آیا تا به حال در ناحیه پهلو و کمر خود احساس درد مبهم یا شدیدی داشته‌اید؟ این درد ممکن است نشانه‌ای از درد کلیه باشد. کلیه درد یکی از مشکلات شایع سلامتی است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
در این مقاله از مجله سلامت درمانکده، قصد داریم به طور کامل به موضوع درد کلیه بپردازیم، از علل و علائم آن گرفته تا روش‌های تشخیص و درمان‌های خانگی و پزشکی. با ما همراه باشید تا هر آنچه که باید در مورد این کلیه بدانید را بیاموزید و بتوانید به درستی از کلیه‌های خود مراقبت کنید.
فهرست محتوا
درد کلیه چگونه است؟
کلیه‌ها دو عضو حیاتی در بدن انسان هستند که نقش مهمی در تصفیه خون و دفع مواد زائد دارند. آناتومی کلیه‌ها به گونه‌ای است که در قسمت پشت شکم و در نواحی کناری ستون فقرات قرار دارند؛ به‌طوری که کلیه راست معمولا کمی پایین‌تر از کلیه چپ قرار گرفته است. سوال «درد کلیه کجاست؟» اغلب به تفاوت‌های محل دقیق این اعضا اشاره دارد. برای مثال درد کلیه راست و درد کلیه چپ ممکن است در نواحی متفاوتی حس شوند و حتی در برخی موارد به کشاله ران یا پشت باز می‌گردند.
این درد ممکن است به شکل حاد یا مزمن ظاهر شود. درد حاد معمولا با شروع ناگهانی و شدت بالا همراه است در حالی که درد مزمن با گذشت زمان به تدریج شدت می‌گیرد و می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد. همچنین برخی بیماران گزارش می‌دهند که دردشان با نفس عمیق کشیدن تشدید می‌شود. این حالت ممکن است به دلیل افزایش فشار بر روی کلیه‌ها هنگام حرکت دیافراگم در تنفس عمیق اتفاق بیفتد. از سوی دیگر برخی افراد تجربه می‌کنند که این درد با تکان خوردن بدن به ویژه در زمان حرکت ناگهانی یا ضربه‌ی جسمی، تشدید می‌شود.
بیشتر بخوانید: علائم سنگ کلیه
علل شایع درد کلیه
درد این اندام می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از مشکلات ساده و قابل درمان گرفته تا بیماری‌های جدی‌تر که نیازمند توجه پزشکی هستند. در این بخش به شایع‌ترین علل این درد می‌پردازیم:
۱- سنگ کلیه؛ دردناک‌ترین مهمان ناخوانده
سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین علل کلیه درد است. این سنگ‌ها از تجمع مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار تشکیل می‌شوند. درد سنگ کلیه معمولا زمانی شروع می‌شود که سنگ از کلیه جدا شده و وارد مجاری ادراری، به ویژه حالب (لوله‌ای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند) می‌شود. حرکت سنگ در این مجاری باریک می‌تواند بسیار دردناک باشد.
۲- عفونت کلیه (پیلونفریت)
عفونت کلیه یا پیلونفریت یکی دیگر از علل شایع درد در کلیه است. این عفونت معمولا زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از طریق مجاری ادراری پایین‌تر (مثانه و مجرای ادرار) به کلیه‌ها وارد می‌شوند. عفونت کلیه می‌تواند به طور ناگهانی و حاد یا به صورت مزمن و تدریجی ایجاد شود.
بیشتر بخوانید: علائم اولیه نارسایی کلیه
۳- عفونت‌های مجاری ادراری
عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) به عفونت‌هایی گفته می‌شود که بخش‌های مختلف دستگاه ادراری، از جمله مثانه، مجرای ادرار و کلیه‌ها را درگیر می‌کنند. همان‌طور که اشاره شد، عفونت می‌تواند از مثانه به کلیه‌ها نفوذ کرده و باعث عفونت کلیه (پیلونفریت) و درد آن شود. در بسیاری از موارد، این نوع درد ناشی از عفونت ادراری در واقع به دلیل گسترش عفونت به کلیه‌ها است. وجود این درد همراه با سوزش ادرار به احتمال زیاد نشان‌دهنده عفونت ادراری است.
