تیرگی پوست؛ علل، علائم و راه‌های تشخیص و درمان آن

تیرگی پوست یا هایپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) به صورت لکه‌های سیاه، قهوه‌ایی، خاکستری، صورتی و قرمز روی پوست ظاهر می‌شود. این مشکل به ماده‌ایی به نام ملانین (Melanin) مربوط می‌شود که رنگدانه اصلی پوست و مو به‌شمار می‌رود. این مقاله از درمانکده درباره علت تیرگی پوست، علائم و تغییر رنگ پوست نوزاد با شما صحبت کرده است.

تیرگی پوست بدن چیست؟

تیرگی پوست به وجود لکه‌های پوستی‌ گفته می‌شود که نسبت به پوست مجاور خود تیره‌تر هستند. هایپرپیگمانتاسیون می‌تواند به صورت منتشر در تمام پوست نیز بوجود بیاید.

تغییر رنگ پوست در هایپرپیگمانتاسیون زمانی اتفاق می‌افتد که تولید ملانین (رنگدانه‌ای که به طور معمول در پوست یافت می‌شود) افزایش یافته و در اثر تجمع آن رنگ پوست تیره می‌شود.

تیرگی پوست در تمامی نژادها دیده می‌شود. ملاسما به هایپرپیگمانتاسیون سطوح در معرض آفتاب پوست در افراد کاملا سیاه پوست گفته می‌شود. بخش‌های تیره پوست عموما به صورت نقاط نسبتا کوچکی دیده می‌شوند که به آنها خال نیز گفته می‌شود. خال‌ها ممکن است در اثر نور خورشید و تجمع آسیب‌های پوستی در طول سالیان متمادی بوجود بیایند.

چرا به تیرگی پوست مبتلا می‌شویم؟

انرژی پرتوهای فرابنفش نور خورشید توسط ملانین جذب می‌شود تا به این طریق از آسیب دیدن پوست جلوگیری شود. این موضوع نیز به نوبه خود می‌تواند باعث تیره‌تر شدن نواحی دچار هایپرپیگمانتاسیون شود.

در برخی مواقع، تیرگی پوست در اثر تغییرات هورمونی (به عنوان مثال در هنگام بارداری و یا مصرف داروهای ضد بارداری) یا وجود اختلالات و بیماری‌های خاص نظیر ماکول‌های کافئولایت ایجاد می‌شود. تیرگی پوست شامل لکه‌های قهوه‌ای تیره یا روشن گاهی از بدو تولد در پوست وجود دارند. بیماری آدیسون (که در آن هورمون‌های مترشحه از غدد آدرنال کاهش پیدا می‌کنند) نیز گاهی سبب ایجاد تیرگی پوست می‌شوند.

تیرگی پوست همچنین ممکن است در اثر ترکیبی از عوامل نظیر قرارگیری در معرض نور خورشید و یا واکنش‌های آلرژیک نسبت به مواد گیاهی یا شیمیایی خاص نیز ایجاد شود. در برخی موارد نظیر دوران بارداری و یا استفاده از قرص‌های ضد بارداری، پوست به صورت گذرا تیره می‌شود.

گاهی هایپرپیگمانتاسیون را می‌توان به طور موثر و با استفاده از دارو یا لیزر درمان نمود. بعضی از موارد هایپرپیگمانتاسیون را نیز می‌توان با تغییر داروها و سطح هورمون‌های گردش خون کاهش داد.

تیرگی پوست معمولا بی‌خطر است، با این حال در برخی از موارد می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک بیماری جدی و نیازمند درمان باشد. در صورتی که پوستتان تیره شده است و احساس خستگی، کاهش اشتها و یا افسردگی ناگهانی می‌کنید. یا اگر علاوه بر پوست، مخاط دهان و دیگر مخاطتان نیز تیره شده است. یا اگر به یبوست یا اسهال مبتلا شده‌اید حتما به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: لکه قهوه ای روی پوست نشانه چیست؟

علائم تیرگی پوست

تیرگی پوست ممکن است با یک سری علائم دیگر همراه باشد که نوع این علائم بسته به بیماری، اختلال و یا شرایط زمینه‌ای متفاوت است. شرایطی که باعث درگیری پوست می‌شوند و می‌توانند دیگر بخش‌ها و سیستم‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهند.

