قرص ونلافاکسین (افکسور) و کاربرد آن در درمان افسردگی و بهبود اضطراب

افسردگی یکی از اختلالات روانی شناخته‌شده در دنیای مدرن امروز است که داروهای مختلفی برای درمان آن وجود دارد. قرص ونلافاکسین یکی از داروهای پرکاربرد در این زمینه است که می‌تواند علاوه بر درمان افسردگی به بهبود وضعیت اضطراب فراگیر و اختلال پانیک کمک کند. این دارو با وجود ویژگی‌های منحصربه‌فرد در تنظیم خلق‌وخو و اثرگذاری مثبت بر کیفیت زندگی افراد درگیر اختلالات روحی، باید حتما زیر نظر پزشک مصرف شود. استفاده خودسرانه از آن می‌تواند بیمار را درگیر عوارض جانبی و علائم ترک کند. 

اگر پزشک به تازگی این دارو را برای شما تجویز کرده، در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم قرص ونلافاکسین برای چیست و روش مصرف آن چگونه است.

قرص ونلافاکسین چیست؟

ونلافاکسین (ٔVenlafaxine) با نام تجاری افکسور یک داروی ضد افسردگی است و در دسته داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین جای می‌گیرد. این قرص با نام‌های دپرکسین و آلوینتا هم شناخته می‌شود. با وجود اینکه ونلافاکسین به طور عمده برای درمان اختلالات افسردگی موثر است اما برخی پزشکان، آن را برای درمان اضطراب فراگیر و حملات پانیک (هراس) هم تجویز می‌کنند. در حال حاضر، قرص ونلافاکسین پیوسته رهش (محتوای آن به تدریج و در مدت زمان طولانی در بدن آزاد می‌شود) با دوزهای ۳۷/۵، ۷۵، ۱۵۰ و ۲۲۵ میلی‌گرمی موجود است. همچنین، کپسول آن در دوزهای ۳۷/۵، ۷۵ و ۱۵۰ میلی‌گرمی تولید می‌شود.

بیشتر بدانید: تفاوت فلوکستین و سرترالین

مکانیسم اثر قرص افکسور

مکانیسم اثر قرص افکسور یا همان ونلافاکسین از طریق افزایش سطح ۲ ماده شیمیایی مهم در مغز، یعنی سروتونین و نوراپی‌نفرین عمل می‌کند. در واقع، ونلافاکسین با مهار کردن پروتئین‌های بازجذب‌کننده سروتونین و نوراپی‌نفرین در سلول‌های عصبی مغز، مانع از بازجذب سریع این ۲ ماده شیمیایی می‌شود. این عمل کمک می‌کند تا سروتونین و نوراپی‌نفرین که نقش مهمی در تنظیم خلق‌وخو، انگیزه و تمرکز دارند، در فواصل سیناپسی (محل ارتباط بین سلول‌های عصبی) افزایش یابند و دسترسی به این مواد برای سلول‌های عصبی بیشتر شود. 

با افزایش سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز، فعالیت سلول‌های عصبی در نواحی خاصی از مغز که مسئول تنظیم خلق‌وخو و اضطراب هستند، بیشتر می‌یابد. این تاثیرات به بهبود علائم افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات مرتبط کمک می‌کنند.

کاربرد قرص ونلافاکسین

ونلافاکسین نوعی مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI) است که باعث بازگرداندن تعادل این مواد طبیعی در مغز می‌شود. از همین رو، در بهبود خلق‌وخو و سطح انرژی بسیار موثر است و می‌تواند علاقه فرد را به زندگی بیشتر کند. به طور کلی می‌توان گفت، مهم‌ترین موارد مصرف قرص افکسور عبارت‌اند از:

• افسردگی
• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلال اضطراب فراگیر
• اختلال پانیک (حملات هراس)
• اختلال وسواس فکری (OCD)
• گرگرفتگی ناشی از درمان هورمونی یا یائسگی (خارج از برچسب)
• اختلال استرس پس از سانحه (خارج از برچسب)
• اختلال نقص توجه (خارج از برچسب)
• درد نوروپاتیک (خارج از برچسب)
• میگرن (خارج از برچسب)

نکته: منظور از عبارت «خارج از برچسب» این است که دارو به طور اختصاصی برای این بیماری‌ها تایید نشده است. با این حال، پزشک با برعهده گرفتن مسئولیت تجویز، به‌ویژه در مواردی که داروهای دیگر اثرگذار نیستند، این قرص را توصیه می‌کند.

روش مصرف قرص ونلافاکسین

این دارو باید طبق دستورالعمل پزشک مصرف شود. پزشک مقدار قرص افکسور را بر اساس وزن، نوع و شدت اختلال روانی، نحوه پاسخگویی بدن به دارو و وضعیت کلی سلامت بیمار مشخص می‌کند. معمولا درمان با دوزهای پایین ونلافاکسین شروع می‌شود و در صورت نیاز به تدریج افزایش می‌یابد. برای درمان افسردگی و اضطراب، دوز اولیه اغلب ۳۷/۵ و ۷۵ میلی‌گرم در روز است و ممکن است به حداکثر ۲۲۵ میلی‌گرم برسد. 

