سرم سدیم کلراید (Sodium chloride) یکی از پرکاربردترین محلول‌های پزشکی است و نقش مهمی در حفظ تعادل مایعات بدن ایفا می‌کند. این سرم به دلیل ترکیب ساده اما ضروری خود، در محیط‌های درمانی و مراقبتی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر می‌خواهید با ویژگی‌ها و کاربردهای آن آشنا شوید، ادامه این مقاله از مجله سلامت درمانکده را تا انتها مطالعه کنید.
فهرست محتوا
سرم سدیم کلراید چیست؟
این سرم یک محلول نمکی است که از ترکیب آب و کلرید سدیم (نمک) با نسبت‌های مشخص تشکیل شده است. این سرم در ۲ نوع اصلی تولید می‌شود:
- سرم تزریقی که در غلظت‌های مختلف از جمله ۰/۹، ۰/۴۵، ۳ و ۵ درصد در دسترس است
- سرم شستشو که اغلب با غلظت ۰/۹ درصد عرضه می‌شود
هر ۲ نوع سرم استریل هستند، اما مراحل فیلتراسیون آن‌ها با هم متفاوت است. سرم تزریقی در ۲ مرحله تصفیه می‌شود و به همین دلیل معمولا واکنش آلرژیک ایجاد نمی‌کند. اما سرم دوم فقط یک مرحله فیلتراسیون را پشت سر می‌گذارد. از این‌رو احتمال حساسیت به سرم سدیم کلراید مخصوص شستشو بیشتر است.
بیشتر بدانید: بتادین چیست؟
۱. سرم سدیم کلراید تزریقی
از این سرم برای جبران مایعات بدن در مواردی مانند کم‌آبی (دهیدراسیون) و سایر شرایط پزشکی که به تامین مایعات اضافی نیاز دارند، استفاده می‌شود.
نحوه استفاده از سرم سدیم کلراید
دوز و طرز استفاده از سرم سدیم کلراید به عوامل مختلفی مثل غلظت محلول، شرایط بیمار و نتایج آزمایشگاهی بستگی دارد و توسط پزشک مشخص می‌شود. تجویز سیستمیک این محلول باید با احتیاط انجام شود. چون تزریق سریع یا بیشازحد آن ممکن است مشکلات زیر را ایجاد کند:
- اضافه بار مایعات
- ادم ریوی (تجمع مایع در ریه‌ها)
- آسیبدیدگی سلول‌ها
- اختلالات شدید الکترولیتی
- آسیب مغزی
- خونریزی داخل بطنی
بیشتر بدانید: سرم رینگر چیست؟
عوارض جانبی
استفاده از این سرم ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:
- هایپرناترمی (افزایش بیشازحد سطح سدیم در خون)
- احتباس مایعات
- افزایش فشار خون
- نارسایی قلبی
- آسیب کلیوی
- اختلالات الکترولیتی
- خونریزی داخل بطنی در نوزادان
- واکنش‌های موضعی در محل تزریق
تداخلات دارویی
استفاده از سرم تزریقی معمولا با تداخلات دارویی شدید یا تهدیدکننده زندگی همراه نیست. با این حال، در بعضی موارد به‌خصوص در صورت مصرف هم‌زمان با کورتیکواستروئیدها ممکن است باعث احتباس ناخواسته سدیم و مایعات شود.
این محلول ممکن است دفع کلیوی لیتیوم را افزایش دهد. بنابراین سطح لیتیوم خون و علائم بیمار باید به طور مرتب پایش شود. علاوه بر این، استفاده از تولواپتان همراه با محلول‌های هایپرتونیک ۳ درصد یا ۵ درصد توصیه نمی‌شود. چون تصحیح سریع هیپوناترمی (کاهش سدیم خون) می‌تواند خطر آسیب عصبی را افزایش دهد.