تیرگی پوست گاهی ممکن است با علائم دیگر پوستی نیز همراه باشد؛ از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس سوزش (در مواردی که پوست با مواد شیمیایی تماس پیدا کرده باشد)
• ورقه ورقه شدن پوست
• خارش پوست
• قرمزی، گرمی و ورم پوست

دیگر علائم همراه با تیرگی پوست

تیرگی پوست ممکن است با علائم درگیری دیگر بخش های بدن نیز همراه باشد؛ از جمله این علائم عبارتند از:

• یبوست
• افسردگی
• اسهال
• خستگی
• عدم تحمل گلوکز
• فشار خون بالا
• درد مفصل
• کاهش میل جنسی
• کاهش اشتها
• درد قسمت تحتانی شکم
• از بین رفتن دوره‌های قاعدگی
• درد قسمت فوقانی شکم

بیشتر بدانید: تاثیر آلودگی هوا بر پوست؛ روش مراقبت و نگهداری از پوست در هوای آلوده

در برخی موارد ، تیرگی پوست ممکن است با علائمی همراه باشد که حاکی از وجود یک اختلال جدی هستند و نیازمند بررسی بیشتر توسط پزشک می‌باشند. در صورت داشتن علائم زیر همراه با تیرگی پوست در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• یبوست
• افسردگی یا تحریک پذیری و دیگر تغییرات خلقی
• اسهال
• تشنگی شدید و دفع مکرر ادرار
• خستگی
• نوسانات فشار خون
• درد مفصل
• از دست دادن اشتها و یا کاهش بدون علت وزن علیرغم افزایش اشتها
• از بین رفتن خونریزی ماهانه و کاهش تمایل جنسی
• درد در قسمت فوقانی شکم

علت تیرگی پوست چیست؟

شایع‌ترین اشکال تیرگی پوست در اثر آسیب نور خورشید، به ویژه در اثر پرتوهای فرابنفش بوجود می‌آیند. تیرگی پوست همچنین می‌تواند در اثر تغییرات هورمونی ناشی از اختلالات مادرزادی یا هورمونی (همانگونه که در بیماری آدیسون رخ می‌دهد) یا ترکیبی از عوامل نظیر نور خورشید یا واکنش‌های پوستی (در اثر حساسیت نسبت به یک ماده شیمیایی یا گیاهی) نیز به وجود بیاید.

بیشتر بدانید: مراقبت پوستی چیست؟ + ۱۱ راه ساده برای داشتن پوست صاف

۱) علل ژنتیکی تیرگی پوست

تیرگی پوست ممکن است در اثر تعدادی از اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی به وجود بیاید که عبارتند از:

• آکانتوزیس نیگریکانس
• اینکانتینتا پیگمنتی
• نوروفیبروماتوز (ماکول‌های کافئولایت که شامل لکه‌های پوستی قهوه‌ای روشن یا سفید می‌باشند)
• گزرودرما پیگمنتوزوم (یک اختلال ژنتیکی در تعمیر DNA)

۲) علل هورمونی تیرگی پوست

تیرگی پوست همچنین در اثر تغییرات هورمونی و در بیماری‌های زیر دیده می‌شود:

• بیماری آدیسون (کاهش تولید هورمون‌های ترشح شده از غدد فوق کلیه)
• بیماری کوشینگ (مقادیر اضافی کورتیکواستروئیدها)
• هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)
• بارداری
• قرص‌های ضد بارداری خوراکی

۳) علل محیطی تیرگی پوست

تیرگی پوست می‌تواند در اثر قرارگیری در معرض عوامل محیطی بوجود بیاید. در این حالت عواملی نظیر موارد زیر در ایجاد تیرگی موثرند:

• نور خورشید
• مواد سمی (مانند آرسنیک)

۴) سایر علل تیرگی پوست

دیگر علل تیرگی پوست عبارتند از:

• درماتوپاتی دیابتی (لکه‌های قهوه‌ای روشن و فلس دار که در اثر تغییرات عروقی ناشی از دیابت بوجود می‌آیند)
• کک و مک
• هموکروماتوز
• تینه آ ورسیکالر (عفونت قارچی پوست در اثر مالاسزیا فورفور)

بیشتر بدانید: ترک پوستی چیست؟ + علت، علائم و روش‌های درمان

علت تغییر رنگ پوست نوزاد چیست؟

زردی یا یرقان (Jaundice)

رایج‌ترین علت تغییر رنگ پوست در نوزادان به زردی یا همان یرقان مربوط است. در این بیماری ابتدا پوست صورت و سفیدی چشم نوزاد زرد می‌شود و ادامه دیگر قسمت‌های بدن مانند قفسه سینه، پایین شکم و پاها با بیماری درگیر خواهند شد. علت زردی در نوزادان بیلی روبین خون است که به دلیل تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. بیلی روبین از طریق ادرار یا مدفوع دفع می‌شود.

آکروسیانوز (Acrocyanosis)

بیشتر نوزادان در ساعات اولیه پس از تولد این مشکل را دارند. بدن برای عادت کردن به الگوی جدید گردش خون پس از تولد به زمان نیاز دارد. به همین دلیل در ساعات اولیه خون و اکسیژن در اختیار قسمت‌های مهم‌تر بدن مانند مغز، کلیه و ریه‌ها قرار می‌گیرد. این مشکل طبیعی است و به خودی‌خود از بین می‌رود.

