همه چیز درباره تب: از دلایل ابتلا تا درمان آن

تب (Fever) یکی از واکنش‌های طبیعی بدن به عفونت‌ها و بیماری‌ها است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن از محدوده طبیعی آن که حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد است، بالاتر رود. Fever به‌خودی‌خود خطرناک نیست. اما در بعضی موارد ممکن است از یک مشکل جدی خبر دهد و به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشد.

در این مقاله از مجله سلامت درمانکده، شما را با علائم، دلایل و راه درمان Fever آشنا می‌کنیم. همچنین عوارض درمان نکردن آن را توضیح می‌دهیم. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

چگونه دمای بدن را اندازه‌گیری کنیم؟

برای اندازه‌گیری دمای بدن می‌توانید از چند نوع دماسنج یا تب‌سنج استفاده کنید، از جمله: دما‌سنج دهانی، مقعدی، گوشی (تمپانیک) و پیشانی (شریان تمپورال).

دما‌سنج‌های دهانی و مقعدی معمولا دمای بدن را با دقت بیشتری اندازه می‌گیرند. دما‌سنج‌های گوشی یا پیشانی راحت‌تر هستند، اما دقت کمتری دارند. در نوزادان، دمای مقعدی کمی دقیق‌تر است.

هنگام گزارش دما به پزشک هم عدد خوانده‌شده و هم نوع دما‌سنج استفاده‌شده را اعلام کنید.

۱. اندازه‌گیری دمای دهانی

• دماسنج دهانی را در یک طرف زبان قرار دهید و آن را به سمت عقب برانید.
• دماسنج را با لب‌های خود نگه دارید، نه با دندان‌ها.
• پس از سه دقیقه، دماسنج را از داخل دهان بردارید و عدد روی آن را بخوانید.

اگر بینی کودک گرفته است، ابتدا بینی‌ او را تمیز کنید. چون تنفس دهانی هنگام اندازه‌گیری درجه حرارت بدن روی عدد گزارش‌شده تاثیر می‌گذارد.

در صورتی که قبل از قرار دادن دماسنج در دهان نوشیدنی گرم یا سرد مصرف کرده‌اید، ۱۰ دقیقه صبر کنید. سپس دمای بدن را اندازه بگیرید.

۲. اندازه‌گیری دمای مقعدی

• دماسنج دیجیتال را تمیز کنید.
• نوک دماسنج را با وازلین مرطوب کنید.
• کودک را روی شکم یا به پشت بخوابانید.
• دماسنج را به اندازه یک تا ۲ سانتی‌متر در دهانه مقعد قرار دهید.
• پس از شنیدن صدای بوق، دماسنج را به آرامی بیرون بیاورید و عدد روی آن را بخوانید.

۳. اندازه‌گیری دمای زیر بغل

• دماسنج دهانی را زیر بغل قرار دهید.
• بازو را به سینه نزدیک کنید.
• پنج دقیقه منتظر بمانید.
• دماسنج را از زیر بغل خارج کنید و عدد آن را بخوانید.

درجه حرارت زیر بغل معمولا در مقایسه با دمای دهانی ۰/۵ درجه پایین‌تر است.

علائم تب

علائم این عارضه به شدت آن بستگی دارد.

۱. تب خفیف (۳۸ تا ۳۸/۹ درجه سانتی‌گراد)

در صورت خفیف بودن Fever ممکن است:

• گونه‌هایتان قرمز شود.
• احساس خستگی کنید.
• زمان لمس، گرم باشید.

شما به طور کلی قادر خواهید بود فعالیت‌های روزمره عادی را انجام دهید.

۲. تب بالا (۳۹ تا ۳۹/۹ درجه سانتی‌گراد)

اگر دمای بدن بالا باشد، احتمالا:

• زمان لمس احساس داغی می‌کنید.
• احساس می‌کنید حال‌تان آن‌قدر خوب نیست که به سر کار بروید.
• درد دارید.