۴- ضربه به کلیه؛ درد کلیه با فشار دادن
ضربه مستقیم به کلیه، مانند ضربه ناشی از تصادف رانندگی، افتادن از ارتفاع یا آسیب‌های ورزشی، می‌تواند باعث بروز این درد شود. در موارد شدید، ضربه به کلیه می‌تواند منجر به پارگی کلیه و خونریزی داخلی شود که نیازمند درمان فوری پزشکی است.
درد کلیه در شرایط خاص
در بخش‌های قبلی به علل شایع این درد پرداختیم. در این بخش، می‌خواهیم بررسی کنیم که چگونه این درد می‌تواند در شرایط خاصی بروز کرده یا تشدید شود.
بیشتر بخوانید: نشانه های پنهان سرطان کلیه
۱- درد کلیه در شب
درد در کلیه می‌تواند در شب تشدید شده یا برای اولین بار در شب احساس شود. یکی از دلایل این موضوع می‌تواند وضعیت خوابیدن باشد. اگر به پهلو بخوابید، ممکن است به کلیه‌ها فشار وارد شود و در صورت وجود مشکل زمینه‌ای، درد آن بیشتر احساس شود. همچنین در طول شب به دلیل کاهش مصرف مایعات و دفع آب از طریق تنفس، غلظت ادرار افزایش می‌یابد.
۲- درد کلیه در سرماخوردگی
سرماخوردگی و عفونت به طور مستقیم باعث درد در ناحیه کلیه نمی‌شود اما می‌تواند به طور غیرمستقیم زمینه‌ساز آن شده یا درد موجود را تشدید کند. هنگام سرماخوردگی، بدن آب بیشتری را از دست می‌دهد (به دلیل تب، تعریق و آبریزش بینی) و احتمال کم‌آبی بدن افزایش می‌یابد. کم‌آبی بدن می‌تواند غلظت ادرار را بالا برده و احتمال تشکیل سنگ کلیه و در نتیجه کلیه درد را افزایش دهد.
۳- درد کلیه در بارداری
این درد از علائم شایع بارداری نیست اما تغییرات فیزیولوژیک دوران بارداری می‌تواند زمینه را برای بروز برخی مشکلات کلیوی و درد در کلیه فراهم کند. در دوران بارداری، حجم و فشار خون افزایش می‌یابد و کلیه‌ها برای تصفیه حجم بیشتر خون و مواد زائد جنین، بیشتر کار می‌کنند. علاوه بر این، فشار رحم در حال رشد نیز می‌تواند به کلیه‌ها و مجاری ادراری فشار وارد کرده و باعث درد و ناراحتی شود.
۴- درد کلیه در پریودی
این درد به طور مستقیم به پریودی مرتبط نیست اما برخی از زنان ممکن است در دوران قاعدگی آن را تجربه کنند. یکی از دلایل احتمالی این موضوع، احتباس آب و نفخ ناشی از تغییرات هورمونی در دوران پریودی است که می‌تواند به کلیه‌ها فشار وارد کرده و باعث درد شود. همچنین، دردهای قاعدگی (دیسمنوره) که در ناحیه شکم و لگن احساس می‌شوند، گاهی‌اوقات می‌توانند به ناحیه پهلو انتشار یافته و با درد در کلیه اشتباه گرفته شوند.
۵- درد کلیه در ماه رمضان
روزه‌داری در ماه رمضان می‌تواند به دلیل کاهش مصرف مایعات در طول روز، احتمال کم‌آبی بدن را افزایش دهد. همان‌طور که گفته شد، کم‌آبی بدن می‌تواند غلظت ادرار را بالا برده و احتمال تشکیل سنگ کلیه و درد آن را افزایش دهد، به ویژه در افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند. علاوه بر این، تغییر در رژیم غذایی و مصرف غذاهای شور و پر پروتئین در وعده‌های سحر و افطار نیز می‌تواند بار کلیه‌ها را افزایش داده و در برخی افراد باعث درد در کلیه شود.