سیانوز یا کبودی در نوزادان و کودکان (Cyanosis)

در این عارضه تغییر رنگ پوست نوزاد را بیشتر در اطراف دهان او می‌بینید. سیانوز به دلیل اختلال عملکرد گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود. در این حالت این سلول‌های خونی به اندازه کافی اکسیژن حمل نمی‌کنند به همین دلیل اطراف دهان نوزاد یا سایر قسمت‌های بدن او آبی می‌شود. در صورت مواجهه با سیانور حتما به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: منافذ باز پوست را چگونه درمان کنیم؟

پوست خالدار در کودکان (Mottling)

در این بیماری، پوست نوزاد رنگ‌پریده و لکه‌دار (آبی) به نظر می‌رسد. بروز این عارضه در نوزادان نارس شایع است. سایر نوزادان به دلایل مشکل قلبی مادرزادی، گردش خون ضعیف یا عفونت ممکن است به آن دچار شوند.

علل خطرناک و مرگبار تیرگی پوست

در برخی از موارد، تیرگی پوست می‌تواند علامت یک بیماری خطرناک یا مرگبار باشد و باید به صورت اورژانسی درمان شود. این بیماری‌ها عبارتند از:

• بیماری آدیسون (کاهش تولید هورمون‌های ترشح شده از غدد فوق کلیه)
• هموکروماتوز (یک اختلال که با اضافه بار آهن در بدن مشخص می شود)

در این میان سوالاتی هستند که پاسخ بیمار به آن‌ها، به تشخیص تیرگی پوست کمک می‌کنند. در ادامه برخی از مهم‌ترین این سوالات را برای شما آورده‌ایم.

• از چه زمانی دچار تیرگی پوست در یک ناحیه از بدن شده‌اید؟
• آیا در بخش‌های دیگری از بدن تان نیز لکه های پوستی دیده می‌شوند؟
• آیا دچار قرمزی، پوسته ریزی و یا خارش در پوست خود شده‌اید؟
• آیا در محل پوست درگیر احساس گرما می‌کنید؟
• آیا تا کنون در تماس با هرگونه مواد شیمیایی آسیب‌رسان قرار گرفته‌اید؟
• چه داروهایی مصرف می کنید؟
• آیا علائم دیگری دارید؟

بیشتر بدانید: تاثیر کرونا بر پوست به چه صورت است؟

عوارض بالقوه تیرگی پوست

تیرگی پوست یا هایپرپیگمانتاسیون معمولا به تنهایی نمی‌تواند تایید یا رد کننده وجود بیماری‌های خطرناک باشد. با این حال برخی بیماری‌های همراه با هایپرپیگمانتاسیون می‌توانند با عوارض مرگباری همراه باشند.

از آنجایی که تیرگی پوست می‌تواند ناشی از وجود بیماری خطرناکی باشد، عدم دریافت درمان مناسب می‌تواند منجر به عوارض شدید و جبران ناپذیر شود. از این رو به محض تشخیص بیماری زمینه‌ای، پیگیری برنامه و طرح درمانی پزشک متخصص برای بیمار الزامی می‌باشد. با انجام این اقدام می‌توان عوارض بالقوه بیماری را به حداقل رساند. شماری از این عوارض عبارتند از:

• نفروپاتی دیابتی (آسیب عصبی ناشی از قند بالای خون در بیماری دیابت)
• رتینوپاتی، آب مروارید و نابینایی (عوارض چشمی شدید دیابت)
• سرطان مخفی (تغییرات پوستی می توانند نشان دهنده وجود یک سرطان مخفی باشند)
• فشار خون بالا (هایپرتانسیون)
• بیماری‌های کلیوی شامل هرگونه مشکل کلیوی نظیر وجود سنگ ادراری، نارسایی کلیوی و ناهنجاری‌های کلیوی
• پوکی استخوان (نازک و ضعیف شدن استخوان ها)
• سکته مغزی
• طوفان تیروئیدی (تب، ضربان قلب بالا و هذیان)

بیشتر بدانید: علت منافذ باز پوست چیست؟ آیا راهی برای بستن منافد پوستی وجود دارد؟

[sibwp_form id=1]

راه‌های تشخیص تیرگی پوست چیست؟

• معاینه فیزیکی: پزشک متخصص با بررسی علائم و شرح حال بیمار می‌تواند تیرگی پوست را تشخیص دهد.
• آزمایش لامپ وود (Wood’s lamp): در این تکنیک از امواج نور فرابنفش برای معاینه و بررسی پوست استفاده می‌شود. برای این منظور لازم است پوست خود را از هرگونه کرم و لوسیون پاک کنید. پزشک از شما درخواست می‌کند تا وارد اتاق کاملا تاریکی شوید. او برای بررسی پوست، لامپ را در فاصله ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتری بدنتان قرار می‌دهد و به این ترتیب اختلاف رنگ پوست را تشخیص خواهد داد. پزشکان این شیوه را برای تشخیص پیسی نیز تجویز می‌کنند.