نکات مهم حین مصرف قرص ونلافاکسین ۳۷/۵ و ۷۵ شامل موارد زیر هستند:

• این قرص باید به صورت کامل همراه با آب بلعیده شود؛ بنابراین از خرد کردن، شکستن یا جویدن آن بپرهیزید.
• دارو را تا اتمام دوره درمان به صورت کامل مصرف کنید.
• از قطع خودسرانه این دارو اجتناب کنید؛ زیرا ونلافاکسین اثربخشی بالایی بر مواد شیمیایی مغز دارد و قطع ناگهانی آن می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند.
• پزشک دوز دارو را متناسب با شرایط شما تعیین می‌کند؛ بنابراین از تغییر خودسرانه دوز دارو بپرهیزید.
• این قرص را می‌توانید همراه با غذا یا بدون آن مصرف کنید. (اگر ناراحتی معده دارید، بهتر است آن را همراه با غذا بخورید.)
• در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید. با این حال، اگر نوبت بعدی دارو نزدیک است (حداکثر چهار ساعت)، می‌توانید دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید و مصرف قرص را طبق دستورالعمل پزشک ادامه دهید.

بیشتر بدانید: قرص فنوباربیتال

بهترین زمان مصرف قرص ونلافاکسین 

قرص‌های آهسته رهش معمولا برای روزی یک بار تجویز می‌شوند که بهتر است آن را در صبح و همراه با غذا میل کنید تا از اثرات جانبی مانند بی‌خوابی در شب جلوگیری شود. با این حال، اگر این قرص در ۲ دوز برای شما تجویز شد، می‌توانید آن را در صبح و عصر مصرف کنید. نکته مهم دیگر در مورد مصرف این قرص، آن است که ونلافاکسین را هر روز در ساعت مشخصی بخورید تا دوز ثابتی از دارو در بدن باقی بماند.

بیشتر بدانید: قرص تری فلوئوپرازین

روش ترک قرص ونلافاکسین

بیشتر بدانید: قرص بوسپیرون ۱۰

ترک قرص ونلافاکسین ۷۵ میلی‌گرمی یا سایر دوزهای آن باید به آرامی و زیر نظر پزشک انجام شود. در واقع، کاهش دوز دارو ممکن است متناسب با واکنش بدن بیمار، چند هفته تا چند ماه طول بکشد؛ زیرا قطع ناگهانی این دارو خطرناک است. از عوارض قطع ناگهانی قرص یا کپسول ونلافاکسین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عود مجدد علائم افسردگی و اضطراب
• گیجی و سردرد
• اضطراب و بیقراری
• خستگی مفرط
• حالت تهوع
• کابوس شبانه
• نوسانات خلقی

بیشتر بدانید: قرص لورازپام

ایا قرص ونلافاکسین باعث چاقی میشود؟

نظرات متفاوتی در مورد قرص ونلافاکسین و لاغری یا چاقی وجود دارد. به طور کلی می‌توان گفت، این دارو بر اشتها و وزن تاثیر می‌گذارد، اما اثرات آن در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد پس از مصرف ونلافاکسین دچار کم شدن اشتها و کاهش وزن می‌شوند و بعضی دیگر تاثیر چندانی را بر وزن خود مشاهده نمی‌کنند. 

در حال حاضر، گزارش‌های مختلفی وجود دارند که نشان می‌دهند برخی افراد در اوایل شروع مصرف دارو، اشتهایشان کم می‌شود و کاهش وزن پیدا می‌کنند. معمولا با ادامه درمان، بدن به دارو عادت کرده و این اثرات کاهش می‌یابند. اگر پس از مصرف ونلافاکسین، کاهش یا افزایش وزن غیر عادی و نگران‌کننده داشتید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

موارد احتیاط و منع مصرف ونلافاکسین

این قرص را در صورت وجود شرایط و بیماری‌های زیر باید با احتیاط مورد استفاده قرار دهید. همچنین، ممکن است در مواردی منع مصرف داشته باشد.

• حساسیت به ترکیبات دارویی ونلافاکسین
• فشار خون بالا
• سابقه بیماری‌های چشمی مانند گلوکوم
• کلسترول بالا
• بیماری کبدی و کلیوی
• مشکلات قلبی 
• بیماری تیروئید
• سابقه دوره شیدایی دوقطبی
• سابقه آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک شدید)
• سابقه افکار خودکشی و رفتار خشونت‌آمیز

بیشتر بدانید: قرص لیتیوم

قرص ونلافاکسین و بارداری

مصرف قرص ونلافاکسین در بارداری توصیه نمی‌شود؛ زیرا برخی مطالعات نشان داده‌اند که این قرص می‌تواند خطراتی برای جنین مانند زایمان زودرس یا مشکلات تنفسی به همراه داشته باشد. بنابراین، اگر حامله هستید یا قصد بارداری دارید، در مورد مصرف این دارو با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.

