خواص بادرنجبویه یا ملیسا؛ از بهبود خواب تا تقویت حافظه

بادرنجبویه یا ملیسا یک گیاه استوایی و بومی آسیای جنوب شرقی است که به خانواده نعناعیان تعلق دارد. این گیاه معطر از دیرباز در طب سنتی به عنوان گیاه دارویی برای آرامش اعصاب و رفع مشکلات گوارشی مانند نفخ ناشی از سوءهاضمه مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما خواص بادرنجبویه یا ملیسا فقط به این موارد خلاصه نمی‌شود. خاصیت ضد التهابی، ضد باکتریایی و تقویت‌کنندگی این گیاه تاثیرات مثبتی بر بهبود سلامت بدن دارد و می‌تواند به درمان بسیاری از مشکلات جسمی کمک کند. 

در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با خواص بادرنجبویه بیشتر آشنا کنیم.

معرفی گیاه بادرنجبویه و ارزش غذایی آن

بادرنجبویه با نام علمی Melissa Officinalis به دلیل داشتن خواص دارویی، جایگاه ویژه‌ای در طب سنتی دارد. این گیاه در انگلیسی به Lemon Balm معروف است، اما در نواحی مختلف ایران آن را بیشتر با نام‌های «پلنگ مشک»، «ترنجان»، «وارنگ بو»، «کروان»، «گل حنا»، «بادرشبی» و «بادرنگبویه» می‌شناسند. 

این گیاه دارای برگ‌هایی با عطر ملایم شبیه به لیمو است و به طور معمول برای تهیه دمنوش، عصاره یا روغن‌گیری استفاده می‌شود. اگر به گیاه تازه بادرنجبویه دسترسی ندارید، می‌توانید بر‌گ‌ها و ساقه آن را در اواخر اردیبهشت، قبل از رشد گل‌های این گیاه برداشت کنید و در معرض جریان هوا بگذارید تا خشک شوند. 

در ادامه قبل از پرداختن به خواص بادرنجبویه، ارزش غذایی آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

ارزش غذایی بادرنجبویه	مقدار در ۱۰۰ گرم
انرژی	۴۸ کیلو کالری
کربوهیدرات	۲۵ درصد
پروتئین	۳۳ درصد
قند	۰ درصد
مس	۸ گرم
منگنز	۷ گرم
منیزیم	۲ گرم
پتاسیم	۲ میلی‌گرم
فولات	۲ میلی‌گرم
زینک	۲ میلی‌گرم
کلسیم	۴ درصد
آهن	۱۵ درصد
ویتامین A	۱ درصد
سدیم	۵ میلی‌گرم

خواص بادرنجبویه چیست؟

از مهم‌ترین فواید این گیاه دارویی برای بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- بادرنجبویه و کاهش التهاب بدن

یکی از مهم‌ترین فواید بادرنجبویه، خاصیت ضد التهابی آن است. این گیاه به دلیل داشتن فلاونوئیدها به عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی با خواص ضد التهابی قوی شناخته می‌شود. خواص ضد التهابی بادرنجبویه به کاهش التهاب بدن، مهار رشد سلول‌های سرطانی و جلوگیری از بیماری‌های قلبی کمک می‌کند. اطباء طب سنتی از خواص بادرنجبویه و بابونه برای کاهش درد ناشی از التهابات داخلی استفاده می‌کنند.

بیشتر بدانید: خواص خار مریم

۲- خواص بادرنجبویه برای تخمدان

اطباء طب سنتی معتقدند، مصرف این گیاه به تعادل هورمونی کمک می‌کند و می‌تواند در کاهش علائم مرتبط با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک موثر باشد. این گیاه خاصیت ضد التهابی و ضد درد دارد؛ از همین‌رو می‌تواند به درد و ناراحتی ناشی از کیست تخمدان، اندومتریوز و سایر مشکلات مرتبط با تخمدان‌ها کمک کند.

۳- بادرنجبویه و تقویت مغز

ترکیبات آنتی‌اکسیدانی این گیاه به تقویت حافظه و تمرکز کمک می‌کنند. همچنین بادرنجبویه با افزایش جریان خون در مغز، موجب بهبود عملکرد شناختی و یادگیری می‌شود. برخی تحقیقات نشان داده‌اند، این گیاه به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان می‌تواند تا حدودی روند بیماری آلزایمر را کندتر کند.

۴- خواص بادرنجبویه برای قلب

این گیاه با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی برای سلامت قلب مفید است. بادرنجبویه باعث آرامش سیستم عصبی بدن می‌شود و می‌تواند فشار وارده بر قلب ناشی از استرس را کاهش دهد. همچنین این گیاه با کاهش فشار خون، بهبود جریان خون در قلب، پایین آوردن سطح کلسترول بد و افزایش سطح کلسترول خوب به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند و مانع از بروز بیماری‌های قلبی مانند حمله قلبی می‌شود.