بیشتر بخوانید: مهمترین کار کلیه چیست؟
۶- درد کلیه بعد از عمل TUL
عمل Transurethral Lithotripsy یا TUL یک روش رایج برای درمان سنگ کلیه است. در این روش، سنگ کلیه با استفاده از لیزر شکسته شده و قطعات کوچک آن از طریق ادرار دفع می‌شوند. درد در کلیه بعد از عمل TUL شایع است و معمولا به دلیل التهاب و تحریک مجاری ادراری ناشی از عبور ابزار جراحی و قطعات سنگ ایجاد می‌شود.
۷- درد کلیه بعد از دفع سنگ
دفع سنگ کلیه به ویژه سنگ‌های بزرگ می‌تواند با درد شدید همراه باشد. انتظار می‌رود پس از دفع سنگ، درد به طور قابل توجهی کاهش یابد و به تدریج از بین برود. با این حال، برخی افراد ممکن است بعد از دفع سنگ نیز همچنان درد خفیف تا متوسطی را در ناحیه کلیه داشته باشند. این درد معمولا به دلیل التهاب و تحریک مجاری ادراری ناشی از عبور سنگ و همچنین اسپاسم عضلات مجاری ادراری است.
۸- درد کلیه و تکرر ادرار
درد در ناحیه کلیه و تکرر ادرار دو علامت هستند که اغلب با هم ظاهر می‌شوند و می‌توانند نشان‌دهنده وجود مشکلی در دستگاه ادراری، به ویژه کلیه‌ها باشند. تکرر ادرار، به معنای نیاز مکرر به دفع ادرار حتی زمانی که مثانه پر نیست، می‌تواند ناشی از تحریک مثانه و مجاری ادراری باشد. وقتی کلیه‌ها دچار عفونت می‌شوند (مانند پیلونفریت) یا سنگ کلیه در حال حرکت در مجاری ادراری است، التهاب و تحریک ایجاد شده می‌تواند به مثانه نیز منتقل شده و باعث احساس نیاز فوری و مکرر به ادرار کردن شود.
بیشتر بخوانید: ورزش برای دفع سنگ کلیه
مقایسه درد کلیه با سایر دردهای شدید
گاهی‌اوقات درد درد کلیه می‌تواند با دردهای شدید دیگری اشتباه گرفته شود. در اینجا به مقایسه این درد با سایر دردها می‌پردازیم:
- مقایسه درد کلیه با درد زایمان: درد سنگ کلیه اغلب با درد زایمان مقایسه می‌شود زیرا هر دو نوع درد می‌توانند بسیار شدید باشند. با این حال، درد زایمان معمولا در ناحیه شکم و لگن احساس می‌شود و با پیشرفت زایمان افزایش می‌یابد، در حالی که کلیه درد بیشتر در پهلو و کمر احساس می‌شود و ممکن است به کشاله ران نیز انتشار یابد.
- فرق درد کلیه با آپاندیس: درد آپاندیسیت معمولا در ابتدا در اطراف ناف شروع شده و به تدریج به سمت راست پایین شکم حرکت می‌کند. درد در کلیه معمولا از پهلو شروع می‌شود و به سمت پایین انتشار می‌یابد. علائم همراه نیز می‌توانند کمک کننده باشند. آپاندیسیت معمولا با تب، تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی همراه است، در حالی که این درد ممکن است با علائم ادراری همراه باشد.
- فرق درد کلیه با پهلو: درد پهلو یک اصطلاح کلی است که به درد در ناحیه پهلو اشاره دارد. درد در کلیه یکی از علل شایع درد پهلو است اما علل دیگری مانند مشکلات عضلانی-اسکلتی، مشکلات ریوی و مشکلات گوارشی نیز می‌توانند باعث درد پهلو شوند. برای تشخیص دقیق علت درد پهلو، بررسی علائم و انجام معاینات و آزمایش‌های لازم ضروری است.