بیشتر بدانید: میکرونیدلینگ چیست؟ کاربرد و عوارض آن

شیوه‌های درمان هایپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) چگونه است؟

• پمادهای موضعی و کرم‌های روشن‌کننده: این کرم‌ها به دلیل ترکیبات خاصی که دارند، رنگدانه‌های پوست را کاهش خواهند داد. برای نتیجه گرفتن از این پماد‌های موضعی باید به طور مرتب از آنها استفاده کنید.
• لایه برداری پوست: که با جوانسازی پوست به رفع تیرگی آن نیز کمک می‌کند. در این تکنیک سلول‌های مرده پوست از سطح آن جدا می‌شوند. متخصص لایه‌برداری را به ۲ صورت فیزیکی و شیمیایی انجام می‌دهد. در لایه‌برداری فیزیکی از مواد ساینده و اسکراب استفاده می‌شود که خارجی‌ترین لایه پوست را پاکسازی می‌کنند. در لایه‌برداری شیمیایی، متخصص با توجه به وضعیت پوست از محلو‌هایی شیمیایی مانند آلفا هيدروكسی اسيد(AHA)، تری كلرواستيک و فنول استفاده می‌کند. این محلول‌ها به ترتیب باعث پاکسازی خفیف، متوسط و عمیق پوست می‌شوند.
• لیزر درمانی: در این تکنیک از امواج نوری پرانرژی برای رفع تیرگی پوست استفاده می‌شود. آنها طول موج‌های مختلفی (۵۳۲ و ۷۵۵ نانومتر) دارند و با ایجاد گرما و تخریب رنگدانه‌ها (ملانین) می‌توانند لکه‌های پوستی را برطرف کنند. در طی آن سطح مرده پوست از بین می‌رود.

شیوه‌های درمان تیره شدن پوست نوزاد

درمان تغییر رنگ پوست نوزاد به علت زمینه‌ایی آن بستگی دارد؛ مثلا متخصص کودکان از فتوتراپی (نور درمانی) برای درمان زردی کودک استفاده می‌کند، یا برای درمان سیانوز کمبود اکسیژن بیمار جبران می‌شود.

راهکارهای عمومی زیر می‌توانند در کنترل و درمان تیره شدن پوست نوزاد کمک موثر باشند:

• کودک را در معرض نور مستقیم خورشید قرار ندهید. استفاده از کرم‌های ضدآفتاب برای کودکان زیر ۶ ماه توصیه نمی‌شود، بجای آن می‌توانید از کلاه استفاده کنید. کلاه را طوری انتخاب کنید که تا گردن کودک را بپوشاند.
• حواستان به خشکی پوست کودک باشد. برای جلوگیری از آن می‌توانید از کرم‌های مخصوص استفاده کنید.
• مراقب محرک‌های درماتیت تماسی باشید. درماتیت تماسی به دلیل واکنش آلرژیک پوست ایجاد می‌شود. این بیماری باعث قرمزی، سوزش و تورم پوست خواهد شد. با شناسایی محرک‌ها مثل لوازم آرایشی و مواد شوینده از آسیب‌های پوستی کودک جلوگیری کنید.
• سبوریک (cradle cap) یا کلاه گهواره در کودکان را درمان کنید. رایج‌ترین نشانه این بیماری فلس‌دار شدن پوست سر کودک است.

تیرگی پوست در چند خط

تیرگی پوست را می‌توان در ۳ عامل اصلی خلاصه کرد:

• سن
• ملاسما (Melasma) بیماری پوستی که باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی پوست می‌شود.
• آسیب‌های پوستی

تیره شدن پوست یا هیپرپیگمانتاسیون به‌خودی خود بیماری خطرناکی نیست. اگر در کنار آن با عوارض غیرطبیعی دیگری مواجه شدید، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد دلایل تیرگی پوست می‌توانید از راهنمایی‌های بهترین پزشک متخصص پوست و مو استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.

تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین پزشکان متخصص پوست و مو را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب پزشک مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان  مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.

بیشتر بدانید: جلوگیری از خشکی پوست دست‌ها در اثر شست‌وشوی مدوام

سوالات متداول

منبع: saintlukeskc | medicalnewstoday | healthline