بیشتر بدانید: خواص خرفه برای مردان

۵- بادرنجبویه و سلامت پوست

بادرنجبویه دارای خاصیت ضد التهابی، ضد میکروبی، آنتی‌اکسیدانی و ضد عفونی‌کنندگی است که به سلامت پوست و درمان آکنه کمک می‌کنند. این گیاه می‌تواند چربی پوست را تنظیم کند و با پاکسازی منافذ و مبارزه با باکتری‌های ایجادکننده آکنه موجب بهبود جوش‌های صورت شود. همچنین آنتی‌اکسیدان موجود در بادرنجبویه از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند و باعث کاهش چین‌وچروک می‌شود.

۶- خواص بادرنجبویه برای اعصاب

یکی دیگر از مهم‌ترین فواید این گیاه، کاهش استرس و اضطراب است. شما می‌توانید از خواص بادرنجبویه با گل گاوزبان برای آرام کردن سیستم عصبی بدن استفاده کنید و سطح اضطراب‌تان را مدیریت کنید. این ترکیب با کاهش تحریک‌پذیری عصبی به بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند و موجب احساس آرامش می‌شود.

۷- بادرنجبویه و بهبود عملکرد معده

شما می‌توانید از خواص بادرنجبویه با عسل برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش بهره ببرید. بادرنجبویه به تسکین مشکلات گوارشی مانند نفخ، سوءهاضمه و اسپاسم معده کمک می‌کند و عسل به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی برای هضم غذا مفید است. همچنین ترکیب ۲ ماده بادرنجبویه و عسل به دلیل داشتن خواص ضد التهابی می‌توانند التهاب و زخم‌های معده را تسکین ببخشند.

۸- خواص بادرنجبویه در قاعدگی

بادرنجبویه به عنوان یک آرام‌بخش طبیعی می‌تواند درد و انقباضات ناشی از قاعدگی را کاهش دهد. همچنین این گیاه با ایجاد تعادل در سطح هورمون‌ها به تنظیم چرخه قاعدگی زنان کمک می‌کند و موجب رفع تاخیر در پریودی یا خونریزی نامنظم می‌شود.

 شما می‌توانید از خواص بادرنجبویه و به لیمو برای تقویت سیستم عصبی در پریودی، به‌ویژه دوره سندرم پیش از قاعدگی (PMS) که اغلب زنان درگیر علائم آزاردهنده مانند تحریک‌پذیری، بی‌قراری، نوسانات خلقی، اضطراب، افسردگی، سردرد و نفخ می‌شوند، استفاده کنید.

بیشتر بدانید: خواص آویشن

۹- بادرنجبویه و سلامت کبد

از خواص بادرنجبویه برای کبد در طب سنتی می‌توان به تقویت عملکرد آن اشاره کرد. اطباء طب سنتی معتقدند، این گیاه دارویی می‌تواند به دفع سموم و بهبود عملکرد کبد کمک کند. همچنین آن‌ها از گیاه بادرنجبویه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی برای کاهش التهاب کبد و بهبود وضعیت کبد چرب استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است، خاصیت سم‌زدایی گیاه بادرنجبویه از نظر علمی مورد تایید نیست و فقط در طب سنتی با این هدف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۱۰- خواص بادرنجبویه برای فشار خون

بادرنجبویه خاصیت آرام‌بخشی دارد و می‌تواند به کاهش فشار خون ناشی از استرس کمک کند. همچنین این گیاه با بهبود جریان خون و کاهش انقباضات عروقی موجب تقویت قلب و بهبود وضعیت فشار خون می‌شود. با این حال، اگر دچار فشار خون بالا هستید و دارو می‌خورید یا فشار خون پایینی دارید، بدون مشورت با پزشک از این گیاه استفاده نکنید.

بیشتر بدانید: خواص باریجه

۱۱- بادرنجبویه و سلامت رحم

کاهش انقباضات رحم و کنترل میزان خونریزی پریودی از خواص بادرنجبویه برای رحم است. این گیاه به دلیل خاصیت ضد التهابی و آرام‌بخشی به سلامت رحم کمک می‌کند و می‌تواند تا حدودی دردهای قاعدگی را کاهش دهد.

۱۲- خواص بادرنجبویه برای سرماخوردگی

بادرنجبویه دارای خواص ضد ویروسی، ضد باکتریایی و ضد التهابی است؛ از همین‌رو می‌تواند به درمان سرماخوردگی و کاهش علائم آن همچون تب، التهاب گلو و سرفه کمک کند. این گیاه خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی‌ای دارد و با تقویت سیستم ایمنی بدن، باعث کوتاه‌تر شدن دوره درمان سرماخوردگی می‌شود. 