- فرق درد کلیه با تخمدان: درد تخمدان در زنان معمولا در ناحیه پایین شکم و لگن احساس می‌شود و ممکن است با سیکل قاعدگی مرتبط باشد. درد در کلیه بالاتر و در ناحیه پهلو و کمر احساس می‌شود و معمولا ارتباطی با سیکل قاعدگی ندارد. البته در برخی موارد، افتراق این دو نوع درد ممکن است دشوار باشد و نیاز به بررسی پزشکی داشته باشد.
- فرق درد کلیه با درد کمر: درد کمر بسیار شایع است و علل متعددی دارد. میزان درد کمر ناشی از مشکلات عضلانی-اسکلتی معمولا با حرکت و فعالیت تغییر می‌کند و با لمس ناحیه دردناک تشدید می‌شود. درد در ناحیه کلیه معمولا ثابت‌تر است و کمتر تحت تاثیر حرکت قرار می‌گیرد. همچنین، وجود علائم ادراری همراه با درد کمر، احتمال درگیری کلیه‌ها را مطرح می‌کند.
بررسی درد کلیه در کودکان
درد کلیه در کودکان می‌تواند نگران کننده باشد و نیازمند توجه ویژه پزشکی است. علل کلیه درد در کودکان مشابه بزرگسالان است و شامل عفونت ادراری، سنگ کلیه، هیدرونفروز و ضربه به کلیه می‌شود. عفونت ادراری در کودکان، به ویژه در دختران، شایع است و می‌تواند به کلیه‌ها نیز گسترش یابد.
کودکان ممکن است نتوانند درد خود را به درستی توصیف کنند، بنابراین والدین باید به علائم دیگری مانند تب، بی‌قراری، بی‌اشتهایی، استفراغ، درد شکم و تغییر در عادات ادراری (تکرر ادرار، سوزش ادرار، شب ادراری جدید) توجه کنند. در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان ضروری است.
بهترین درمان برای درد کلیه
درمان این درد بستگی به علت اصلی آن دارد. در برخی موارد، درمان‌های خانگی و اقدامات ساده می‌توانند به تسکین درد کمک کنند، در حالی که در موارد دیگر، انجام درمان‌های پزشکی و حتی تهاجمی ضروری است.
بیشتر بخوانید: قویترین قرص دفع سنگ کلیه
درمان فوری درد کلیه خانگی
درمان‌های خانگی درد کلیه به هیچ وجه جایگزین درمان پزشکی نبوده و فقط برای تسکین موقت درد و در موارد خفیف قابل استفاده هستند. در صورت داشتن درد شدید یا مداوم کلیه، حتما باید به پزشک مراجعه کرد. با این حال در پاسخ به اینکه برای درد کلیه چه دمنوشی خوبه، چند تا از انواع نوشیدنی مناسب برای درد کلیه به شما معرفی می‌کنیم.
- دمنوش گزنه: گزنه خاصیت دیورتیک (ادرارآور) دارد و به دفع سموم و مواد زائد از کلیه‌ها کمک می‌کند.
- دمنوش قاصدک: قاصدک نیز خاصیت دیورتیک داشته و به پاکسازی کلیه‌ها کمک می‌کند.
- دمنوش جعفری: جعفری ادرارآور و ضد التهاب است و می‌تواند به تسکین درد در کلیه ناشی از عفونت کمک کند.
- دمنوش بابونه: بابونه خاصیت آرام‌بخش و ضد التهابی دارد و می‌تواند به کاهش درد و اسپاسم عضلات مجاری ادراری کمک کند.
درمان‌های پزشکی
درمان‌های پزشکی درد کلیه بسته به علت درد متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورتی که درد در کلیه ناشی از عفونت کلیه یا عفونت ادراری باشد، پزشک متخصص کلیه آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. نوع آنتی‌بیوتیک و طول دوره درمان بستگی به نوع باکتری و شدت عفونت دارد. مصرف کامل دوره آنتی‌بیوتیک حتی در صورت بهبود علائم بسیار مهم است تا از ریشه‌کن شدن کامل عفونت و جلوگیری از عود آن اطمینان حاصل شود.