بیشتر بدانید: آب مقطر
استفاده در دوران بارداری و شیردهی
در حال حاضر دقیقا مشخص نیست که آیا استفاده از سرم سدیم کلراید در بارداری می‌تواند به جنین آسیب برساند یا خیر. با این حال، سرم سدیم کلراید ۰/۹ درصد جهت انفوزیون برای زنان باردار تجویز شده و هیچ مشکلی ایجاد نکرده است. شرکت‌های سازنده هم اغلب توصیه می‌کنند Sodium chloride فقط در صورت نیاز برای زنان باردار مورد استفاده قرار بگیرد.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این محصول را در دسته C قرار داده است؛ به این معنی که مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که ممکن است به جنین آسیب برساند، اما مطالعات کافی در انسان انجام نشده است. با این حال، در بعضی موارد ممکن است مزایای مصرف Sodium chloride بیشتر از خطرات احتمالی آن باشد.
در مورد انتقال سدیم کلراید به شیر مادر هم اطلاعات کافی وجود ندارد. از آنجا که محلول ۰/۹ درصد دارای فشار اسمزی مشابه سرم خون است، خطر بروز عوارض جانبی در نوزاد شیرخوار بسیار کم در نظر گرفته می‌شود. البته بهتر است درباره این موضوع با پزشک مشورت شود.
بیشتر بدانید: سرم دکستروز
۲. سرم شستشو سدیم کلراید
این محصول کاربردهای زیادی دارد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- سرم سدیم کلراید برای شستشوی دهان و گلو مفید است. استفاده از سرم سدیم کلراید 0.9 درصد برای شستشو گلو به کاهش التهاب، رفع خشکی و پاکسازی مخاط اضافی کمک می‌کند. این محلول می‌تواند برای تسکین گلودرد، بهبود علائم عفونت‌های تنفسی و از بین بردن باکتری‌ها و آلودگی‌ها مفید باشد.
- از سرم سدیم کلراید برای شستشوی بینی هم استفاده می‌شود. این کار به پاکسازی مجاری تنفسی، مرطوب نگه داشتن مخاط بینی و کاهش احتقان کمک می‌کند.
- سرم سدیم کلراید برای پوست مفید است و برای تمیز کردن زخم‌ها و جلوگیری از عفونت استفاده می‌شود. این محلول با حذف آلودگی‌ها و باکتری‌ها از سطح زخم به بهبود سریع‌تر آن کمک می‌کند.
علاوه بر این، در بعضی موارد ممکن است پزشک استفاده از سرم سدیم کلراید برای شستشوی واژن، کاتتر یا لوله‌های درناژ جراحی را توصیه کند.
فواید و عوارض سرم شستشو
از مزایای این محصول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از آن آسان است.
- در صورت رعایت دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی، معمولا ایمن است.
محلول‌هایی که برای شستشو فرموله شده‌اند، برای تزریق مناسب نیستند. از سوی دیگر، استفاده از محلول‌های غیر استریل یا محصولاتی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته است احتمال دارد منجر به عفونت شود. در صورت داشتن هرگونه شک و تردید در مورد روش استفاده سرم سدیم کلراید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بدانید: آب هیدروژنه
زمان مراجعه به پزشک
اگر در حین استفاده از سرم شستشو با مشکلات زیر روبه‌رو شدید، با پزشک تماس بگیرید.
- تغییر رنگ، تورم یا گرم شدن پوست که ممکن است نشانه عفونت باشد
- موثر نبودن سرم در بهبود علائم مرتبط با بینی یا بدتر شدن این علائم
- بهبود نیافتن زخم‌های پوستی
کلام پایانی
سرم Sodium chloride در شرایط مختلف برای حفظ تعادل مایعات بدن و کمک به درمان بعضی از مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، استفاده از این سرم باید تحت نظر پزشک انجام شود تا احتمال بروز عوارض جدی به حداقل برسد.
اگر به مشورت با پزشک نیاز دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر عمومی انلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر عمومی از پزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
سرم سدیم کلراید ۴۵ درصد (۰/۴۵ درصد)، ۰/۹ درصد و… برای جبران مایعات بدن و حفظ تعادل الکترولیتها استفاده می‌شوند.
بعضی از انواع این سرم برای حفظ تعادل الکترولیتها و مایعات بدن و بعضی دیگر برای شستشوی زخم‌ها و حفرات بدن مناسب هستند.
سرم دکستروز یک نوع سرم قندی است که علاوه بر تامین مایعات، منبع انرژی هم محسوب می‌شود.
منابع: medicinenet, my.clevelandclinic