همچنین خواص ضد درد و ضد التهابی بادرنجبویه در کاهش درد و ناراحتی ناشی از تب سرماخوردگی مفید هستند. جالب است بدانید، بادرنجبویه به دلیل داشتن ویتامین C می‌تواند به بهبود گرفتگی بینی، آسم، آنفولانزا و سایر اختلالات تنفسی ‌کمک کند.

۱۳- بادرنجبویه و بهبود خواب

این گیاه یک آرام‌بخش طبیعی است که با ایجاد آرامش در سیستم عصبی و ماهیچه‌های بدن به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند. شما می‌توانید برای داشتن خواب باکیفیت و عمیق، روزی یک فنجان دمنوش بادرنجبویه بنوشید. همچنین استفاده از اسانس آن به صورت موضعی یا رایحه‌درمانی برای بهبود کیفیت خواب مفید است.

۱۴- خواص بادرنجبویه یا ملیسا برای لاغری

بادرنجبویه می‌تواند در فرآیند لاغری موثر باشد، اما به تنهایی معجزه نمی‌کند. این گیاه با بهبود متابولیسم، سوخت‌وساز بدن را افزایش می‌دهد و موجب کاهش اشتها و چربی‌سوزی بیشتر می‌شود. همچنین دمنوش بادرنجبویه با کاهش استرس که یکی از عوامل پرخوری عصبی به‌شمار می‌آید، به روند کاهش وزن کمک می‌کند.

۱۵- بادرنجبویه و سلامت دهان و لثه

از خواص دمنوش بادرنجبویه می‌توانید برای کاهش التهاب لثه و از بین بردن عفونت دهان استفاده کنید. این دمنوش طعم و عطر مطبوعی دارد و باعث خوشبو شدن دهان می‌شود. در واقع، می‌توان گفت خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی دمنوش بادرنجبویه از رشد باکتر‌ی‌هایی که باعث تشکیل پلاک روی دندان و بوی بد دهان می‌شوند، جلوگیری می‌کند. 

بهترین زمان مصرف دمنوش بادرنجبویه به عنوان دهانشویه، یک یا ۲ بار در طول روز است. با این حال، یادتان باشد دمنوش بادرنجبویه یک روش مکمل برای مراقبت از دهان و لثه به‌شمار می‌آید و نباید جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن شود.

۱۶- خواص بادرنجبویه برای سودا

در طب سنتی، از عرق بادرنجبویه برای متعادل کردن سودا و رفع مشکلات ناشی از آن استفاده می‌کنند. این گیاه مسهل است و می‌تواند سودا را از طریق ادرار و مدفوع کند. اطباء طب سنتی از گیاه بادرنجبویه برای بهبود افسردگی، اضطراب، وسواس، بی‌خوابی، لک‌های پوستی و سردرد ناشی از سودا استفاده می‌کنند.

بیشتر بدانید: دمنوش مریم گلی برای چی خوبه؟

مضرات بادرنجبویه

با وجود خواص دارویی بی‌شمار بادرنجبویه برای سلامتی، مصرف بیش از حد آن توصیه نمی‌شود. چرا که ممکن است در برخی افراد با شرایط خاص موجب بروز عوارض جانبی همچون موارد زیر شود:

• مشکلات گوارشی
• تحریکات پوستی
• افت بیش از حد فشار خون
• تداخل با داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور، تیروئید و ضد افسردگی
• مشکلات هورمونی
• تاثیر منفی بر بارداری و شیردهی

نگاهی کوتاه به خواص بادرنجبویه

بادرنجبویه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده نعناعیان است که مصرف متعادل آن به سلامت بدن کمک می‌کند. این گیاه به دلیل داشتن خواص آرام‌بخشی، ضد التهابی و تقویت‌کنندگی برای کاهش اضطراب، بهبود کیفیت خواب، سلامت قلب و مغز، عملکرد بهتر دستگاه گوارش، کاهش وزن، بهبود علائم سرماخوردگی و تنظیم چرخه قاعدگی مفید است. 

همچنین ترکیب بادرنجبویه با سایر گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، بابونه و به لیمو موجب دوچندان شدن اثربخشی آن می‌شود. با این حال، نباید در مصرف گیاه بادرنجبویه زیاده‌روی کنید؛ زیرا خوردن بیش از حد آن می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی شود. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با مهم‌ترین خواص بادرنجبویه آشنا کردیم. اگر درباره ایمنی مصرف آن متناسب با شرایط خاص خود سوالاتی دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر تغذیه آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر تغذیه از متخصص تغذیه مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: healthline | mountsinai | webmd