در سال 1918، موجی از آنفلونزا به نام آنفلونزای اسپانیایی بیماری همه گیری در جهان به وجود آورد که به سرعت شیوع پیدا می کرد و همه را می کشت. افراد پیر، جوان، بیمار و سالم همگی به این بیماری مبتلا می شدند و دست کم 10% از بیماران جان خود را از دست می دادند.
آمار مرگ و میر ناشی از این بیماری متغیر است ولی باورها براین است که یک سوم از جمعیت دنیا مبتلا شدند و دست کم پنجاه میلیون نفر جان خود را از دست دادند به طوری که انفلونزای اسپانیایی به مرگبارترین بیماری مسری عصر مدرن تبدیل شد. با این که در آن زمان لقب آنفلونزای اسپانیایی به این بیماری داده شد، بعید است که محل بروز این ویروس از اسپانیا باشد.
علت آنفلونزای اسپانیایی چه بود؟
شیوع بیماری از سال 1918، یعنی طی ماه های آخر جنگ جهانی اول آغاز شد و مورخین امروزه معتقدند شاید جنگ تاحدی در شیوع ویروس سهم داشته است. سربازان جبهه ی غربی که در تنگنا، خاک و خل و رطوبت زندگی می کردند، بیمار شدند. علت اصلی و مستقیم این امر پایین آمدن سیستم ایمنی بدن سربازان به خاطر سوءتغذیه بود. بیماری آن ها که به آن “la grippe” (به معنی آنفلونزا) گفته می شد، مسری بود و بین لشکریان شیوع پیدا کرد. ظرف مدت سه روز پس از بیماری، بسیاری از سربازان بهتر می شدند ولی همه زنده نمی ماندند.
در تابستان 1918، همزمان با برگشتن گردان به خانه برای مرخصی، ویروس ناشناخته را که باعث بیماری آن ها شده بود با خود به خانه و شهر برگرداندند. ویروس در شهر و روستاهای کشور محل سکونت سربازان گسترش پیدا کرد. روند بهبود بسیاری از افراد مبتلا، چه سرباز و چه شهروند، سریع نبود. تاثیر ویروس به روی جوانان بین 20 و 30 سال که قبلا سالم بودند، بیشتر بود.
چرا نام این بیماری را آنفلونزای اسپانیایی گذاشتند؟
اسپانیا یکی از نخستین کشورهایی بود که ویروس در آن تشخیص داده شد ولی به باور مورخین این موضوع احتمالا نتیجه ی سانسور زمان جنگ است. اسپانیا در زمان جنگ ملت بی طرف بود و سختگیری شدیدی برای سانسور به مطبوعات اعمال نمی کرد بنابراین آزادانه می توانست اولین نشانه های بروز بیماری را انتشار دهد. درنتیجه، مردم به اشتباه گمان کردند که این بیماری مختص اسپانیاست و نام «آنفلونزای اسپانیایی» از این جا نشات می گیرد.
حتی طبق کتاب هنری دیوس به نام «آنفلونزای اسپانیایی»، در اواخر بهار 1918، سرویس خبری اسپانیا به دفتر رویترز در لندن خبر داد که «گونه ی عجیبی از بیماری که ویژگی های ویروس مسری را دارد در مادرید مشاهده شده است. میزان اپیدمی آن خفیف و هیچ مرگی گزارش نشده است». ظرف مدت دوهفته بعد از این گزارش، بیش از صدهزار نفر مبتلا به آنفلونزا شده بودند. بین 30 تا 40% از افرادی که در مکان ها سربسته مانند مدرسه، سربازخانه و ساختمان های دولتی کار یا زندگی می کردند، دچار این ویروس شدند. منابع و خدمات پزشکی از عهده ی تقاضا برنمی آمد.
اصطلاح «آنفلونزای اسپانیایی» به سرعت در لندن سر زبان ها افتاد. طبق کتاب نیال جانسون به نام «بریتانیا و آنفلونزای مسری 1918-19)، مطبوعات انگلیسی آب و هوای اسپانیا را در شیوع آنفلونزا مقصر می دانستند:« آب وهوای خشک و پرباد اسپانیا در بهار، فصلی ناخوشایند و ناسالم را رقم زده است» (به نقل از یک مقاله در تایمز). گفته می شد که گردوغبار پر از میکروب توسط بادهای شدید اسپانیا پراکنده می شود بدین معنی که آب وهوای مرطوب بریتانیا مانع از شیوع آنفلونزا در این کشور می شود.
علائم آنفلونزا چه بود؟
از جمله علائم اولیه ی بیماری سردرد و خستگی به همراه سرفه های خشک و کوتاه، از دست دادن اشتها، مشکل گوارشی و بعد در روز دوم عرق کردن بیش از اندازه بود. سپس بیماری به روی اندام تنفسی تاثیر می گذاشت و ممکن بود تبدیل به ذات الریه شود. هامفریز توضیح می دهد که اغلب ذات الریه یا سایر عوارض تنفسی ناشی از آنفلونزا علت اصلی بروز مرگ بود. به همین دلیل تعیین آمار دقیق مرگ و میر براثر آنفلونزا دشوار است زیرا علت مربوط به فوت بیمار اغلب چیزی غیر از آنفلونزا بود.