در حال حاضر، مصرف قرص ونلافاکسین در شیردهی هم مورد تایید متخصصان نیست. چرا که مقداری از ترکیبات این دارو می‌تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود و ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. پزشک معمولا در دوره شیردهی داروی دیگری را جایگزین ونلافاکسین می‌کند. با این حال، اگر مصرف قرص افکسور ضرورت داشته باشد، نوزاد از نظر هرگونه علائم غیر عادی مانند خواب‌آلودگی یا بی‌قراری تحت نظر قرار می‌گیرد.

بیشتر بدانید: قرص آمی تریپتیلین

عوارض قرص دپرکسین 37/5

قرص دپرکسین یا همان ونلافاکسین با دوز ۳۷/۵، ۷۵ و سایر دوزهای موجود، ممکن است مانند داروهای دیگر باعث بروز عوارض جانبی شوند که شامل موارد زیر هستند:

عوارض جانبی رایج

این عوارض معمولا پس از چند روز برطرف می‌شوند. با این حال، اگر بیش از یک هفته ادامه داشتند حتما به پزشک اطلاع دهید:

• حالت تهوع
• خواب‌آلودگی
• تعریق زیاد
• خشکی دهان
• کاهش اشتها
• مشکلات خواب
• تاری دید
• یبوست

بیشتر بدانید: قرص دپاکین

عوارض جانبی جدی

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، سریعا مصرف دارو را قطع کرده و پزشک معالج را در جریان قرار دهید:

• افزایش فشار خون
• گرفتگی عضلات
• لرزش
• سرفه‌های شدید
• مدفوع تیره یا خونی
• افکار خودکشی
• آشفتگی و تحریک‌پذیری بالا
• خونریزی و کبودی غیر طبیعی
• تنگی نفس و درد قفسه سینه
• حملات شدید پانیک
• استفراغ شبیه به تفاله قهوه
• گشادی مردمک چشم
• رفتار خشونت‌آمیز
• تغییرات در بینایی
• درد، قرمزی و تورم چشم
• تاخیر در انزال
• مسمومیت سروتونین (در موارد نادر)
• واکنش آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش، تورم لب‌ها، صورت، گلو و زبان

بیشتر بدانید: قرص دیازپام

عوارض جانبی مصرف طولانی‌مدت ونلافاکسین

پزشک این دارو را برای دوره مشخصی تجویز می‌کند. اگر آن را بیش از مدت زمان توصیه‌شده مصرف کنید، ممکن است دچار عوارض زیر شوید:

• حالت تهوع
• تشنج
• خواب‌آلودگی شدید
• یبوست
• خشکی دهان
• سوزش، گزگز، یا بی‌حسی دست‌ها و پاها
• کاهش میل جنسی
• ضربان قلب تند، آهسته یا نامنظم
• کما

فرق قرص و کپسول ونلافاکسین چیست؟

تفاوت بین قرص و کپسول ونلافاکسین عمدتا در نحوه آزادسازی دارو و شکل مصرف آن‌هاست. قرص ونلافاکسین به شکل طولانی رهش عرضه می‌شود و پزشک آن را برای ۲ یا سه بار در روز تجویز می‌کند. در حالی که کپسول ونلافاکسین با وجود رهش پیوسته و طولانی برای مصرف یک بار در روز تجویز می‌شود.

بیشتر بدانید: قرص کلردیازپوکساید

تداخل دارویی ونلافاکسین

تداخل دارویی می‌تواند اثربخشی این قرص را تحت تاثیر قرار دهد یا باعث افزایش عوارض جانبی آن شود. داروهایی که ممکن است با ونلافاکسین تداخل ایجاد کنند، عبارت‌اند از:

• سایمتیدین
• هالوپریدول
• متوپرولول
• وارفارین
• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز مانند لینزولید و متیلن بلو
• داروهای ضد اضطراب مانند آلپرازولام، دیازپام و زولپیدم
• قرص‌های ضد افسردگی مانند فلوکستین و پاروکستین
• داروهای شل‌کننده‌ عضلانی مانند کاریزوپرودول و سیکلوبنزاپرین
• آنتی‌هیستامین‌ها مانند سیتریزین و دیفن هیدرامین
• داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و کتوپروفن
• داروهای درمان‌کننده میگرن مانند سوماتریپتان، ریزاتریپتان و زولمیتریپتان

راهنمای مراجعه به پزشک

قرص ونلافاکسین دارویی از دسته داروهای ضد افسردگی است که عمدتا برای درمان اختلال افسردگی استفاده می‌شود و در برخی موارد به بهبود اضطراب فراگیر و حملات پانیک کمک می‌کند. ونلافاکسین با نام تجاری افکسور یک مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین است که با افزایش سطح این ۲ ماده شیمیایی در مغز منجر به بهبود خلق‌وخو می‌شود. مقدار مصرف و دوز این دارو باید حتما توسط پزشک مشخص شود؛ زیرا مصرف خودسرانه آن می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل بررسی کردیم که قرص ونلافاکسین برای چی خوبه، چه عوارضی دارد و چگونه باید آن را مصرف کرد. اگر درباره ایمنی و اثربخشی آن متناسب با شرایط خاص خود سوالاتی دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانپزشک آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانپزشک از روانپزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: drugs | healthline