- داروهای دفع سنگ کلیه: برای کمک به دفع سنگ کلیه پزشک ممکن است داروهایی مانند تامسولوسین را تجویز کند. تامسولوسین یک شل‌کننده عضلات صاف است که به گشاد شدن مجاری ادراری کمک کرده و عبور سنگ را تسهیل می‌کند.
- درمان‌های تهاجمی سنگ کلیه: درمان‌های تهاجمی سنگ کلیه زمانی مطرح می‌شوند که سنگ‌ها بزرگ بوده، باعث انسداد مجاری ادراری شده یا با دارو قابل دفع نباشند. روش‌های مختلفی مانند یورتروسکوپی (URS) و نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) برای درمان تهاجمی سنگ کلیه وجود دارد.
بیشتر بخوانید: برای سنگ کلیه چی نخوریم؟
کلام پایانی
درد کلیه یک علامت هشدار دهنده مهم است که نباید نادیده گرفته شود. علل مختلفی می‌توانند باعث آن شوند، از سنگ کلیه و عفونت ادراری گرفته تا بیماری‌های زمینه‌ای و آسیب‌های کلیوی. تشخیص دقیق علت درد کلیه و درمان مناسب آن برای حفظ سلامت کلیه‌ها و جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم است. تشخیص دقیق علت این درد و درمان مناسب آن برای حفظ سلامت کلیه‌ها و جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم است.
اگر از درد کلیه رنج می‌برید می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص کلیه آنلاین مشورت کنید. همچنین درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری، از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
خیر، درد کلیه معمولا ناشی از مشکلات کلیوی مانند سنگ یا عفونت است و به بارداری مرتبط نمی‌شود. تغییرات هورمونی ممکن است حساسیت کلیه را افزایش دهد اما بارداری به‌طور مستقیم عامل درد کلیه نیست.
هوای سرد باعث کاهش گردش خون و انقباض عضلات اطراف کلیه می‌شود که می‌تواند درد را تشدید کند. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که مشکل کلیوی دارند، بیشتر احساس می‌شود.
درد کلیه معمولا از ناحیه پشت و پهلو آغاز می‌شود. بسته به علت، این درد ممکن است به جلو یا به کشاله ران نیز منتشر شود.
درد کلیه می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی مانند سنگ کلیه، عفونت ادراری یا التهاب کلیوی باشد. در صورت تجربه درد مداوم یا شدید، مراجعه به پزشک ضروری است.
انتشار درد کلیه از پشت به پا معمولا در موارد سنگ کلیه یا عفونت شدید دیده می‌شود. این علامت نشان‌دهنده تشدید مشکل بوده و نیازمند ارزیابی سریع پزشکی است.
حالت تهوع و استفراغ از علائم شایع همراه با درد شدید کلیه، به ویژه درد ناشی از سنگ کلیه است. درد شدید می‌تواند سیستم عصبی بدن را تحریک کرده و باعث تهوع و استفراغ شود.
داشتن این درد با نفس کشیدن می‌تواند به علت حرکت دیافراگم باشد که بر کلیه‌های حساس یا ملتهب فشار وارد کرده و درد را تشدید می‌کند.
احساس درد در سمت راست کلیه معمولا در ناحیه پشت سمت راست، در نزدیکی دنده‌های پایین و بالای کمر حس می‌شود و ممکن است به سمت شکم یا کشاله ران نیز انتشار یابد.
این نوع درد ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند سنگ کلیه راست، عفونت کلیوی (پیلونفریت) یا التهاب کلیوی باشد. با این حال عوامل دیگری مانند آسیب عضلانی یا مشکلات مربوط به اندام‌های مجاور نیز می‌توانند نقش داشته باشند.
منابع: clevelandclinic | mayoclinic
