موارد زیر می‌توانند به عنوان درمان مکمل برای کاهش احساس خفگی در خواب مفید باشند:
- دارچین
- سیر
- زنجبیل
- نعناع
- سنبل
- رازیانه
لازم به ذکر است، گیاهان دارویی می‌توانند با داروهای شیمیایی تداخل ایجاد کنند؛ بنابراین قبل از استفاده از آن‌ها حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.
۷- درمان خانگی آپنه خواب
تغییر سبک زندگی بهترین روش درمان خانگی این اختلال است و تا حد زیادی می‌تواند به کنترل علائم ناشی از آن کمک کند. برای این منظور کافیست موارد زیر را به دقت رعایت کنید:
- خواب کافی و با کیفیت
- رعایت رژیم غذایی سالم
- ترک سیگار و الکل
- مدیریت وزن
- خوابیدن به پهلو
۸- درمان آپنه خواب در طب سنتی
اطباء طب سنتی گیاهان و مواد غذایی همچون موارد زیر را از آن جایی که خاصیت ضد التهابی دارند و می‌توانند به رفع انسداد هوایی کمک کنند، برای بهبود وضعیت تنگی نفس مفید می‌دانند:
- عسل
- ترکیب شیر گرم و زردچوبه
- دمنوش بابونه
- دمنوش گیاه اسطوخودوس
- دمنوش سنبل‌الطیب
- روغن گیاه بنفشه
- عصاره تخم کدو حلوایی
- دمنوش بهار نارنج
ایا اپنه خواب باعث مرگ میشود؟
وقفه تنفسی در خواب با قطع مکرر تنفس در طول شب همراه است و سطح اکسیژن خون را کاهش می‌دهد؛ در نتیجه فشار زیادی به قلب و مغز وارد میشود. این فرآیند به مرور زمان ریسک ابتلا به سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد و گاهی موجب مرگ میشود. بنابراین اگر همراه با وقفه تنفسی در خواب، به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت، آریتمی یا نارسایی قلبی مبتلا هستید، نزد بهترین دکتر درمان آپنه خواب نوبت بگیرید تا وضعیت شما مورد ارزیابی قرار بگیرد.
عوارض آپنه خواب
افراد مبتلا به آپنه خواب بعد از عمل جراحی ممکن است دچار عوارض شوند؛ زیرا مستعد ابتلا به مشکلات تنفسی، به‌ویژه هنگام خوابیدن به پشت هستند. از همین‌رو توصیه میشود، افراد مبتلا به اختلال تنفسی در خواب قبل از جراحی در این مورد با پزشک خود حرف بزنند.
همچنین این اختلال در بلندمدت می‌تواند عوارض زیادی ایجاد کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- فشارخون
- نارسایی قلبی
- دیابت نوع ۲
- سندرم متابولیک
- سردرد
- خروپف و ایجاد سروصدا هنگام خواب
- بدخلقی در طول روز
- خستگی و خواب آلودگی
- حافظه ضعیف
- مشکلات خواب
- نارسایی قلبی
- مشکلات کبدی
راهنمای مراجعه به پزشک
آپنه خواب یک اختلال نسبتا شایع است که اگر نادیده گرفته شود، تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت فرد، کیفیت زندگی و حتی طول عمر او می‌گذارد. این اختلال با قطع مکرر تنفس در خواب منجر به کاهش سطح اکسیژن میشود و می‌تواند در بلند مدت بر سلامت قلب و مغز تاثیر منفی بگذارد. شناخت به موقع علائم اختلال تنفسی در خواب مانند خروپف شدید، بیدار شدن با احساس خفگی و خستگی مفرط در طول روز به تشخیص زودهنگام و کنترل آن کمک می‌کند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل شما را با علل، علائم و روش درمان آپنه خواب آشنا کردیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید از طریق وب‌سایت درمانکده ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب بگیرید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر مغز و اعصاب از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
وقفه تنفسی در خواب به دلیل انسداد یا اختلال در عملکرد راه هوایی هنگام خواب ایجاد میشود. عواملی همچون شل شدن عضلات گلو و زبان، ساختار فیزیکی درشت بدن، اضافه وزن، اختلال در عملکرد مغز و ژنتیک در بروز آن موثر هستند.
پزشک در صورت صلاحدید داروهایی همچون استازولامید، زولپیدم و تریازولام تجویز می‌کند.
برخی اطباء طب سنتی معتقدند، طب سوزنی علائم و شدت این اختلال را کاهش می‌دهد، اما در حال حاضر شواهد علمی در این مورد وجود ندارد؛ از همین‌رو بهتر است طب سوزنی فقط به عنوان درمان مکمل مورد استفاده قرار بگیرد.
منابع: webmd | nhs | clevelandclinic