ویروس تا تابستان 1918 به سرعت در سایر کشورهای قاره ی اروپا درحال گسترش بود. بیماری گریبان وین، بوداپست و مجارستان را گرفته بود و بخش هایی از آلمان و فرانسه نیز به همین نسبت مبتلا شده بودند. گزارش بیماری و غیبت کودکان بسیاری از مدارس آلمان منتشر می شد و بیماری کارمندان کارخانه ی مهمات باعث کاهش تولیدات شد.
25 ژوئن 1918، آنفلونزای شایع در اسپانیا به بریتانیا رسید. این اپیدمی در ماه جولای چنان به روی تجارت پارچه ی لندن تاثیر گذاشت که طبق کتاب «آنفلونزای مسری اسپانیا در سال های 1919-1918: چشم اندازی تازه»؛ 80 کارگر از 400 کارگر یک کارخانه تنها در عرض یک روز بیمار شدند. گزارش ناشی از غیبت کارمندان دولتی در لندن به خاطر آنفلونزا 25 تا 50 درصد از نیروی کار را شامل می شد.
چند نفر جان خود را از دست دادند؟
تا بهار 1919، تعداد مرگ و میر ناشی از آنفلونزای اسپانیایی رو به کاهش بود. از آن جایی که متخصصین پزشکی در امر جلوگیری از شیوع بیماری ناتوان بودند، کشورهای مختلف با ظهور و بروز بیماری ویران شده بودند. این وضعیت شبیه به شرایط 500 سال پیش بود که مرگ سیاه (طاعون) در سراسر دنیا هرج و مرج به بار آورده بود.
نانسی بریستو در کتاب خود به نام «بیماری مسری آمریکایی: جهان های ازدست رفته در اپیدمی آنفلونزای 1918» توضیح می دهد که این ویروس 500 میلیون از افراد سراسر دنیا را تحت تاثیر قرار داده است. در آن زمان، این تعداد یک سوم از جمعیت جهان را تشکیل می داد. 50 میلیون نفر در اثر این ویروس جان خود را از دست دادند ولی گفته می شود رقم واقعی از این هم بالاتر است.
بریستو تخمین می زند که حدود 25% از جمعیت ایالت متحده به این ویروس مبتلا شدند و این تعداد در بین نیروی دریایی ایالت متحده، به خاطر شرایط خدمت در دریا، به 40% می رسد. تا آخر اکتبر 1918، این آنفلونزا جان 200 هزار نفر از آمریکاییان را گرفت و بریستو ادعا می کند که درمجموع بیش از 675 هزار آمریکایی در اثر این بیماری مرده اند. تاثیر این مرگ و میر بر جمعیت آنقدر شدید بود که نرخ امید به زندگی در آمریکا طی سال 1918 به اندازه 12 سال کاهش یافت.
آن قدر جنازه روی هم تلنبار شد که قبرستان ها اشباع شدند و خانواده ها مجبور بودند خودشان برای بستگان خود قبر بکنند. مرگ کشاورزان به روی دروی محصولات آخر تابستان تاثیر گذاشت. کمبود نیرو و منابع در بریتانیا نیز سایر خدمات، ازجمله جمع آوری زباله، را تحت فشار قرار داد.
مشاهده بیشتر : پزشک متخصص داخلی
بیماری به آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام جنوبی هم رسید. در هند، از هر 1000 نفر پنجاه نفر جان خود را از دست می دادند که آمار شوکه کننده ای است.
این بیماری درمقایسه با آنفلونزای فصلی چگونه است؟
آنفلونزای اسپانیایی تا به امروز با اختلاف مرگبارترین آنفلونزای مسری در تاریخ است که تقریبا جان 1 تا 3% از جمعیت جهان را گرفته است.
جدیدترین آنفلونزا که می توان آن را با آنفلونزای اسپانیایی مقایسه کرد در سال های 2009 تا 2010 و پس از ظهور گونه ی تازه ای از آنفلونزای H1N1 اتفاق افتاد. این بیماری «آنفلونزای خوکی» نامیده شد زیرا ویروسی که باعث بروز این بیماری می شود شبیه به ویروسی است که در خوک مشاهده شده (نه به این خاطر که خوک ها عامل بیماری باشند).