۳. تب بسیار بالا (۴۰ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر)

در صورتی که دمای بدن بسیار بالا باشد، می‌خواهید در رختخواب بمانید یا بی‌تحرک باشید. چون احساس می‌کنید حال‌تان آن‌قدر خوب نیست که بتوانید فعالیت‌های عادی را انجام دهید. همچنین بدن‌تان در لمس داغ خواهد بود و ممکن است اشتهایتان را از دست بدهید.

نوزادان زیر سه ماه مبتلا به Fever باید توسط پزشک بررسی شوند. اگر کودک شما سه تا ۶ ماهه است و دمای بدنش به شدت بالا است، با متخصص اطفال تماس بگیرید و از او در مورد اینکه برای تب بچه چی خوبه سوال کنید.

تب در بارداری ممکن است برای سلامت جنین خطرناک باشد. اگر باردار هستید، دمای بدن‌تان ۳۸/۵ درجه سانتی‌گراد است یا Fever بیش از سه روز طول کشیده است، به پزشک مراجعه کنید.

نکته:

بسیاری از بیماری‌های ویروسی مثل تب دنگی یا باکتریایی مثل تب مالت علاوه بر افزایش درجه حرارت بدن، علائم دیگری هم ایجاد می‌کنند. توجه به این علائم به تشخیص سریع‌تر بیماری کمک می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله «علائم تب دنگی»، «علائم تب مالت» را بخوانید.

عوارض تب

کودکان ۶ ماه تا پنج ساله در معرض خطر تشنج ناشی از Fever قرار دارند. حدود یک‌سوم کودکانی که یک بار دچار تشنج می‌شوند، ممکن است طی ۱۲ ماه آینده دوباره این عارضه را تجربه کنند. تشنج ناشی از Fever با علائم مختلفی مثل از دست دادن هوشیاری، لرزش اندام‌ها در هر ۲ طرف بدن، چرخش چشم‌ها به عقب یا سفتی بدن همراه است. اگرچه این وضعیت برای والدین نگران‌کننده است، اما در بیشتر موارد هیچ اثر ماندگاری به‌جا نمی‌گذارد.

در بزرگسالان، Fever شدید درمان‌نشده باعث مختل شدن عملکرد اندام‌ها و در نهایت از کار افتادن آن‌ها می‌شود. حتی Fever متوسط می‌تواند برای بزرگسالان مبتلا به اختلالات ریوی یا قلبی خطرناک باشد. چون باعث افزایش تنفس و ضربان قلب می‌شود. بالا رفتن دمای بدن همچنین ممکن است وضعیت روانی افراد مبتلا به زوال عقل را بدتر کند.

علت تب در بزرگسالان و کودکان

انسان هم مانند سایر پستانداران دارای سیستم تنظیم خودکار دمای بدن است. مرکز این سیستم در هیپوتالاموس مغز قرار دارد. همچنین در بدن ۲ گروه گیرنده حرارتی به نام ترمورسپتور وجود دارد: دسته اول در هیپوتالاموس قرار دارند و گیرنده‌های درجه حرارت مرکزی نامیده می‌شوند و دسته دیگر گیرنده‌های حرارتی در پوست هستند که درجه حرارت محیط را دریافت می‌کنند. بدن شما در اثر تغییر دمای محیط ۲ نوع واکنش مختلف نشان می‌دهد که عبارت‌اند از: واکنش‌های ارادی و واکنش‌های غیر ارادی.

زمانی که دمای محیط بالا می‌رود، شما لباس‌های خود را کاهش می‌دهید و به سایه می‌روید یا سیستم تهویه را روشن می‌کنید. این‌ها واکنش‌های ارادی هستند. در فرآیند‌های غیر ارادی، پوست‌تان شروع به تعریق می‌کند تا با تبخیر عرق دمای بدن کاهش یابد. همچنین عضلات غیر ارادی در عروق سطحی پوست منبسط می‌شوند و خون بیشتری را به سطح پوست منتقل می‌کنند تا خون در مجاورت با پوست بدن، خنک شود. در هوای سرد عکس این اعمال اتفاق می‌افتد.