آنفلونزای خوکی منجر به بروز بیماری تنفسی می شد که به گفته ی مراکز پیشگیری و کنترل بیماری، این ویروس ظرف یک سال جان 151,700 تا 575,400 نفر را در سراسر دنیا گرفت. این تعداد تقریبا شامل 0.001 تا 0.007% از جمعیت جهان می شود بنابراین تاثیر این بیماری بسیار کم تر از آنفلونزای اسپانیایی در سال 1918 بود. تقریبا 80% از مرگ ومیر ناشی از آنفلونزای خوکی در افراد جوان کم تر از 65 سال رخ می داد که غیرعادی بود. معمولا 70 تا 90% از آمار مرگ ومیر براثر آنفلونزای فصلی در افراد بالای 65 سال رخ می دهد.
امروزه واکسن آنفلونزای خوکی دربین واکسن های سالانه ی ضد آنفلونزا قرار دارد. البته هنوز هم تعدادی از انسان ها سالانه جان خود را بر اثر آنفلونزا از دست می دهند ولی میانگین تلفات در مقایسه با آمار مرگ ومیر ناشی از آنفلونزای خوکی یا اسپانیایی بسیار کم تر است. به گفته ی سازمان جهانی بهداشت، اپیدمی سالانه ی آنفلونزای فصلی درمجموع حدود سه تا پنج میلیون نفر را درگیر بیماری شدید می کند و 290 تا 650 هزار نفر جان خود را از دست می دهند.
شباهت های آنفلونزای اسپانیایی و ویروس کرونا
اولا، به نظر می رسد منشا هر دو بیماری از حیوان است. تحقیقات درمورد ژن ویروس H1N1 در آنفلونزای اسپانیایی نشان می دهد که مرگبارترین موج ظهور بیماری از یک پرنده نشات گرفته ولی هیچ کس به طور قطع از نوع یا منشا دقیق آن مطلع نیست.
به همین ترتیب، متخصصان بهداشت گمان می کنند که قبل از انتقال ویروس کووید 19 به انسان، یک حیوان میزبان آن بوده است ولی نوع حیوان هنوز مشخص نشده است.
این امر ما را به مقایسه ی دیگری می رساند. آنفلونزای اسپانیایی پس از یک جهش آشکار خطرناک تر شد. گونه های ویروس کرونا نیز به جهش نسبتا آسان و سریع شهرت دارد.
درواقع، طبق مقاله ای که توسط سردبیر مدیسن نت، دکتر چارلز پاتریک دیویس، ویرایش شده؛ این اتفاق قبلا دوبار تکرار شده است: «جهش های گذشته منجر به ظهور سارس در سال های 2003-2002 شد که ویروس مربوط به گربه های زباد جهش یافت و به انسان ها منتقل شد. در سال 2012، نوعی از ویروس کرونا در عربستان صعودی که در شترها به وجود آمده بود، منجر به بروز بیماری در انسان ها شد و با شیوع مرس مواجه شدیم.»
نرخ مرگ ومیر آنفلونزای اسپانیایی دربرابر ویروس کرونا (کووید-19)
به گفته ی دکتر تابنبرگر، آمار مرگ ومیر ناشی از آنفلونزای اسپانیایی به شدت بیشتر از آنفلونزای فصلی بود. تخمین زده می شود که نرخ تلفات بیشتر از 2.5% بوده است. بدین معنی که از هر صد نفر که به این بیماری مبتلا می شدند، به طور میانگین بیش از دو و نیم نفر جان خود را از دست می دادند. دکتر تابنبرگر می گوید نرخ تلفات ناشی از دیگر آنفلونزاهای مسری کم تر از۰.۱% بود. مقایسه ی آمار امر دشواری استِ، از آن جایی که اطلاعات جدید درمورد کووید-19 توسط سازمان و دولت های مختلف و به روش های گوناگون جمع آوری می شود، برای تعیین آمار دقیق تلفات این بیماری به تلاش زیادی نیاز است. اما طبق تحقیقی که ماه فوریه در JAMA منتشر شد، نرخ تلفات به 2.3% می رسد که تقریبا مشابه با آمار مربوط به آنفلونزای اسپانیایی است.
تفاوت آنفلونزای اسپانیایی با ویروس کرونا
اما آنفلونزای اسپانیایی از جهات مهمی با ویروس کرونا فرق دارد. به گفته ی خبرگزاری National Geographic، آنفلونزای اسپانیایی آن قدر به سرعت جان افراد را می گرفت که طبق گزارشات بسیاری از افراد یک روز صبح با ناخوشی بیدار شدند و در راه رسیدن به محل کار جان خود را از دست دادند.
اما شاید مهم ترین تفاوت میان این دو بیماری مسری مربوط به زمان وقوع آن ها باشد. آنفلونزای اسپانیایی مقارن با جنگ جهانی اول بود که با حرکت گردان از جایی به جای دیگر به شیوع سریع بیماری کمک می شد. درعوض، بسیاری از ملت ها با هدف پیشگیری از شیوع سریع ویروس کرونا، محدودیت سفر به مناطقی که این ویروس در آن جا شیوع بالایی داشته است وضع کرده اند.
برای بررسی احتمال مبتلا شدن به کرونا از تست آنلاین کرونا استفاده کنید.