شما با مجموعه‌ای از واکنش‌های ارادی و غیر ارادی، دمای بدن خود را تنظیم می‌کنید. در شرایط طبیعی همه این واکنش‌ها منجر به این می‌شوند که دمای قسمت‌های داخلی بدن در محدوده ۳۷ درجه سانتی‌گراد ثابت باقی بماند. با این حال، عوامل زیر باعث می‌شوند دمای بدن بالا برود و Fever رخ دهد:

• عفونت ویروسی از جمله تب دنگی
• عفونت باکتریایی مانند حصبه، تب روماتیسمی و تب مالت
• گرمازدگی
• بعضی از بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید (روماتیسم)
• تومور سرطانی (بدخیم)
• مصرف بعضی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهایی که برای درمان فشار خون بالا یا تشنج استفاده می‌شوند
• بعضی از واکسن‌ها مانند واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)، پنوموکوک یا کووید (کرونا)

برای آشنایی با دلایل Fever توصیه می‌کنیم مقاله «حصبه چیست» را مطالعه کنید. همچنین به یاد داشته باشید که بعضی از بیماری‌ها از جمله تب یونجه علیرغم نام خود معمولا باعث افزایش درجه حرارت بدن نمی‌شوند.

درمان تب

اکنون که با علائم و علت تب بالا در بزرگسالان و کودکان آشنا شدید، باید در مورد راه‌های درمان این عارضه اطلاعات کسب کنید. برای Fever خفیف به دارو نیاز نیست. اما در صورت سردرد، درد یا پریشانی می‌توانید از داروهایی مانند استامینوفن استفاده کنید.

درمان‌های خانگی

در هنگام Fever توصیه می‌شود:

• مایعات و به‌خصوص آب فراوان بنوشید. سعی کنید در طول ۲۴ ساعت ۲ تا سه لیتر مایعات مصرف کنید. این کار خطر کم‌آبی بدن را کاهش می‌دهد.
• استراحت کنید.
• مطمئن شوید دمای اتاق مناسب باشد (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد).
• در صورت امکان، یک پنجره را برای تهویه باز بگذارید. اما از سوز سرما دور بمانید.
• از لباس و ملحفه سبک استفاده کنید.
• به طور منظم لباس و ملحفه خود را عوض کنید.
• از بطری آب داغ یا تشک برقی استفاده نکنید.

راه‌های پیشگیری از افزایش دمای بدن

شما ممکن است بتوانید با کاهش قرار گرفتن در معرض بیماری‌های عفونی از Fever جلوگیری کنید. در ادامه چند راه‌کار برای پیشگیری از این عارضه آورده شده است:

• واکسن بیماری‌های عفونی مانند آنفولانزا و کووید-۱۹ را دریافت کنید.
• دست‌های خود را به طور منظم بشویید و به فرزندان خود بیاموزید که چگونه این کار را به درستی انجام دهند.
• برای مواقعی که به آب و صابون دسترسی ندارید، از ضد عفونی‌کننده دست استفاده کنید.
• تا حد امکان از لمس کردن بینی، دهان یا چشم خود خودداری کنید. چون‌ این‌ها راه‌های اصلی ورود ویروس‌ها و باکتری‌ها به بدن هستند.
• هنگام سرفه، دهان و هنگام عطسه،  بینی خود را بپوشانید و همین کار را به فرزندان خود بیاموزید.
• از به اشتراک گذاشتن لیوان، بطری آب و ظروف غذاخوری خود با دیگران بپرهیزید.

کلام پایانی

تب خفیف و موقت معمولا نگران‌کننده نیست. اما Fever ‌ بالا و مداوم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌ باشد. به‌ویژه اگر Fever با علائم دیگری مانند درد شدید، مشکل در تنفس، گیجی یا سردرد شدید همراه باشد، مهم است که فورا به پزشک مراجعه کنید. تشخیص علت Fever و درمان به موقع آن می‌تواند به جلوگیری از مشکلات جدی‌تر و بهبود سریع‌تر وضعیت شما کمک کند.

شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر عمومی آنلاین مشورت کنید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر عمومی به دکتر مد نظر خود مراجعه کنید. همچنین می‌توانید با متخصص بیماری‌های عفونی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص بیماری‌های عفونی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: hse, mayoclinic